Nóng cổ họng là do đâu? Những điều cần biết về tình trạng nóng cổ họng

Nóng cổ họng là một trong những triệu chứng khiến nhiều người cảm thấy khó chịu, đặc biệt khi kéo dài kèm theo ho, khàn tiếng hoặc khó nuốt. Dù đây là biểu hiện khá thông thường, nhưng nếu không được chú ý đúng mức, nó có thể là dấu hiệu cảnh báo sớm của một số bệnh lý nghiêm trọng. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp những thông tin cần thiết về nguyên nhân, yếu tố nguy cơ cũng như cách phòng ngừa và điều trị hiệu quả tình trạng nóng cổ họng.

Nóng cổ họng thường là do đâu?

Cảm giác nóng rát ở cổ họng tưởng chừng như đơn giản, nhưng lại có thể là dấu hiệu của nhiều vấn đề sức khỏe tiềm ẩn. Đôi khi nó chỉ là phản ứng tạm thời sau khi ăn cay, uống rượu hoặc la hét quá mức. Nhưng nếu hiện tượng này kéo dài, kèm theo các biểu hiện khó chịu khác, thì rất có thể cơ thể đang gặp phải một số tình trạng bệnh lý cần được lưu ý.

Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất là trào ngược dạ dày thực quản (GERD). Khi axit từ dạ dày trào ngược lên thực quản và thậm chí lên đến cổ họng, nó gây ra cảm giác nóng rát rõ rệt. Một dạng đặc biệt của trào ngược là trào ngược thanh quản-hầu (LPR), có thể xảy ra mà không gây ợ nóng, hiện tượng thường được gọi là “trào ngược thầm lặng”. Người mắc LPR thường cảm thấy như có gì đó vướng trong họng, khàn giọng, ho kéo dài hoặc muốn hắng giọng liên tục. Việc thay đổi lối sống như bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia, tránh đồ ăn cay hoặc nhiều dầu mỡ, và duy trì cân nặng hợp lý có thể giúp kiểm soát tình trạng này. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể kê thuốc để giảm tiết axit dạ dày.

Viêm thực quản cũng là nguyên nhân thường gặp gây nóng cổ họng. Tình trạng viêm niêm mạc thực quản này thường do GERD kéo dài không điều trị, hoặc có thể là hậu quả của nhiễm trùng, dị ứng thực phẩm, hoặc tổn thương do thuốc, hóa chất. Người bệnh không chỉ cảm thấy rát cổ mà còn có thể gặp khó khăn khi nuốt hoặc đau tức ngực. Điều trị cần dựa vào nguyên nhân cụ thể, có thể là thuốc kháng nấm, kháng sinh, thuốc chống viêm hoặc thuốc điều trị dị ứng chuyên biệt.

Một tình trạng ít người biết đến là hội chứng bỏng miệng, gây cảm giác bỏng rát kéo dài không chỉ ở cổ họng mà còn cả miệng, lưỡi, môi hoặc nướu. Điều đặc biệt là hội chứng này không rõ nguyên nhân cụ thể và không kèm theo tổn thương thực thể. Người bệnh có thể cảm thấy khô miệng, có vị mặn hoặc kim loại trong miệng. Vì không xác định được nguyên nhân rõ ràng, nên việc điều trị chủ yếu tập trung vào kiểm soát triệu chứng và hỗ trợ tâm lý.

Ngoài ra, các bệnh nhiễm virus đường hô hấp như cảm lạnh hoặc cúm cũng có thể gây nóng cổ họng. Khi bị cảm, vùng họng sau thường bị viêm nhẹ, gây ra cảm giác nóng rát, ngứa và đau khi nuốt. Cúm còn đi kèm với sốt, ho, nhức mỏi cơ thể và mệt mỏi toàn thân. Điều trị chủ yếu là nghỉ ngơi, uống đủ nước, dùng thuốc giảm đau và giảm triệu chứng.

Viêm amidan, tức là tình trạng nhiễm trùng và sưng viêm ở hai tuyến amidan nằm sau họng, cũng là thủ phạm thường gặp khiến cổ họng bị nóng, đau và rát. Khi bị viêm, amidan có thể đỏ, sưng to hoặc có mủ trắng. Người bệnh thường sốt, mệt, hơi thở có mùi và khó nuốt. Nếu do vi khuẩn liên cầu gây ra (viêm họng liên cầu khuẩn), bác sĩ sẽ chỉ định dùng kháng sinh để ngăn ngừa biến chứng nặng hơn như sốt thấp khớp hoặc viêm thận.

