Giời leo là gì? Những vấn đề cần biết về bệnh giời leo

Tìm hiểu chung bệnh giời leo

Bệnh giời leo (hay còn gọi là zona thần kinh) là một bệnh nhiễm trùng do virus varicella-zoster gây ra, biểu hiện qua nhiễm trùng da cấp tính và tổn thương dây thần kinh cảm giác. Virus này, sau khi gây bệnh thủy đậu trong những năm đầu đời, sẽ "ngủ yên" trong các tế bào thần kinh. Tuy nhiên, khi hệ miễn dịch suy yếu do tuổi tác, bệnh tật hoặc căng thẳng, virus có thể tái hoạt động và gây ra bệnh giời leo.

Giời leo còn được biết đến với tên gọi Herpes Zoster. Khi nhiễm virus này, người bệnh thường có các triệu chứng như da bị đỏ, nổi mụn nước và cảm giác đau rát rất dữ dội. Bệnh thường xuất hiện dưới dạng một dải mụn nước tập trung ở một bên cơ thể, phổ biến ở vùng thân, cổ hoặc mặt. Ngoài ra, người bệnh cũng có thể cảm thấy ngứa hoặc khó chịu tại vùng da bị ảnh hưởng.

Hầu hết các trường hợp bệnh giời leo sẽ tự khỏi trong vòng từ 3 đến 5 tuần. Tuy nhiên, cơn đau có thể kéo dài lâu hơn, đặc biệt nếu bệnh nhân gặp phải biến chứng đau thần kinh sau zona (Postherpetic Neuralgia). Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC), có khoảng 1 trong 3 người dân ở Hoa Kỳ sẽ mắc bệnh giời leo vào một thời điểm nào đó trong đời. Mặc dù bệnh có thể tái phát nhiều lần ở một số người, nhưng điều này khá hiếm và thường xảy ra ở những người có yếu tố rủi ro, chẳng hạn như người cao tuổi hoặc người có hệ miễn dịch yếu.

Triệu chứng bệnh giời leo

Những dấu hiệu và triệu chứng của bệnh giời leo

Bệnh giời leo (hay còn gọi là zona thần kinh) có những dấu hiệu ban đầu khá rõ ràng, chủ yếu là cảm giác đau rát hoặc đau nhói, cùng với ngứa ran hoặc ngứa tại một khu vực nhất định trên cơ thể. Thường thì triệu chứng này xuất hiện ở một bên cơ thể hoặc khuôn mặt. Mức độ đau có thể thay đổi từ nhẹ đến nặng, thậm chí có thể đau đến mức mất ngủ, tùy thuộc vào khả năng chịu đựng của mỗi người.

Sau một vài ngày, người bệnh sẽ bắt đầu phát ban, và các mụn nước sẽ xuất hiện. Những mụn nước này thường sẽ đóng vảy từ ngày 7 đến ngày 10 của bệnh. Phát ban thường xuất hiện theo một sọc đơn ở một bên cơ thể, như trên ngực, bụng, lưng, hoặc mặt. Trong một số trường hợp, phát ban chỉ xuất hiện ở một bên mặt. Tuy nhiên, ở một số ít bệnh nhân (đặc biệt là những người có hệ miễn dịch yếu), phát ban có thể lan rộng hơn và trông giống như phát ban thủy đậu. Ngoài các triệu chứng điển hình này, một số người còn có thể gặp phải các triệu chứng khác như sốt, đau đầu, ớn lạnh, đau bụng,...

Đặc điểm của phát ban trong bệnh giời leo:

• Phát ban xuất hiện ở một bên cơ thể: Phát ban thường chỉ xuất hiện ở một bên, chẳng hạn như trên ngực, bụng, lưng hoặc mặt.

• Phát ban trên mặt và tai: Đặc biệt, khi phát ban xuất hiện trên mặt hoặc xung quanh tai, có thể gây nguy cơ ảnh hưởng đến các dây thần kinh mặt.

