Phân biệt giời leo và kiến ba khoang cắn, cách nhận diện và xử lý hiệu quả

Hiện nay, còn rất nhiều người nhầm lẫn giữa tổn thương da do giời leo và kiến ba khoang cắn, dẫn đến việc tự điều trị sai cách. Hậu quả là tình trạng da trở nên nghiêm trọng hơn, nhiễm trùng, lâu lành hoặc để lại sẹo. Thậm chí, một số trường hợp có thể diễn tiến nặng gây đau dai dẳng hoặc ảnh hưởng đến thần kinh. Vì vậy, việc hiểu đúng về hai loại tổn thương này là cực kỳ quan trọng. Bài viết sẽ cung cấp thông tin chi tiết về cách nhận biết, điều trị và phòng ngừa giời leo và kiến ba khoang cắn, mời bạn đọc hãy chú ý theo dõi.

Tổng quan về tình trạng giời leo, kiến ba khoang cắn

Giời leo

Giời leo (zona) là một bệnh nhiễm trùng do virus Varicella-Zoster – cũng là loại virus gây bệnh thủy đậu gây ra. Sau khi khỏi thủy đậu, virus này vẫn tồn tại và “ngủ yên” trong cơ thể, chúng có thể tái kích hoạt khi gặp điều kiện thích hợp, đặc biệt ở người có hệ miễn dịch yếu hoặc đang chịu căng thẳng kéo dài. Triệu chứng điển hình của giời leo bao gồm:

• Đau rát, ngứa hoặc cảm giác nóng như bị bỏng ở một vùng da cụ thể.
• Sau vài ngày, xuất hiện các chùm mụn nước nhỏ li ti, mọc theo dải dài, thường chỉ một bên cơ thể.
• Các mụn nước sẽ dần vỡ ra, khô lại và đóng vảy trong vòng 7 – 10 ngày.
• Người bệnh có thể cảm thấy mệt mỏi, sốt nhẹ.

Vùng da bị ảnh hưởng do zona thường là ngực, lưng, vùng trán, quanh mắt hoặc vùng cổ gáy. Tổn thương thường phân bố rõ rệt một bên cơ thể, không vượt qua đường giữa.

Kiến ba khoang cắn

Kiến ba khoang là loại côn trùng có thân hình thon dài, màu đen - cam đặc trưng. Chúng không cắn hay đốt mà gây tổn thương khi bị chà xát lên da, giải phóng chất độc pederin, một chất gây viêm mạnh. Biểu hiện sau tiếp xúc:

• Da đỏ, rát, xuất hiện dải tổn thương hình dài như vết bỏng, thường theo chiều tay quẹt hoặc vùng tiếp xúc.
• Có thể nổi mụn nước hoặc phỏng nước tại vùng da tiếp xúc.
• Tổn thương lan rộng nếu chạm tay lên vùng da khác mà không rửa sạch.

Vị trí thường bị là vùng mặt, cổ, cánh tay, lưng, do dễ tiếp xúc khi ngủ hoặc làm việc ngoài trời vào ban đêm. Trong một số trường hợp, người bệnh có thể có cảm giác nóng rát kèm ngứa dữ dội, tổn thương dễ để lại vết thâm hoặc sẹo nếu không được điều trị đúng cách.

Phân biệt nhanh giời leo và kiến ba khoang cắn

Nếu bạn vừa ngủ dậy hoặc vừa làm vườn vào ban đêm, phát hiện vùng da bị rát, nổi vệt đỏ dài thì rất có thể bạn đã tiếp xúc với kiến ba khoang. Ngược lại, nếu bạn cảm thấy đau rát vùng da trước khi xuất hiện mụn nước và các nốt mọc thành dải một bên cơ thể thì đó có thể là bệnh giời leo. Trong mọi trường hợp, việc quan sát kỹ vị trí và đặc điểm tổn thương sẽ giúp bạn có hướng xử lý kịp thời, tránh biến chứng.

Cách xử trí và điều trị ban đầu tại nhà

Với giời leo

• Giữ vùng da tổn thương sạch và khô thoáng.
• Sử dụng thuốc kháng virus theo hướng dẫn bác sĩ (thường là acyclovir) càng sớm càng tốt, tốt nhất trong vòng 72 giờ kể từ khi xuất hiện triệu chứng đầu tiên.
• Giảm đau bằng thuốc paracetamol hoặc bôi gel làm mát chứa lidocain hoặc menthol.
• Tuyệt đối không gãi hoặc làm vỡ mụn nước để tránh nhiễm trùng thứ phát. Nếu có dấu hiệu nhiễm trùng (sưng, mủ, sốt), cần đi khám ngay.

