Tiêu chảy kéo dài ở trẻ em: Nguyên nhân và cách phòng tránh

Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có khoảng 1,7 tỷ ca tiêu chảy được ghi nhận ở trẻ em dưới 5 tuổi trên toàn cầu, với khoảng 525.000 ca tử vong do tiêu chảy. Tiêu chảy kéo dài ở trẻ em không chỉ gây ra sự khó chịu và ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày của trẻ mà còn là một mối đe dọa sức khỏe thực sự, dẫn đến tình trạng mất nước và điện giải nghiêm trọng, làm tăng nguy cơ biến chứng nguy hiểm, thậm chí tử vong. Vậy, nguyên nhân nào gây ra tình trạng tiêu chảy kéo dài ở trẻ em và làm thế nào để phòng tránh hiệu quả?

Tiêu chảy kéo dài ở trẻ em là gì?

Tiêu chảy ở trẻ em là tình trạng trẻ đau bụng, đi ngoài phân lỏng, với tần suất trên 3 lần mỗi ngày, kèm theo các triệu chứng như đau bụng, quặn thắt bụng. Tuy nhiên, ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ bú mẹ hoàn toàn, nếu đi ngoài trên 3 lần trong ngày, phân có thể lỏng hoặc sền sệt mà không có các triệu chứng kèm theo khác thì không được coi là tiêu chảy.

Tiêu chảy ở trẻ em có thể xảy ra ở mọi độ tuổi, nhưng phổ biến nhất là ở trẻ dưới 5 tuổi. Thông thường, tình trạng này chỉ kéo dài từ 1-2 ngày và tự khỏi khi trẻ được uống đủ nước và chăm sóc hợp lý. Tuy nhiên, tiêu chảy kéo dài là trường hợp mà tình trạng đi ngoài phân lỏng kéo dài lâu hơn, không có dấu hiệu ngừng lại.

Tiêu chảy kéo dài ở trẻ em có thể được chia thành hai loại:

• Tiêu chảy cấp: Kéo dài dưới 2 tuần.

• Tiêu chảy mãn tính: Kéo dài trên 4 tuần.

Tiêu chảy kéo dài ở trẻ em có thể là dấu hiệu của một số bệnh lý nghiêm trọng hơn và cần được chẩn đoán và điều trị kịp thời để tránh các biến chứng nguy hiểm.

Nguyên nhân tiêu chảy ở trẻ

Tiêu chảy ở trẻ em có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, được chia thành hai nhóm chính: tiêu chảy do nhiễm khuẩn và tiêu chảy không nhiễm khuẩn.

Tiêu chảy do nhiễm khuẩn:

• Vi khuẩn: Các loại vi khuẩn như Shigella, Salmonella, Yersinia enterocolitica, Escherichia coli, Clostridium difficile, Campylobacter jejuni, Vibrio cholerae, và Mycobacterium avium complex có thể xâm nhập vào cơ thể trẻ qua thực phẩm, nước uống bị nhiễm bẩn, gây ra tiêu chảy.

• Virus: Các virus như rotavirus, adenovirus, astrovirus, norovirus, cytomegalovirus, và HIV có thể là nguyên nhân gây tiêu chảy, đặc biệt là rotavirus, một trong những nguyên nhân chủ yếu gây tiêu chảy cấp ở trẻ dưới 5 tuổi.

• Ký sinh trùng: Một số loại ký sinh trùng như Cryptosporidium, Giardia, Entamoeba histolytica, Isospora, và Strongyloides cũng có thể gây nhiễm trùng đường ruột và tiêu chảy kéo dài ở trẻ em.

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), khoảng 88% trường hợp tử vong do tiêu chảy liên quan đến việc sử dụng nước không an toàn và thiếu vệ sinh.

Tiêu chảy do không nhiễm khuẩn:

• Chế độ ăn không hợp lý: Trẻ có thể bị tiêu chảy do ăn quá nhiều thực phẩm chứa đường hoặc các chất như sorbitol, mannitol, hoặc xylitol, là các chất có thể gây rối loạn tiêu hóa.