• Ngứa ngáy: Người bệnh có thể cảm thấy ngứa ran hoặc ngứa ngáy ở vùng da bị ảnh hưởng.

• Mụn nước chứa đầy chất lỏng: Các mụn nước thường chứa dịch trong suốt, dễ vỡ khi chạm vào, gây đau đớn và khó chịu.

• Cảm giác nóng rát: Cảm giác nóng rát hoặc đau buốt thường xuyên đi kèm với các mụn nước và phát ban.

Tác động của giời leo đối với sức khỏe

Giời leo (zona thần kinh) tuy không đe dọa tính mạng nhưng lại gây ra những cơn đau đớn dữ dội cho người bệnh, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng sống.

Ngoài đau đớn, mức độ căng thẳng và lo âu về quá trình điều trị, việc hồi phục chậm, hoặc các vết sẹo còn lại sau bệnh cũng có thể khiến người bệnh cảm thấy tự ti, ảnh hưởng đến tâm lý và xã hội.

Biến chứng có thể gặp khi mắc giời leo

Bệnh giời leo hay zona thần kinh có thể gây ra các biến chứng như:

• Đau thần kinh sau zona: Đau dây thần kinh sau zona (PHN) là biến chứng phổ biến nhất của bệnh. Nó gây ra cơn đau dữ dội ở những vùng bạn bị phát ban giời leo. Nhưng thường trở nên tốt hơn trong một vài tuần hoặc vài tháng. Nhưng một số người có thể bị đau do PHN trong nhiều năm và nó có thể cản trở cuộc sống hàng ngày.

• Mất thị lực: Mất thị lực có thể xảy ra nếu bệnh giời leo ảnh hưởng đến mắt của bạn. Nó có thể là tạm thời hoặc vĩnh viễn tùy thuộc vào mức độ tổn thương.

• Mất thính giác: Các vấn đề về thính giác hoặc thăng bằng có thể xảy ra nếu bạn bị giời leo trong hoặc gần tai. Bạn cũng có thể bị yếu cơ ở bên đó của khuôn mặt.

Trong một số trường hợp hiếm hoi, bệnh giời leo có thể dẫn đến viêm phổi, viêm não hoặc thậm chí tử vong, đặc biệt là ở những người có hệ miễn dịch yếu.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu bạn hoặc người thân có triệu chứng giời leo, đặc biệt là khi các triệu chứng này ảnh hưởng đến sức khỏe và sinh hoạt, bạn nên đến bệnh viện càng sớm càng tốt để được bác sĩ thăm khám và hướng dẫn điều trị. Việc điều trị kịp thời có thể giúp giảm bớt cơn đau, ngăn ngừa biến chứng và rút ngắn thời gian hồi phục. Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể chỉ định các phương pháp điều trị phù hợp để giúp người bệnh cải thiện chất lượng cuộc sống và tránh những vấn đề sức khỏe lâu dài.

Nguyên nhân gây bệnh giời leo

Bệnh giời leo (hay zona thần kinh) do virus Varicella-zoster gây ra, cùng loại virus gây bệnh thủy đậu. Sau khi mắc thủy đậu, virus này không bị loại bỏ hoàn toàn khỏi cơ thể mà "ẩn nấp" trong các tế bào thần kinh gần cột sống, ở trạng thái "ngủ đông". Khi hệ miễn dịch suy yếu, virus có thể tái hoạt động, di chuyển dọc theo các dây thần kinh và gây ra các triệu chứng đặc trưng của bệnh giời leo, bao gồm phát ban, mụn nước và đau rát.

Nguy cơ mắc bệnh giời leo

Những ai có nguy cơ mắc phải giời leo?

