Mãn kinh là gì? Triệu chứng và cách duy trì chất lượng cuộc sống sau mãn kinh

Mãn kinh là thời điểm người phụ nữ không còn kinh nguyệt trong 12 tháng liên tiếp, phản ánh sự suy giảm chức năng buồng trứng và giảm nồng độ hormone estrogen và progesterone. Trước khi mãn kinh chính thức xảy ra, phụ nữ trải qua giai đoạn tiền mãn kinh với các triệu chứng như kinh nguyệt không đều, bốc hỏa và thay đổi tâm trạng.

Những dấu hiệu và triệu chứng của mãn kinh

Các triệu chứng mãn kinh có thể khác nhau ở mỗi người, nhưng phổ biến nhất bao gồm:

• Bốc hỏa: Cảm giác nóng đột ngột ở mặt, cổ và ngực, thường kèm theo đổ mồ hôi.
• Rối loạn giấc ngủ: Khó ngủ hoặc thức giấc giữa đêm.
• Thay đổi tâm trạng: Dễ cáu gắt, lo âu hoặc trầm cảm.
• Khô âm đạo: Gây đau rát khi quan hệ tình dục.
• Giảm ham muốn tình dục: Do thay đổi nội tiết tố.
• Tăng cân: Đặc biệt là ở vùng bụng.
• Rối loạn tiểu tiện: Tiểu gấp hoặc tiểu không kiểm soát.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh mãn kinh

Nếu không được quản lý đúng cách, mãn kinh có thể dẫn đến các rối loạn sau mãn kinh bao gồm:

• Loãng xương: Do giảm mật độ xương, tăng nguy cơ gãy xương.
• Bệnh tim mạch: Giảm estrogen làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim.
• Rối loạn chuyển hóa: Dễ dẫn đến tiểu đường típ 2.
• Suy giảm trí nhớ: Khó tập trung và giảm khả năng ghi nhớ.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nên tham khảo ý kiến bác sĩ khi:

• Triệu chứng mãn kinh ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.
• Có chảy máu âm đạo sau khi đã mãn kinh.
• Đau rát hoặc chảy máu khi quan hệ tình dục.
• Có dấu hiệu trầm cảm kéo dài.

Mãn kinh là một tiến trình sinh lý bình thường của cơ thể phụ nữ, xảy ra khi buồng trứng dần dần ngừng sản xuất các hormone sinh dục nữ, đặc biệt là estrogen và progesterone. Khi nồng độ hai loại hormone này giảm sút, cơ thể không còn đủ điều kiện để duy trì chu kỳ kinh nguyệt và quá trình rụng trứng, dẫn đến hiện tượng mãn kinh.

Nguyên nhân chính gây ra mãn kinh bao gồm:

• Suy giảm chức năng buồng trứng theo tuổi tác: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất, thường xảy ra ở độ tuổi mãn kinh từ 45 đến 55. Khi các nang noãn trong buồng trứng cạn kiệt, nồng độ hormone estrogen và progesterone sụt giảm đáng kể, gây ra các triệu chứng của mãn kinh.
• Cắt bỏ buồng trứng: Những phụ nữ phải phẫu thuật cắt bỏ hai buồng trứng vì lý do y tế như ung thư, u nang buồng trứng hay lạc nội mạc tử cung sẽ trải qua mãn kinh ngay lập tức. Đây là mãn kinh do can thiệp ngoại khoa, còn được gọi là mãn kinh phẫu thuật.
• Hóa trị và xạ trị: Các phương pháp điều trị ung thư này có thể làm tổn thương mô buồng trứng, gây ra mãn kinh sớm, nhất là khi áp dụng ở vùng chậu hoặc bụng dưới.
• Suy buồng trứng sớm (POI): Đây là tình trạng buồng trứng ngừng hoạt động trước tuổi 40, có thể do yếu tố di truyền, rối loạn miễn dịch hoặc không rõ nguyên nhân.
• Một số bệnh lý mạn tính hoặc tự miễn: Như viêm tuyến giáp, lupus ban đỏ, hay bệnh Addison có thể làm ảnh hưởng đến hoạt động nội tiết của buồng trứng, góp phần dẫn đến mãn kinh sớm.

