Rốn: Chức năng và cách chăm sóc hiệu quả

Trong cuộc sống hằng ngày, rốn thường là bộ phận ít được quan tâm nhất. Nhiều người thậm chí chỉ chú ý đến rốn khi vệ sinh cá nhân hoặc khi vùng rốn xuất hiện bất thường như đau, mùi khó chịu hay tiết dịch lạ. Tuy nhiên, rốn không chỉ đơn thuần là sẹo sau sinh mà còn là một mốc giải phẫu quan trọng, đồng thời có thể là nơi xuất hiện một số bệnh lý như nhiễm trùng rốn, u hạt, thoát vị rốn hoặc nang niệu rốn.

Rốn là gì và chức năng chính của rốn

Rốn là gì?

Rốn là phần sẹo nằm giữa thành bụng, hình thành sau khi trẻ sơ sinh cắt cuống rốn. Cuống rốn là cầu nối giữa thai nhi và nhau thai, giúp vận chuyển oxy và chất dinh dưỡng từ mẹ sang con, đồng thời thải sản phẩm chuyển hóa từ thai nhi ra ngoài qua tuần hoàn của mẹ.

Sau sinh, cuống rốn sẽ được kẹp lại, cắt rời và phần gốc còn lại sẽ khô dần, rụng trong khoảng 5 đến 14 ngày ở trẻ sơ sinh. Vị trí cuống rốn rụng chính là rốn của chúng ta sau này.

Mỗi người có một hình dạng rốn khác nhau, có thể lõm sâu, lõm nông, tròn, oval, thậm chí hơi lồi tùy thuộc vào cách cuống rốn khô lại và mô sẹo hình thành.

Chức năng của rốn khi còn trong bụng mẹ

Trong thời kỳ bào thai, cuống rốn đóng vai trò sống còn:

• Vận chuyển dưỡng chất và oxy: Máu từ mẹ cung cấp cho thai nhi qua dây rốn.
• Thải chất dư thừa: Thai nhi không tự thải độc qua gan và thận, mọi sản phẩm chuyển hóa đều được đưa về mẹ để xử lý.
• Duy trì môi trường sống ổn định: Đảm bảo thai nhi phát triển trong điều kiện tối ưu.

Vì vậy, có thể nói cuống rốn chính là dòng sinh mệnh của thai nhi.

Rốn sau sinh có chức năng gì?

Sau khi cuống rốn rụng, rốn không còn chức năng sinh học đặc biệt, nhưng lại có vai trò quan trọng trong:

• Là mốc giải phẫu quan trọng: Rốn giúp bác sĩ xác định các vùng của bụng khi khám như trên rốn, dưới rốn, quanh rốn…, xác định vị trí đau trong các bệnh lý tiêu hóa, tiết niệu và điểm vào trocar trong phẫu thuật nội soi
• Thẩm mỹ cơ thể: Hình dạng rốn ảnh hưởng đến thẩm mỹ vùng bụng, đặc biệt trong phẫu thuật thẩm mỹ hoặc tạo hình sau sinh.
• Cửa ngõ của một số bệnh lý: Do cấu trúc da lõm và dễ giữ ẩm, rốn có thể là vị trí dễ bị nhiễm khuẩn hoặc hình thành khối bất thường nếu không được chăm sóc đúng cách.

Những bất thường ở rốn bạn cần biết 

Rốn bình thường không đau, không đỏ, không có dịch và không có mùi. Khi rốn thay đổi, đó có thể là dấu hiệu của một vấn đề sức khỏe.

Những dấu hiệu bất thường ở rốn

• Rốn bị sưng, đỏ: Cho thấy tình trạng viêm hoặc nhiễm khuẩn. Da quanh rốn có thể nóng, đau khi chạm.
• Rốn chảy dịch hoặc có mùi hôi: Có thể là viêm rốn, nhiễm trùng vùng da rốn, u hạt rốn ở trẻ, tồn tại ống niệu rốn hoặc ống rốn ruột, áp xe nhỏ trong rốn… Dịch có thể mủ, vàng nhạt, hồng nhạt hoặc có mùi hôi khó chịu.
• Rốn lồi hoặc có khối phồng: Dễ nhận thấy khi ho, rặn. Đây là dấu hiệu đặc trưng của thoát vị rốn.
• Đau rốn hoặc đau quanh rốn: Có thể liên quan đến viêm nhiễm, tổn thương mô, thoát vị rốn, các bệnh lý đường tiêu hóa ví dụ viêm ruột thừa đôi khi khởi phát bằng đau quanh rốn... Những dấu hiệu này không nên chủ quan, đặc biệt khi kéo dài.