• Kém hấp thu đường: Các tình trạng như bất dung nạp lactose, thiếu men sucrase-isomaltase, thiếu men lactase, hay bất dung nạp fructose có thể gây tiêu chảy. Những trẻ không thể tiêu hóa một số loại đường có trong sữa hoặc trái cây có thể gặp phải tình trạng này.

• Dị ứng thức ăn: Dị ứng với một số loại thực phẩm cũng có thể gây ra các triệu chứng tiêu chảy kéo dài ở trẻ.

• Tác dụng phụ của thuốc: Một số loại thuốc như thuốc kháng sinh, thuốc điều trị cao huyết áp, hoặc thuốc chống acid dạ dày chứa chất magnesium có thể gây tiêu chảy.

• Bệnh lý đường tiêu hóa: Các bệnh lý như bệnh Crohn, viêm ruột, bệnh Celiac (không dung nạp gluten), và các rối loạn về co bóp ruột như hội chứng tăng nhu động ruột cũng có thể dẫn đến tiêu chảy kéo dài.

Nhận diện đúng nguyên nhân gây tiêu chảy ở trẻ em giúp việc điều trị kịp thời và hiệu quả hơn, ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm cho sức khỏe của trẻ.

Cách phòng ngừa tiêu chảy ở trẻ em

Để phòng ngừa tiêu chảy kéo dài ở trẻ em, các bậc phụ huynh và cộng đồng cần chú ý đến những biện pháp sau:

• Vệ sinh cá nhân và môi trường: Rửa tay thường xuyên với xà phòng và nước sạch, đặc biệt là trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh giúp ngăn ngừa các tác nhân gây tiêu chảy. Đồng thời, các gia đình cần đảm bảo có nhà tiêu hợp vệ sinh, tránh việc đi vệ sinh bừa bãi, không đổ rác thải hay phân xuống ao, hồ. Môi trường sống xung quanh cũng cần được vệ sinh sạch sẽ để giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm từ môi trường.

• Vệ sinh thực phẩm: Ăn chín, uống chín là một trong những nguyên tắc cơ bản để bảo vệ sức khỏe, giúp ngăn ngừa các loại vi khuẩn và virus gây tiêu chảy. Các bậc phụ huynh cần tránh cho trẻ ăn các thức ăn sống hoặc chưa nấu chín như gỏi cá, tiết canh, nem chua. Thực phẩm cũng cần được bảo quản đúng cách, đặc biệt là thực phẩm đã nấu chín, phải được đậy kín và lưu trữ trong tủ lạnh nếu không sử dụng ngay.

• Bảo vệ nguồn nước: Nguồn nước ăn uống và sinh hoạt phải luôn sạch sẽ và bảo vệ đúng cách, tránh để nước bẩn từ các nguồn như ao, hồ, sông, suối chảy vào. Trong trường hợp khu vực không có nước máy, các gia đình cần thực hiện việc sát khuẩn nước bằng Cloramin B để đảm bảo an toàn.

• Tiêm vắc xin phòng ngừa tiêu chảy do virus Rota: Vắc xin phòng tiêu chảy do virus Rota là biện pháp hiệu quả giúp bảo vệ trẻ nhỏ khỏi tiêu chảy cấp do virus.

Trung tâm Tiêm chủng Long Châu hiện đang cung cấp các loại vắc xin phòng tiêu chảy do Rotavirus như Rotarix (Bỉ), Rotateq (Hoa Kỳ) và Rotavin-M1 (Việt Nam), đảm bảo chất lượng quốc tế và quy trình tiêm chủng an toàn tuyệt đối.

Hãy đưa trẻ đến Trung tâm Tiêm chủng Long Châu để được thăm khám, tư vấn và tiêm phòng kịp thời, bảo vệ sức khỏe hệ tiêu hóa ngay từ những năm tháng đầu đời.

Tiêu chảy kéo dài ở trẻ em không chỉ ảnh hưởng đến thể trạng và sự phát triển toàn diện của trẻ mà còn tiềm ẩn nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và can thiệp kịp thời. Việc hiểu rõ nguyên nhân, chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa như đảm bảo vệ sinh, dinh dưỡng hợp lý sẽ bảo vệ sức khỏe đường tiêu hóa cho trẻ.