Thiếu vitamin K gây bệnh gì? Nguyên nhân thiếu vitamin K và cách bổ sung hiệu quả

Thiếu vitamin K là một tình trạng tiềm ẩn nhưng có thể gây hậu quả nghiêm trọng, đặc biệt là rối loạn đông máu và xuất huyết không kiểm soát. Trẻ sơ sinh, người mắc bệnh gan hoặc rối loạn hấp thu là những đối tượng dễ bị ảnh hưởng, đòi hỏi phát hiện sớm và can thiệp kịp thời.

Thiếu vitamin K là gì?

Thiếu vitamin K là tình trạng cơ thể không được cung cấp đầy đủ loại vitamin thiết yếu này để duy trì các chức năng sống quan trọng. Dù không phổ biến như thiếu sắt hay thiếu vitamin D, nhưng thiếu vitamin K có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời.

*Thiếu vitamin K có thể dẫn đến nhiều ảnh hưởng nghiêm trọng đối với sức khỏe*

Vitamin K là nhóm vitamin tan trong chất béo, đóng vai trò then chốt trong quá trình đông máu, chuyển hóa canxi và bảo vệ thành mạch. Có hai dạng chính là vitamin K1 (chủ yếu từ rau xanh) và vitamin K2 (từ vi khuẩn đường ruột và thực phẩm lên men). Cả hai đều tham gia trực tiếp vào cơ chế điều hòa máu và duy trì độ bền của xương, mạch máu.

Khi thiếu vitamin K, cơ thể có nguy cơ bị rối loạn đông máu, vôi hóa động mạch, giảm mật độ xương và nhiều rối loạn khác liên quan đến tim mạch, thần kinh, thậm chí là sự phát triển ở trẻ nhỏ. Vì vậy, việc đảm bảo bổ sung đầy đủ vitamin K qua chế độ ăn uống và theo dõi sức khỏe định kỳ là cần thiết cho mọi lứa tuổi.

Thiếu vitamin K gây bệnh gì?

Thiếu hụt vitamin K có thể gây ra hàng loạt rối loạn nghiêm trọng, đặc biệt liên quan đến chức năng đông máu, sức khỏe tim mạch và mật độ xương. Cụ thể như sau:

Rối loạn đông máu

Rối loạn đông máu là hậu quả phổ biến và dễ nhận biết nhất khi thiếu vitamin K. Loại vitamin này có vai trò kích hoạt các yếu tố đông máu (II, VII, IX, X), đảm bảo máu đông đúng cách sau tổn thương. Khi bị thiếu, cơ thể mất khả năng cầm máu hiệu quả, gây ra các biểu hiện sau:

Chảy máu cam, chảy máu chân răng không rõ nguyên nhân, dù không có va chạm mạnh.
Dễ xuất hiện vết bầm tím, kể cả khi chỉ va chạm nhẹ vào vật cứng.
Chảy máu kéo dài sau vết thương nhỏ, khó cầm máu.
Tiêu phân đen hoặc nôn ra máu, dấu hiệu cảnh báo chảy máu trong đường tiêu hóa.

Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, các triệu chứng này có thể diễn tiến thành xuất huyết nghiêm trọng, đặc biệt nguy hiểm ở người già, người mắc bệnh mạn tính hoặc trẻ sơ sinh.

*Việc thiết hụt vitamin K có thể dẫn đến rối loạn đông máu, gây chảy máu cam, dễ bầm tím, hoặc vết thương khó cầm máu*

Bệnh tim mạch

Vitamin K2 giữ vai trò thiết yếu trong việc ngăn ngừa quá trình vôi hóa động mạch - yếu tố góp phần quan trọng vào sự hình thành bệnh tim mạch. Khi thiếu K2, canxi có thể lắng đọng sai vị trí, tạo thành các mảng xơ vữa, gây mất đàn hồi thành mạch, dẫn đến cao huyết áp, hẹp lòng mạch, giảm lưu thông máu và làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim, suy tim, đặc biệt ở người có bệnh tim nền. Việc bổ sung đầy đủ vitamin K2 có thể giúp giảm tới 52% nguy cơ tử vong do bệnh tim.

Loãng xương và nguy cơ gãy xương

Vitamin K không chỉ đóng vai trò trong quá trình đông máu mà còn cần thiết để kích hoạt osteocalcin - protein giúp gắn canxi vào mô xương. Khi thiếu hụt, quá trình khoáng hóa xương bị gián đoạn, làm giảm mật độ xương, khiến xương trở nên giòn, yếu và dễ gãy ngay cả khi chấn thương nhẹ. Phụ nữ sau mãn kinh là nhóm dễ bị ảnh hưởng nhất do thay đổi nội tiết làm giảm hấp thu vitamin K và canxi. Loãng xương thường tiến triển âm thầm nhưng để lại hậu quả nghiêm trọng, tác động lâu dài đến khả năng vận động và chất lượng cuộc sống.