Những ai có nguy cơ mắc phải mãn kinh?

Tất cả phụ nữ đều sẽ trải qua mãn kinh nếu không có yếu tố can thiệp y tế làm thay đổi chu trình nội tiết. Tuy nhiên, thời điểm bắt đầu và mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng mãn kinh có thể khác nhau tùy vào từng người, chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố. Một số nhóm đối tượng có nguy cơ cao mãn kinh sớm hơn bao gồm:

• Phụ nữ có tiền sử gia đình mãn kinh sớm: Yếu tố di truyền đóng vai trò đáng kể trong việc xác định thời điểm mãn kinh. Nếu mẹ hoặc chị em ruột mãn kinh sớm, bạn cũng có khả năng cao rơi vào trường hợp tương tự.
• Phụ nữ từng trải qua phẫu thuật cắt tử cung hoặc buồng trứng: Mặc dù cắt tử cung mà không ảnh hưởng đến buồng trứng có thể không gây mãn kinh ngay, nhưng lượng máu đến buồng trứng có thể giảm, dẫn đến suy giảm chức năng sớm hơn.
• Người đã điều trị ung thư bằng hóa trị hoặc xạ trị: Các phương pháp này có thể làm tổn thương mô buồng trứng, làm giảm khả năng sản xuất hormone và đẩy nhanh quá trình mãn kinh.
• Người hút thuốc lá: Nicotine và các chất độc khác trong thuốc lá làm giảm lưu lượng máu đến buồng trứng, từ đó gây ảnh hưởng đến chức năng nội tiết và đẩy nhanh tiến trình mãn kinh.
• Người mắc các bệnh tự miễn hoặc chuyển hóa: Những rối loạn như tiểu đường, viêm khớp dạng thấp, hoặc bệnh tuyến giáp có thể làm rối loạn trục nội tiết dưới đồi - tuyến yên - buồng trứng.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải mãn kinh

Ngoài các nguyên nhân và nhóm nguy cơ kể trên, có một số yếu tố khác được ghi nhận là làm tăng khả năng phụ nữ phải đối mặt với mãn kinh sớm hoặc triệu chứng mãn kinh trầm trọng hơn:

• Chế độ ăn thiếu dinh dưỡng: Thiếu hụt các vitamin và khoáng chất thiết yếu, đặc biệt là canxi, vitamin D, omega-3… ảnh hưởng đến sức khỏe nội tiết và làm giảm khả năng duy trì chức năng sinh sản của buồng trứng.
• Thiếu hoạt động thể chất: Lười vận động có thể làm giảm khả năng tuần hoàn máu đến cơ quan sinh dục, ảnh hưởng đến hoạt động nội tiết.
• Căng thẳng kéo dài: Stress mãn tính làm rối loạn trục hạ đồi - tuyến yên - buồng trứng, từ đó ảnh hưởng đến quá trình sản xuất hormone và thúc đẩy mãn kinh sớm.
• Thừa cân hoặc béo phì: Mỡ thừa làm thay đổi chuyển hóa estrogen, làm nặng thêm các triệu chứng mãn kinh như bốc hỏa, rối loạn kinh nguyệt, khó ngủ.

Phương pháp chẩn đoán và xét nghiệm mãn kinh

Chẩn đoán mãn kinh chủ yếu dựa vào triệu chứng lâm sàng và tiền sử kinh nguyệt. Tuy nhiên, bác sĩ có thể yêu cầu các xét nghiệm sau để xác định:

• Nồng độ hormone: Đo FSH và estradiol để đánh giá chức năng buồng trứng.
• Xét nghiệm tuyến giáp: Loại trừ các rối loạn tuyến giáp có triệu chứng tương tự.
• Xét nghiệm mật độ xương: Đánh giá nguy cơ loãng xương.