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây bất thường ở rốn

Ở trẻ sơ sinh

• Quá trình rụng cuống rốn không thuận lợi.
• Vệ sinh gốc rốn không đúng cách.
• Nhiễm khuẩn từ môi trường.
• Xuất hiện u hạt rốn.

Ở người lớn

• Vệ sinh không đúng cách: Rốn lõm dễ giữ bụi, bã nhờn, tế bào chết, tạo môi trường vi khuẩn phát triển.
• Béo phì: Mỡ bụng nhiều làm tăng độ ẩm vùng rốn, tạo nếp gấp và tăng nguy cơ viêm.
• Thành bụng yếu hoặc bệnh lý bẩm sinh: Dẫn đến thoát vị rốn khi một phần mô hoặc ruột đẩy ra khỏi thành bụng.
• Lỗ rốn sâu hoặc có cấu trúc đặc biệt: Làm rốn khó khô hoàn toàn, dễ giữ nước sau khi tắm.
• Phẫu thuật vùng bụng trước đó: Có thể làm suy yếu mô quanh rốn, làm rốn dễ nhiễm trùng hoặc thoát vị.

Việc hiểu nguyên nhân giúp bạn chủ động phòng ngừa và nhận biết bất thường ngay từ giai đoạn đầu.

Cách chăm sóc rốn đúng cách và khi nào cần đi khám bác sĩ

Chăm sóc rốn hằng ngày

Chăm sóc rốn không phức tạp, nhưng nếu bỏ qua có thể dẫn tới viêm nhiễm.

• Vệ sinh rốn đúng cách: Rửa rốn nhẹ nhàng với nước sạch khi tắm. Sau khi tắm, lau khô hoàn toàn bằng khăn mềm hoặc tăm bông. Bạn lưu ý không dùng cồn, nước oxy già, thuốc sát trùng mạnh nếu không có chỉ định.
• Giữ rốn luôn khô: Độ ẩm là điều kiện lý tưởng cho vi khuẩn và nấm phát triển.
• Không đưa vật nhọn hoặc bông tăm xoáy sâu vào rốn: Điều này có thể làm xước da, gây viêm.
• Tránh bôi kem dưỡng, dầu hoặc mỹ phẩm vào rốn: Chúng có thể làm rốn ẩm liên tục và gây mùi.
• Chọn quần áo thoáng, sạch: Chất liệu cotton giúp da rốn hô hấp tốt hơn.

Khi nào bạn cần đi khám bác sĩ?

Bạn nên đến cơ sở y tế khi có một trong các dấu hiệu sau:

• Rốn sưng, đỏ, đau hoặc nóng: Có thể là nhiễm trùng da hoặc mô mềm.
• Rốn chảy dịch, mủ hoặc có mùi hôi: Cần được đánh giá bệnh lý sâu hơn như u hạt rốn, nang niệu rốn, viêm rốn.
• Xuất hiện khối phồng hoặc rốn lồi rõ: Đặc biệt khi tăng lên khi ho, rặn, đây là dấu hiệu của thoát vị rốn.
• Đau rốn kéo dài hoặc đau lan sang vùng bụng khác
• Ở trẻ sơ sinh: Gốc rốn đỏ, chảy dịch, rốn không rụng sau 3 tuần, có mô hạt lồi ra.

Lưu ý không nên tự ý nặn, sát trùng mạnh hay đắp thuốc lên rốn vì có thể làm tổn thương sâu.

Rốn tuy chỉ là một vết sẹo nhỏ còn lại từ thời thai nhi nhưng đóng vai trò quan trọng trong y học, giải phẫu và thẩm mỹ. Khi xuất hiện sưng, đỏ, chảy dịch, đau hay có khối lồi, đó có thể là cảnh báo về các bệnh lý như nhiễm trùng, u hạt rốn hoặc thoát vị rốn. Vì vậy, hiểu rõ rốn là gì, biết các dấu hiệu bất thường và chăm sóc rốn đúng cách là cách tốt nhất để bảo vệ vùng bụng và sức khỏe tổng thể. Khi rốn có triệu chứng bất thường, bạn không nên chủ quan. Hãy đến gặp nhân viên y tế để được đánh giá và xử trí kịp thời. Một chút quan tâm mỗi ngày sẽ giúp rốn luôn sạch sẽ, khỏe mạnh và tránh được những rắc rối không đáng có.