Bất kỳ ai đã từng mắc thủy đậu đều có thể bị bệnh giời leo (zona thần kinh) sau này vì virus Varicella-zoster gây thủy đậu sẽ tồn tại trong cơ thể ở trạng thái tiềm ẩn và có thể tái hoạt động khi hệ miễn dịch suy yếu. Tuy nhiên, nguy cơ mắc bệnh giời leo tăng theo độ tuổi và phổ biến nhất ở những người trên 50 tuổi. Ngoài ra, khi hệ miễn dịch suy yếu, khả năng mắc bệnh cũng cao hơn.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải giời leo

• Mắc các bệnh về hệ thống miễn dịch: Những người bị HIV hoặc các bệnh tự miễn làm suy giảm hệ miễn dịch có nguy cơ mắc giời leo cao hơn.

• Mắc một số bệnh ung thư: Các bệnh ung thư, đặc biệt là ung thư có liên quan đến hệ miễn dịch như ung thư máu (leukemia, lymphoma) hoặc những người đang điều trị ung thư, cũng có nguy cơ bị bệnh giời leo cao do hệ miễn dịch bị tổn thương.

• Sử dụng thuốc làm suy yếu hệ thống miễn dịch: Các loại thuốc như steroid, thuốc immunosuppressant (thuốc ức chế miễn dịch) dùng trong điều trị các bệnh tự miễn hoặc sau khi cấy ghép nội tạng có thể làm suy yếu khả năng chống lại virus và làm tăng nguy cơ giời leo.

• Nhiễm trùng hoặc căng thẳng: Khi cơ thể đang phải đối mặt với một nhiễm trùng khác hoặc chịu đựng căng thẳng kéo dài, hệ miễn dịch có thể suy yếu tạm thời, tạo điều kiện cho virus tái hoạt động và gây bệnh giời leo.

Phương pháp chẩn đoán và điều trị bệnh giời leo

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán giời leo

Thông thường, bác sĩ có thể chẩn đoán bệnh giời leo (zona thần kinh) thông qua việc hỏi về tiền sử bệnh và kiểm tra tình trạng phát ban. Các triệu chứng đặc trưng của bệnh như phát ban và mụn nước, cùng với những yếu tố nguy cơ như tuổi tác hoặc hệ miễn dịch suy yếu sẽ giúp bác sĩ đưa ra chẩn đoán chính xác.

Trong một số trường hợp, nếu bác sĩ cần xác nhận chẩn đoán hoặc loại trừ các bệnh lý khác, họ có thể lấy mẫu mô từ vết phát ban hoặc lấy chất lỏng từ vết phồng rộp để gửi đi xét nghiệm trong phòng thí nghiệm. Những xét nghiệm này có thể giúp xác định chính xác sự hiện diện của virus Varicella-zoster, nguyên nhân gây bệnh giời leo và loại trừ các nguyên nhân khác gây ra các triệu chứng tương tự.

Phương pháp điều trị giời leo hiệu quả

Mặc dù hiện tại không có cách chữa khỏi hoàn toàn bệnh giời leo (zona thần kinh) nhưng việc sử dụng thuốc kháng virus có thể giúp giảm triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng. Điều quan trọng là gặp bác sĩ càng sớm càng tốt để được kê đơn thuốc kháng virus sau khi các triệu chứng bắt đầu xuất hiện. Để thuốc đạt hiệu quả tối ưu, nên bắt đầu điều trị trong vòng 3 ngày kể từ khi phát ban xuất hiện.

Một số lưu ý về thuốc và điều trị:

Nếu bạn đang mang thai, hãy trao đổi với bác sĩ để xem liệu thuốc kháng virus có an toàn và phù hợp với bạn hay không.

Các loại thuốc không kê đơn, chẳng hạn như paracetamol (hạ sốt) và thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs), có thể được sử dụng để giảm đau. Tuy nhiên, nếu các thuốc này không giúp kiểm soát cơn đau, bác sĩ có thể kê đơn các loại thuốc mạnh hơn.

Biện pháp chăm sóc để giảm khó chịu và ngăn ngừa biến chứng từ phát ban:

Giữ vùng phát ban sạch sẽ và khô ráo:

Rửa nhẹ nhàng: Sử dụng nước muối sinh lý hoặc xà phòng dịu nhẹ để làm sạch vùng da bị ảnh hưởng. Điều này sẽ giúp giảm nguy cơ nhiễm trùng thứ phát.