Cuối cùng, không thể bỏ qua tình trạng chảy dịch mũi sau, khi chất nhầy từ mũi và xoang chảy xuống cổ họng, gây cảm giác nóng rát, khó chịu, nhất là vào buổi sáng. Hiện tượng này có thể do dị ứng, nhiễm trùng xoang, thời tiết hanh khô hoặc tiếp xúc với khói bụi, hóa chất. Người bệnh thường có xu hướng phải hắng giọng hoặc ho nhẹ để làm sạch cổ họng. Việc điều trị cần dựa trên nguyên nhân gốc, có thể là thuốc kháng histamin, thông mũi hoặc kháng sinh nếu do vi khuẩn.

Nóng cổ họng có phải do ung thư vòm họng không?

Trên thực tế, trong phần lớn trường hợp, cảm giác nóng rát ở cổ họng là do những nguyên nhân lành tính như cảm lạnh, cúm. Những bệnh lý này thường tự cải thiện trong vòng một đến hai tuần, đặc biệt khi được nghỉ ngơi và điều trị đúng cách. Tuy nhiên, trong một số trường hợp hiếm gặp, đau họng kéo dài, kèm theo nóng rát khi nuốt có thể là biểu hiện của ung thư vòm họng hoặc ung thư thực quản. Điều quan trọng là phải chú ý đến tính chất cơn đau, nếu cơn đau không thuyên giảm theo thời gian, thậm chí ngày càng nặng hơn, bạn không nên xem nhẹ.

Ngoài cảm giác nóng rát, ung thư thực quản hoặc ung thư vòm họng có thể đi kèm những dấu hiệu khác như:

• Khó nuốt, nuốt vướng hoặc cảm giác như có dị vật trong cổ họng.
• Khàn giọng kéo dài.
• Ho dai dẳng không rõ nguyên nhân.
• Sụt cân không chủ ý.
• Cảm giác có khối u hoặc sưng vùng cổ.
• Ù tai, đau tai một bên.
• Ợ nóng, đầy hơi, khó tiêu thường xuyên.

Nếu nhận thấy những triệu chứng trên kéo dài hoặc diễn tiến bất thường, hãy sớm đến gặp bác sĩ. Việc chẩn đoán và can thiệp sớm luôn là chìa khóa trong điều trị hiệu quả các bệnh lý nghiêm trọng, kể cả ung thư.

Những cách làm dịu cổ họng đơn giản, hiệu quả

Khi cổ họng bị đau rát, không nhất thiết phải tìm đến thuốc ngay. Có nhiều cách đơn giản tại nhà giúp làm dịu cảm giác khó chịu này một cách tự nhiên và hiệu quả. 

• Uống nước ấm thường xuyên: Giúp giữ ẩm niêm mạc họng, giảm cảm giác khô rát. Có thể dùng trà gừng, trà hoa cúc hoặc nước chanh mật ong để tăng hiệu quả kháng viêm và làm dịu họng.
• Súc miệng bằng nước muối ấm: Pha 1/2 thìa cà phê muối với 200 ml nước ấm, súc miệng 2–3 lần/ngày giúp giảm viêm, sát khuẩn và hỗ trợ làm sạch cổ họng.
• Dùng máy tạo độ ẩm hoặc đặt chậu nước trong phòng: Không khí ẩm giúp giảm khô cổ họng, nhất là vào ban đêm hoặc khi thời tiết hanh khô.
• Tránh các tác nhân kích thích: Không hút thuốc, tránh khói bụi, hóa chất và không nên nói to, la hét trong thời gian họng bị viêm.
• Ngậm kẹo ngậm thảo dược hoặc viên ngậm giảm đau: Giúp giữ ẩm và tạo lớp màng bảo vệ niêm mạc họng, giảm cảm giác ngứa và kích ứng.
• Ăn uống đúng cách: Tránh thực phẩm cay nóng, quá mặn hoặc có tính axit cao như cam, dứa; ưu tiên thức ăn mềm, dễ nuốt như cháo, súp.
• Dùng thuốc giảm đau không kê đơn nếu cần thiết: Có thể dùng paracetamol hoặc ibuprofen để giảm đau họng tạm thời – cần tuân thủ đúng liều dùng khuyến cáo.
• Ngậm đá viên nhỏ hoặc uống nước mát: Có thể giúp làm dịu tạm thời cảm giác nóng rát trong cổ họng bằng cách gây tê nhẹ tại chỗ.

Lưu ý: Nếu đau họng kéo dài trên 7 ngày, kèm theo sốt cao, khó nuốt, nổi hạch hoặc khàn tiếng không cải thiện, cần đến khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị phù hợp.

Tình trạng nóng cổ họng có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Dù phần lớn các trường hợp không quá nghiêm trọng, việc chủ động nhận diện triệu chứng và chăm sóc đúng cách là điều cần thiết để tránh những biến chứng không mong muốn. Khi cảm giác nóng cổ họng kéo dài hoặc kèm theo các biểu hiện bất thường, người bệnh nên tìm đến cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.