Điều trị mãn kinh

Nội khoa

Điều trị nội khoa để giúp cải thiện các triệu chứng khó chịu trong giai đoạn mãn kinh bao gồm:

• Liệu pháp hormone thay thế (HRT): Bổ sung estrogen và progesterone để giảm triệu chứng mãn kinh. HRT có thể giúp giảm bốc hỏa, cải thiện giấc ngủ và ngăn ngừa loãng xương. Tuy nhiên, cần cân nhắc lợi ích và rủi ro, đặc biệt ở phụ nữ có tiền sử ung thư vú hoặc bệnh tim mạch.
• Thuốc không chứa hormone: Như thuốc chống trầm cảm liều thấp, clonidine hoặc gabapentin có thể giúp giảm bốc hỏa và cải thiện tâm trạng.

Ngoại khoa

Phẫu thuật không phải là phương pháp điều trị chính cho mãn kinh, nhưng có thể được xem xét trong các trường hợp:

• Chảy máu tử cung bất thường: Có thể cần phẫu thuật cắt bỏ tử cung.
• U xơ tử cung hoặc polyp: Có thể cần can thiệp phẫu thuật nếu gây triệu chứng nghiêm trọng.

Những thói quen sinh hoạt giúp hạn chế diễn tiến của mãn kinh

Chế độ sinh hoạt

Một thói quen sinh hoạt lành mạnh sẽ giúp bạn cải thiện các triệu chứng rối loạn giai đoạn mãn kinh bao gồm:

• Tập thể dục đều đặn: Giúp duy trì cân nặng, cải thiện tâm trạng và tăng cường sức khỏe tim mạch.
• Ngủ đủ giấc: Thiết lập thói quen ngủ đều đặn để cải thiện chất lượng giấc ngủ.
• Giảm căng thẳng: Thực hành thiền, yoga hoặc các kỹ thuật thư giãn khác.
• Tránh các tác nhân kích thích: Như caffeine, rượu và thức ăn cay nóng.

Chế độ dinh dưỡng

Dinh dưỡng rất quan trọng trong giai đoạn mãn kinh hoặc tiền mãn kinh, bạn có thể tham khảo chế độ ăn như sau:

• Bổ sung canxi và vitamin D: Giúp duy trì mật độ xương và ngăn ngừa loãng xương.
• Ăn nhiều rau xanh và trái cây: Cung cấp chất xơ và chất chống oxy hóa.
• Hạn chế đường và chất béo bão hòa: Giảm nguy cơ tăng cân và bệnh tim mạch.
• Uống đủ nước: Giúp duy trì độ ẩm cho da và niêm mạc.

Phòng ngừa mãn kinh

Hiện nay, không có phương pháp phòng ngừa đặc hiệu cho mãn kinh vì đây là một phần tự nhiên của quá trình lão hóa. Tuy nhiên, có thể giảm thiểu triệu chứng và biến chứng bằng cách:

• Duy trì lối sống lành mạnh: Ăn uống cân đối, tập thể dục và tránh các thói quen xấu như hút thuốc.
• Khám sức khỏe định kỳ: Phát hiện sớm các vấn đề sức khỏe liên quan đến mãn kinh.
• Giáo dục sức khỏe: Hiểu biết về mãn kinh giúp chuẩn bị tâm lý và thể chất tốt hơn cho giai đoạn này.

Mãn kinh là một giai đoạn tất yếu trong cuộc đời người phụ nữ, tuy không phải là bệnh lý nhưng lại gây ra nhiều thay đổi ảnh hưởng đến thể chất và tinh thần. Việc hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị sẽ giúp chị em chủ động chăm sóc sức khỏe, vượt qua thời kỳ này một cách nhẹ nhàng và tích cực hơn.

Đồng hành cùng phụ nữ trong mọi giai đoạn cuộc sống, Trung tâm Tiêm chủng Long Châu không chỉ cung cấp các loại vắc xin phòng bệnh cần thiết mà còn sẵn sàng tư vấn sức khỏe toàn diện. Hãy đến với Long Châu để được hỗ trợ kịp thời và tận tâm!