Bệnh giời leo và zona thần kinh có phải là một không?

Giời leo và zona thần kinh thường bị nhắc đến như hai cái tên thay thế cho nhau, khiến nhiều người lầm tưởng chúng là một. Tuy nhiên, sự thật đằng sau hai thuật ngữ này lại không đơn giản như vậy. Để hiểu rõ bản chất và tránh nhầm lẫn trong điều trị, cùng tìm hiểu xem bệnh giời leo và zona thần kinh có thật sự là một hay không.

Giời leo và zona thần kinh

Zona thần kinh là một bệnh do virus zona - Varicella Zoster gây ra, đây là loại virus “ẩn nấp” lâu dài bên trong các dây thần kinh cảm giác. Khi gặp điều kiện thuận lợi, virus này “tái kích hoạt” và di chuyển dọc theo dây thần kinh lên bề mặt da, gây ra các dải mụn nước đau rát kèm cảm giác nhức buốt dữ dội. Đặc điểm nổi bật của bệnh là gây đau kéo dài ngay cả sau khi phát ban đã lành. Hiện nay, vắc xin phòng zona thần kinh đã ra đời, giúp giảm nguy cơ mắc bệnh và hạn chế biến chứng nặng như đau sau zona hoặc rối loạn cảm giác. Việc điều trị sớm luôn là chìa khóa giúp kiểm soát bệnh hiệu quả và giảm thiểu biến chứng.

Ngược lại, giời leo thực chất là một tình trạng kích ứng da do tiếp xúc trực tiếp với acid phospho hữu cơ từ bọ giời - loài côn trùng nhỏ phát sáng xanh lục khi đêm xuống. Khi loại côn trùng này bò qua da hoặc bị chà xát, chúng để lại một vệt hóa chất gây phỏng rát, thường tạo thành mảng viêm đỏ hoặc mụn nước. Tuy nhìn khá đáng sợ nhưng giời leo hiếm khi gây tổn thương sâu và gần như không để lại di chứng lâu dài.

Giời leo và zona thần kinh có phải là một bệnh không?

Với biểu hiện ban đầu khá giống nhau như nổi mụn nước và cảm giác rát da, giời leo và zona thần kinh dễ khiến nhiều người nhầm lẫn. Tuy nhiên, đây là hai bệnh hoàn toàn khác nhau về nguyên nhân, cơ chế bệnh sinh và mức độ nghiêm trọng. Cùng phân tích từng yếu tố để nhận diện rõ hơn.

Nguyên nhân gây bệnh

Zona thần kinh: Là hệ quả tái kích hoạt của virus herpes zoster (nguyên nhân gây bệnh thủy đậu). Chỉ những ai từng mắc thủy đậu mới có nguy cơ bị zona về sau, do virus này ẩn nấp trong dây thần kinh và bùng phát khi sức đề kháng suy giảm. Việc tiêm vắc xin thủy đậu từ nhỏ sẽ giảm thiểu đáng kể nguy cơ mắc bệnh này.

Giời leo: Thực chất là một phản ứng viêm da khi tiếp xúc với độc tố từ bọ giời - loài côn trùng nhỏ thuộc lớp chân môi. Khi bò qua da hoặc vô tình bị nghiền nát, chúng tiết ra acid phospho hữu cơ gây bỏng rát, nổi mụn nước tại vùng tiếp xúc.

Đường lây truyền

Zona thần kinh: Không phải lúc nào cũng lây. Virus chỉ truyền qua khi tiếp xúc trực tiếp với mụn nước, và người nhiễm sẽ bị thủy đậu (nếu chưa từng mắc hoặc chưa tiêm vắc xin), chứ không phải bị zona ngay lập tức.

Giời leo: Khác zona, giời leo không phải bệnh truyền nhiễm giữa người với người. Tổn thương chỉ xuất hiện do tiếp xúc trực tiếp với côn trùng hoặc vật dụng dính độc tố của chúng.

Triệu chứng lâm sàng

Zona thần kinh: Biểu hiện theo đường đi của dây thần kinh cảm giác, thường tập trung một bên cơ thể. Da xuất hiện mảng đỏ, sau đó nổi cụm mụn nước căng mọng, đau nhức. Vị trí hay gặp là vùng cổ, mặt, mắt hoặc thân mình. Tổn thương có thể kéo dài 2 - 4 tuần và đi kèm các triệu chứng toàn thân như nhức đầu, sốt, mệt mỏi.