Làm khô cẩn thận: Sau khi rửa, hãy dùng khăn sạch thấm nhẹ để làm khô vùng da, tránh chà xát mạnh.

Bảo vệ vùng phát ban:

Che vết phát ban: Dùng băng gạc chống dính để che phủ các mụn nước, giúp bảo vệ vùng da khỏi kích ứng và hạn chế lây lan virus.

Tránh dùng kem hoặc gel không kê đơn: Đừng bôi các sản phẩm không được bác sĩ chỉ định, đặc biệt khi mụn nước đã vỡ để tránh nhiễm trùng hoặc làm chậm quá trình lành.

Hạn chế gãi và tránh kích ứng:

Không gãi: Gãi có thể làm vỡ mụn nước, gây nhiễm trùng hoặc để lại sẹo.

Mặc quần áo thoáng mát: Chọn quần áo rộng rãi, làm từ chất liệu cotton để tránh cọ xát hoặc gây khó chịu cho vùng da bị tổn thương.

Giảm khó chịu và ngứa:

Chườm mát: Sử dụng khăn sạch nhúng nước mát hoặc gói nước đá bọc trong khăn để chườm lên vùng da bị phát ban, giúp giảm ngứa và đau rát. Lưu ý không để nước đá trực tiếp lên da.

Tắm nước mát: Bạn có thể tắm với nước mát hoặc nước pha bột yến mạch để làm dịu da.

Sử dụng thuốc theo chỉ định:

Thuốc bôi ngoài da: Các loại thuốc giảm đau hoặc giảm ngứa như kem lidocaine có thể được bác sĩ kê đơn.

Thuốc kháng virus và thuốc giảm đau: Dùng thuốc đúng theo hướng dẫn của bác sĩ để kiểm soát triệu chứng và giảm nguy cơ biến chứng.

Tránh lây lan virus:

Không tiếp xúc trực tiếp với những người có hệ miễn dịch yếu, phụ nữ mang thai hoặc những người chưa từng mắc thủy đậu.

Rửa tay thường xuyên, đặc biệt sau khi chạm vào vùng phát ban.

Chế độ sinh hoạt và phòng ngừa bệnh giời leo

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của giời leo

Chế độ sinh hoạt:

Bệnh nhân bị giời leo nên được khuyến khích thực hiện một số thay đổi trong lối sống để hỗ trợ quá trình hồi phục và nâng cao sức đề kháng. Cụ thể:

• Giảm cân: Nếu thừa cân, việc giảm cân sẽ giúp giảm bớt gánh nặng cho cơ thể, cải thiện sức khỏe tổng thể và tăng cường hệ miễn dịch.

• Ngừng hút thuốc: Hút thuốc làm suy yếu hệ miễn dịch và giảm khả năng hồi phục của cơ thể, vì vậy nên ngừng hút thuốc để hỗ trợ quá trình điều trị.

• Kiêng uống rượu: Rượu có thể làm suy yếu hệ miễn dịch và ảnh hưởng đến khả năng chống lại nhiễm trùng, do đó cần hạn chế hoặc ngừng hoàn toàn việc uống rượu.

• Tập thể dục thể thao: Việc tập thể dục đều đặn giúp cải thiện lưu thông máu, tăng cường sức đề kháng, đồng thời giảm căng thẳng và cải thiện tâm trạng, tạo điều kiện cho cơ thể phục hồi nhanh chóng.

Chế độ dinh dưỡng:

Một chế độ ăn uống lành mạnh và cân đối không chỉ giúp cải thiện sức khỏe tổng thể mà còn hỗ trợ hệ miễn dịch trong việc chống lại virus. Một số yếu tố quan trọng trong chế độ dinh dưỡng bao gồm:

• Ăn nhiều rau củ quả: Các thực phẩm giàu vitamin C và chất chống oxy hóa giúp tăng cường hệ miễn dịch và giảm viêm.