*Thiếu hụt vitamin K cũng dẫn đến tình trạng loãng xương, tăng nguy cơ bị gãy xương*

Tăng nguy cơ ung thư

Một số nghiên cứu dịch tễ học đã gợi ý mối liên hệ giữa thiếu vitamin K và nguy cơ mắc một số loại ung thư, dù chưa có kết luận dứt khoát. Vitamin K được cho là có khả năng điều hòa quá trình tăng sinh tế bào, giúp kiểm soát sự phát triển bất thường - đặc trưng của ung thư. Đồng thời, tác dụng chống viêm của vitamin K có thể làm giảm viêm mạn tính, vốn là yếu tố nguy cơ tiềm tàng cho sự khởi phát ung thư.

Thiếu hụt vitamin K đã được ghi nhận có thể liên quan đến các loại ung thư như ung thư phổi, gan và tuyến tiền liệt. Do đó, duy trì chế độ ăn đầy đủ vitamin K có thể là một phần quan trọng trong chiến lược dự phòng ung thư toàn diện.

Rối loạn phát triển ở trẻ sơ sinh

Trẻ sơ sinh có dự trữ vitamin K rất hạn chế và hệ vi sinh đường ruột chưa phát triển đầy đủ, khiến nguy cơ thiếu hụt cao. Tình trạng này có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng như xuất huyết não - màng não, gây tổn thương thần kinh vĩnh viễn hoặc tử vong; chảy máu nội sọ thường xảy ra âm thầm, không có dấu hiệu cảnh báo rõ ràng. Thiếu vitamin K kéo dài còn ảnh hưởng đến quá trình khoáng hóa, gây dị tật hoặc bất thường trong phát triển xương. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo tiêm một liều vitamin K cho trẻ ngay sau sinh nhằm phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm này.

*Trẻ sau sinh cần tiêm 1 liều vitamin K để phòng ngừa các rối loạn phát triển do thiếu hụt vitamin K*

Nguyên nhân dẫn đến thiếu hụt vitamin K

Thiếu vitamin K có thể xảy ra khi cơ thể không nhận đủ từ thực phẩm hoặc gặp khó khăn trong quá trình hấp thu, chuyển hóa. Dưới đây là các nguyên nhân thường gặp:

Ăn thiếu rau xanh: Rau lá đậm là nguồn cung cấp vitamin K1 dồi dào. Chế độ ăn ít rau hoặc ưu tiên đồ ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn khiến cơ thể dễ bị thiếu hụt.
Rối loạn hệ vi sinh đường ruột: Vitamin K2 được tổng hợp nhờ lợi khuẩn trong ruột. Việc sử dụng kháng sinh kéo dài có thể làm mất cân bằng hệ vi sinh, ảnh hưởng đến khả năng tổng hợp vitamin này.
Hấp thu chất béo kém: Do vitamin K tan trong chất béo, các bệnh như xơ gan, viêm tụy mạn tính, celiac hoặc hội chứng kém hấp thu khiến cơ thể không tận dụng được lượng vitamin nạp vào.
Ảnh hưởng từ thuốc: Một số loại thuốc có thể cản trở chuyển hóa hoặc hấp thu vitamin K, chẳng hạn: warfarin (chống đông máu), orlistat (giảm béo), hoặc corticoid kéo dài có thể làm giảm hiệu quả của vitamin K.

Cách bổ sung vitamin K đúng và hiệu quả

Phòng ngừa thiếu hụt vitamin K không quá phức tạp nếu bạn chú ý trong chế độ ăn hàng ngày và lối sống. Dưới đây là các cách bổ sung an toàn, hiệu quả:

Bổ sung từ thực phẩm: Nguồn vitamin K1 dồi dào gồm cải xoăn, cải bó xôi, rau diếp, súp lơ xanh, mùi tây, rau mùi. Trong khi đó, vitamin K2 có nhiều trong natto (đậu tương lên men), trứng, sữa, gan động vật, pho mát và thực phẩm lên men.
Kết hợp với chất béo lành mạnh: Vitamin K tan trong chất béo, nên ăn kèm dầu ô liu, cá hồi, bơ hoặc các loại hạt giúp hấp thu tốt hơn.
Bổ sung từ thực phẩm chức năng: Trong trường hợp cơ thể không hấp thu tốt từ thức ăn, bạn có thể dùng viên uống vitamin K1 hoặc K2 theo chỉ định của bác sĩ. Không nên tự ý bổ sung liều cao, đặc biệt nếu đang dùng thuốc chống đông.
Tiêm dự phòng cho trẻ sơ sinh: WHO và Bộ Y tế Việt Nam khuyến cáo nên tiêm vitamin K liều duy nhất sau sinh cho mọi trẻ để phòng xuất huyết nội sọ nguy hiểm.

*Vitamin K có thể bổ sung từ thực phẩm như cải xoăn, natto hoặc các loại thực phẩm chức năng*

Thiếu vitamin K là vấn đề phổ biến nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa. Nếu không chú ý, tình trạng này có thể dẫn đến rối loạn đông máu, bệnh tim mạch và loãng xương. Bổ sung vitamin K đúng cách, duy trì chế độ ăn giàu rau xanh và kiểm tra sức khỏe định kỳ là chìa khóa để bảo vệ cơ thể toàn diện.