Giời leo: Tổn thương khu trú tại nơi da tiếp xúc với côn trùng, thường chỉ gây đỏ da, ngứa rát, có hoặc không kèm mụn nước. Mức độ viêm nhẹ hơn zona và thường tự khỏi sau 7 - 10 ngày mà ít để lại dấu tích.

Diễn tiến bệnh

Zona thần kinh: Sau khi mụn nước vỡ và đóng vảy, da có thể để lại sẹo mờ hoặc lõm, đôi khi kèm đau kéo dài (đau sau zona) - biến chứng dai dẳng nhất của bệnh.

Giời leo: Da tổn thương sẽ khô và bong vảy sớm hơn, vết thâm có thể tồn tại 1 - 2 tháng nhưng gần như không để lại sẹo hay biến chứng nặng nề nào.

Phòng ngừa giời leo và zona thần kinh

Giời leo và zona thần kinh là hai bệnh khác nhau nên cách phòng ngừa cũng khác. Dưới đây là cách phòng ngừa của hai căn bệnh này.

Zona thần kinh

Biện pháp hiệu quả nhất để ngăn ngừa zona thần kinh chính là tiêm phòng vắc xin. Hiện nay, vắc xin Shingrix (sản xuất tại Bỉ) đã được chứng minh có hiệu quả vượt trội: Giảm nguy cơ mắc bệnh lên tới 97% ở người từ 50 tuổi trở lên và 87% ở nhóm từ 18 tuổi có suy giảm miễn dịch. Đặc biệt, vắc xin này còn giúp giảm khoảng 90% nguy cơ biến chứng đau sau zona - vấn đề khiến nhiều người lo ngại.

Ngoài tiêm chủng, để chủ động giảm nguy cơ mắc bệnh, cần thực hiện một số biện pháp hỗ trợ:

• Hạn chế tiếp xúc gần với người mắc zona hoặc thủy đậu;
• Duy trì chế độ sinh hoạt điều độ;
• Đảm bảo giấc ngủ chất lượng;
• Tránh hút thuốc lá;
• Kiểm soát tốt căng thẳng tinh thần;
• Tăng cường hoạt động thể chất đều đặn.

Giời leo 

Giời leo thường do tiếp xúc với côn trùng có độc, điển hình là bọ giời hoặc kiến ba khoang. Để phòng tránh loại viêm da này, cần chú ý:

• Luôn mắc màn khi ngủ, kể cả vào ban ngày;
• Đóng cửa sổ khi bật đèn để hạn chế thu hút côn trùng;
• Kiểm tra kỹ quần áo, khăn mặt, bồn tắm, vật dụng trước khi sử dụng;
• Tránh phơi quần áo ngoài trời vào buổi chiều tối;
• Giữ không gian sống sạch sẽ, thoáng mát;
• Phát quang bụi rậm và dọn dẹp khu vực quanh nhà định kỳ.

Mặc dù thường bị nhầm lẫn do những biểu hiện khá giống nhau trên da, bệnh giời leo và zona thần kinh thực chất là hai bệnh lý hoàn toàn khác biệt về nguyên nhân, mức độ nguy hiểm và cách điều trị. Việc nhận biết đúng bản chất từng bệnh sẽ giúp người bệnh có hướng xử trí kịp thời, hạn chế biến chứng và phục hồi nhanh hơn. 

Tiêm vắc xin phòng zona thần kinh là giải pháp tối ưu giúp bạn chủ động bảo vệ sức khỏe, giảm nguy cơ mắc bệnh và các biến chứng đau sau zona. Trung tâm Tiêm chủng Long Châu cung cấp vắc xin chính hãng, bảo quản theo đúng tiêu chuẩn GSP, đảm bảo an toàn và hiệu quả tối đa. Đội ngũ bác sĩ chuyên môn cao cùng quy trình tiêm chủng khép kín, nghiêm ngặt mang đến sự an tâm tuyệt đối cho khách hàng. Liên hệ tổng đài miễn phí 1800 6928 để được tư vấn và đặt lịch nhanh chóng.