Thoát vị rốn ở trẻ sơ sinh: Dấu hiệu, nguyên nhân và cách xử lý

Khi thấy rốn bé phồng lên, nhiều cha mẹ lo lắng không biết con có bị thoát vị rốn không và liệu có nguy hiểm gì không. Hiểu rõ tình trạng thoát vị rốn ở trẻ sơ sinh, cách nhận biết và chăm sóc sẽ giúp cha mẹ yên tâm hơn trong quá trình nuôi dưỡng trẻ.

Thoát vị rốn ở trẻ sơ sinh là gì? Dấu hiệu nhận biết sớm

Thoát vị rốn là tình trạng khá phổ biến ở trẻ sơ sinh, đặc biệt là trẻ sinh non hoặc nhẹ cân. Dù nhìn có vẻ bất thường, nhưng phần lớn các trường hợp đều không nguy hiểm và có thể tự hồi phục theo thời gian.

Thoát vị rốn là gì?

Thoát vị rốn xảy ra khi một phần ruột non hoặc mô mỡ trong ổ bụng chui qua lỗ hở ở thành bụng tại rốn, do cơ bụng chưa khép kín hoàn toàn sau sinh. Đây là nguyên nhân khiến rốn của bé phồng lên bất thường.

Dấu hiệu nhận biết thoát vị rốn ở trẻ sơ sinh

• Rốn phồng lên thành khối tròn mềm, đặc biệt rõ khi bé: Khóc, ho, rặn khi đi vệ sinh.
• Kích thước khối thoát vị thay đổi trong ngày, có thể to hơn khi bé hoạt động, nhỏ lại khi bé nằm yên
• Khi bé nằm yên hoặc ngủ, khối phồng thường xẹp xuống hoặc biến mất tạm thời.
• Bé vẫn bú tốt, ngủ ngon, tăng cân đều, không có dấu hiệu đau hay quấy khóc bất thường.

Nguyên nhân gây thoát vị rốn ở trẻ sơ sinh

Hiện tượng này chủ yếu liên quan đến yếu tố sinh lý và cấu tạo cơ thể bé. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến:

Thành bụng chưa phát triển hoàn thiện

Sau khi sinh, vùng cơ quanh rốn của trẻ chưa hoàn toàn khép kín. Điều này tạo ra một khe hở nhỏ là nơi mô mỡ hoặc ruột có thể đẩy ra ngoài, gây phồng rốn. Đây là nguyên nhân sinh lý thường gặp ở trẻ sơ sinh và thường tự hồi phục khi bé lớn lên.

Trẻ sinh non hoặc nhẹ cân

Các bé sinh trước 37 tuần hoặc có cân nặng dưới 2.500g thường có cơ thành bụng yếu hơn bình thường. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), có khoảng 10 đến 20% trẻ sơ sinh khỏe mạnh xuất hiện thoát vị rốn trong vài tuần đầu sau sinh, và tỷ lệ cao hơn ở trẻ sinh non.

Tăng áp lực ổ bụng

Một số yếu tố có thể làm tăng áp lực bên trong ổ bụng của bé, khiến khối thoát vị lộ rõ hơn:

• Bé khóc nhiều liên tục.
• Ho kéo dài, nhất là khi có bệnh lý đường hô hấp.
• Táo bón, rặn mạnh khi đi ngoài.

Những yếu tố này không gây ra thoát vị, nhưng có thể làm tình trạng thoát vị trở nên rõ ràng hơn.

Thoát vị rốn ở trẻ sơ sinh có nguy hiểm không? Khi nào cần khám bác sĩ?

Thoát vị rốn là tình trạng phổ biến ở trẻ sơ sinh và phần lớn trường hợp không nguy hiểm. Tuy nhiên, việc theo dõi kỹ là rất cần thiết để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường và can thiệp kịp thời khi cần thiết.

Trường hợp thường lành tính

• Kích thước khối thoát vị nhỏ, đường kính dưới 1,5 cm.
• Rốn xẹp xuống khi bé nằm yên hoặc ngủ.
• Bé vẫn bú tốt, lên cân đều, không nôn, không đau hoặc quấy khóc bất thường.
• Khối thoát vị giảm dần theo thời gian, thường tự khỏi hoàn toàn khi bé từ 1 đến 2 tuổi

Với những trường hợp này, cha mẹ chỉ cần theo dõi định kỳ, không cần can thiệp y tế.

Khi nào cần khám bác sĩ?

Một số dấu hiệu cảnh báo cần được đánh giá bởi nhân viên y tế:

• Khối thoát vị lớn hơn 2 cm và không có dấu hiệu nhỏ lại theo thời gian.
• Khối rốn không xẹp xuống khi bé nằm yên, có thể đi kèm đau, quấy khóc không rõ nguyên nhân, nôn ói, bú kém, ngủ ít.
• Vùng rốn sưng to, đỏ, cứng, không đẩy vào được bằng tay nhẹ nhàng.

Bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật nếu bé trên 3 tuổi mà thoát vị chưa tự khỏi, hoặc có biến chứng.

Cách chăm sóc trẻ bị thoát vị rốn tại nhà đúng cách

Điều cha mẹ nên làm khi chăm sóc trẻ bị thoát vị rốn

• Cho bé nằm ngửa khi ngủ hoặc nghỉ ngơi: Tránh các tư thế làm tăng áp lực lên vùng bụng, chẳng hạn như úp bụng hoặc ngồi cong người lâu.
• Mặc quần áo và tã rộng rãi, thoáng mát: Ưu tiên chất liệu cotton mềm, không cọ xát vào vùng rốn. Mẹ nên gập mép tã xuống dưới rốn để tránh làm tổn thương vùng thoát vị.
• Theo dõi kích thước khối thoát vị hàng tuần: Nếu thấy khối rốn ngày càng to, cứng hoặc không xẹp lại khi bé nằm yên, cần ghi nhận để báo với bác sĩ trong lần khám gần nhất.

Những việc không nên làm

• Tuyệt đối không dùng đồng xu, vải quấn, hay băng dính để ép rốn: Việc ép rốn bằng đồng xu hay vật nặng không có hiệu quả điều trị, thậm chí có thể gây: Viêm da, hoại tử vùng rốn, tăng nguy cơ nhiễm trùng, gây tổn thương mô quanh rốn khi nén sai cách. Hiện chưa có bằng chứng y học nào cho thấy việc băng rốn bằng đồng xu giúp cải thiện thoát vị rốn ở trẻ sơ sinh.
• Không bôi dầu nóng, rượu gừng, cao dán hoặc thuốc dân gian lên vùng rốn: Các chất này có thể làm kích ứng da, phỏng da hoặc gây viêm, làm tình trạng thoát vị trầm trọng hơn.

Thoát vị rốn ở trẻ sơ sinh là hiện tượng phổ biến và phần lớn không nguy hiểm. Tuy nhiên, cha mẹ không nên chủ quan mà cần theo dõi sát tình trạng của bé, đồng thời chăm sóc đúng cách để tránh biến chứng. Trong trường hợp rốn không cải thiện sau 2 đến 3 năm hoặc có dấu hiệu bất thường, nên đưa bé đi khám tại cơ sở y tế chuyên khoa để được tư vấn điều trị kịp thời.