• Protein chất lượng: Thực phẩm giàu protein như thịt nạc, cá, đậu hũ giúp cơ thể phục hồi nhanh chóng và duy trì sức khỏe của hệ thống miễn dịch.

• Uống đủ nước: Giữ cơ thể luôn được cung cấp đủ nước giúp duy trì độ ẩm cho da, hỗ trợ quá trình lành vết thương và giúp các chức năng cơ thể hoạt động hiệu quả hơn.

Phương pháp phòng ngừa giời leo hiệu quả

Phương pháp phòng ngừa đặc hiệu:

Hiện nay, Trung tâm Tiêm chủng Long Châu đã cung cấp chương trình đăng ký vắc xin Shingrix, giúp ngăn ngừa bệnh giời leo và các biến chứng nguy hiểm của bệnh. Theo khuyến nghị từ Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC), vắc xin Shingrix nên được tiêm cho những người trưởng thành khỏe mạnh từ 50 tuổi trở lên và cũng được khuyến cáo cho những người trên 19 tuổi có hệ miễn dịch yếu.

Vắc xin Shingrix được tiêm trong 2 liều:

Mũi 1: Lần tiêm đầu tiên.

Mũi 2: Tiêm từ 2 đến 6 tháng sau mũi 1.

Lưu ý: Đối với người suy giảm miễn dịch, ức chế miễn dịch hoặc đang sử dụng thuốc ức chế miễn dịch, mũi 2 có thể được tiêm sớm hơn, sau 1 - 2 tháng.

Vắc xin Shingrix được nghiên cứu và sản xuất bởi GlaxoSmithKline (GSK), một trong những công ty hàng đầu trong lĩnh vực dược phẩm và chế phẩm sinh học. Đây là loại vắc xin tái tổ hợp được bào chế dưới dạng hỗn dịch tiêm đơn liều. Vắc xin chứa kháng nguyên glycoprotein E (gE) của virus Varicella Zoster được đông khô, kết hợp với dung dịch hỗn dịch AS01, giúp tăng cường hiệu quả miễn dịch của cơ thể.

Việc tiêm phòng vắc xin Shingrix sẽ giúp bảo vệ bạn khỏi nguy cơ mắc bệnh giời leo và các biến chứng nghiêm trọng liên quan đến virus Varicella Zoster. Để biết thêm chi tiết và đăng ký tiêm vắc xin, bạn có thể liên hệ trực tiếp với Trung tâm Tiêm chủng Long Châu gần nhất.

Phương pháp phòng ngừa không đặc hiệu:

Bạn có thể mắc bệnh thủy đậu nếu tiếp xúc trực tiếp với chất dịch từ các vết phát ban của người mắc giời leo (zona thần kinh). Tuy nhiên, nguy cơ lây lan virus sẽ thấp hơn nếu các vết phát ban được che kín. Người mắc bệnh giời leo không thể lây lan virus trước khi các mụn nước xuất hiện và cũng không lây lan khi các vết phát ban đã đóng vảy.

Nếu bạn bị bệnh giời leo, bạn có thể giúp ngăn ngừa việc lây lan virus sang người khác bằng cách thực hiện các biện pháp sau:

• Không tiếp xúc với những người có hệ miễn dịch suy yếu, những người chưa từng mắc thủy đậu hoặc chưa được tiêm vắc xin thủy đậu, đặc biệt là phụ nữ mang thai, trẻ sinh non hoặc trẻ em nhẹ cân.

• Che vết phát ban: Sử dụng băng gạc hoặc vải sạch để che khuất các vết phát ban và mụn nước.

• Không chạm vào hoặc gãi vết phát ban: Điều này giúp tránh làm vỡ mụn nước, gây nhiễm trùng hoặc lây lan virus.

• Rửa tay thường xuyên: Đảm bảo vệ sinh tay sạch sẽ, đặc biệt là sau khi tiếp xúc với các vết phát ban để giảm nguy cơ lây lan virus sang người khác.