Với kiến ba khoang

• Ngay sau khi nghi ngờ tiếp xúc với kiến ba khoang, nên rửa kỹ vùng da bằng xà phòng và nước sạch nhiều lần.
• Chườm lạnh để làm dịu da, hạn chế lan rộng.
• Bôi thuốc mỡ chứa corticosteroid (theo chỉ dẫn của nhân viên y tế).
• Uống kháng histamin nếu ngứa nhiều hoặc có phản ứng dị ứng toàn thân.
• Không nên chà xát kiến bằng tay trần khi phát hiện chúng trên da vì động tác này sẽ giải phóng độc tố trực tiếp vào biểu bì.

Khi nào cần đến bệnh viện?

• Tổn thương da lan rộng, không cải thiện sau 2 – 3 ngày điều trị tại nhà.
• Có biểu hiện nhiễm trùng như sưng nóng đỏ, có mủ, sốt.
• Triệu chứng ảnh hưởng toàn thân gây đau đầu dữ dội, rối loạn nhịp tim, khó thở, mất ngủ kéo dài.
• Người có cơ địa nhạy cảm như trẻ nhỏ, người lớn tuổi, người có bệnh nền nên được thăm khám sớm để tránh biến chứng.

Phòng ngừa tái phát và chăm sóc da sau tổn thương

Do giời leo

• Tiêm vắc xin phòng zona thần kinh là biện pháp phòng bệnh chủ động và hiệu quả, nhất là với người trên 50 tuổi hoặc người có hệ miễn dịch yếu. Đây là nhóm đối tượng có nguy cơ tái phát cao và tổn thương nặng hơn khi mắc bệnh.
• Duy trì sức khỏe tổng thể tốt bằng việc ăn uống đầy đủ dưỡng chất, sinh hoạt điều độ, nghỉ ngơi hợp lý và giảm căng thẳng.
• Không nên chủ quan nếu từng bị giời leo vì bệnh có thể tái phát trong những thời điểm miễn dịch suy yếu.

Do kiến ba khoang

• Vệ sinh không gian sống sạch sẽ, nhất là trong mùa mưa hoặc thời điểm côn trùng sinh sôi mạnh.
• Sử dụng màn, lưới chống côn trùng, tránh bật đèn quá sáng vào ban đêm, yếu tố thu hút kiến.
• Mặc quần áo dài tay khi làm việc ngoài trời, đặc biệt tại các khu vực gần ruộng vườn, ao hồ.
• Khi phát hiện kiến ba khoang trong nhà, nên dùng khăn giấy gạt nhẹ, sau đó vệ sinh tay sạch sẽ.

Như vậy, giời leo và kiến ba khoang cắn là hai bệnh lý hoàn toàn khác biệt về nguyên nhân, cơ chế gây bệnh và cách điều trị. Việc phân biệt chính xác giữa hai loại tổn thương này không chỉ giúp người bệnh tránh những hiểu lầm đáng tiếc mà còn tăng khả năng điều trị thành công, hạn chế tối đa nguy cơ để lại biến chứng hoặc sẹo.

Điều quan trọng hơn cả là ý thức phòng ngừa bệnh từ sớm. Đối với giời leo, hãy chủ động tiêm vắc xin zona khi bước vào độ tuổi 50 trở lên hoặc theo khuyến cáo của bác sĩ. Còn với kiến ba khoang, hãy luôn giữ gìn vệ sinh cá nhân và môi trường sống, tránh tiếp xúc trực tiếp và chủ động xử trí cẩn thận khi gặp phải. Một khi có bất kỳ biểu hiện nào bất thường trên da, đừng ngần ngại thăm khám sớm tại các cơ sở y tế để được tư vấn và điều trị kịp thời.

Sức khỏe là nền tảng vững chắc cho cuộc sống hạnh phúc. Việc hiểu đúng, phòng đúng và xử lý đúng sẽ giúp bạn và gia đình luôn an toàn trước những mối đe dọa tưởng chừng nhỏ bé nhưng đầy nguy hiểm như giời leo và kiến ba khoang cắn.