Nguyên nhân viêm da cơ địa người lớn là gì? Cách điều trị

Tình trạng viêm da cơ địa không chỉ xuất hiện ở trẻ em mà còn phổ biến ở người trưởng thành, đặc biệt trong môi trường hiện nay với nhiều yếu tố kích thích và ô nhiễm. Bệnh gây tổn thương da, ngứa ngáy, viêm đỏ dai dẳng và thường có xu hướng tái phát khi sức đề kháng suy yếu. 

Viêm da cơ địa người lớn là gì?

Viêm da cơ địa ở người lớn (hay còn gọi là chàm thể tạng) là một bệnh da liễu mạn tính, đặc trưng bởi tình trạng viêm, khô, bong tróc và ngứa ngáy kéo dài. Bệnh thường liên quan đến yếu tố cơ địa và miễn dịch, trong đó hệ miễn dịch phản ứng quá mức với các tác nhân kích thích từ môi trường, dẫn đến rối loạn hàng rào bảo vệ da. Mặc dù viêm da cơ địa phổ biến ở trẻ nhỏ, song người trưởng thành vẫn có thể mắc hoặc tái phát bệnh, đặc biệt trong các giai đoạn căng thẳng, rối loạn nội tiết hoặc tiếp xúc thường xuyên với chất kích ứng.

Ở người lớn, viêm da cơ địa thường có xu hướng tái phát nhiều lần, tiến triển mạn tính và khó điều trị dứt điểm. Bệnh không chỉ gây tổn thương ngoài da mà còn ảnh hưởng đến giấc ngủ, tâm lý và chất lượng cuộc sống. Ngoài ra, người bệnh có nguy cơ cao mắc kèm các rối loạn cơ địa khác như hen phế quản, viêm mũi dị ứng hay viêm kết mạc dị ứng. Mục tiêu điều trị hiện nay chủ yếu là kiểm soát triệu chứng, phục hồi hàng rào da và ngăn ngừa bội nhiễm, giúp duy trì làn da khỏe mạnh và ổn định lâu dài.

Nguyên nhân viêm da cơ địa ở người lớn

Viêm da cơ địa ở người lớn là một bệnh lý da liễu mạn tính có cơ chế bệnh sinh phức tạp, liên quan đến sự kết hợp giữa yếu tố di truyền, miễn dịch và môi trường. Dù chưa xác định được nguyên nhân cụ thể, nhưng nhiều nghiên cứu y học đã chứng minh rằng sự mất cân bằng hàng rào bảo vệ da cùng rối loạn miễn dịch giữ vai trò chủ đạo trong quá trình khởi phát và tiến triển bệnh. Dưới đây là những nhóm nguyên nhân chính thường gặp ở người trưởng thành:

Yếu tố di truyền và cơ địa miễn dịch

Người trưởng thành mắc viêm da cơ địa thường có nền tảng cơ địa dị ứng hoặc trong gia đình có người từng bị các bệnh lý như chàm, hen phế quản, viêm mũi dị ứng. Nghiên cứu cho thấy có sự gia tăng nồng độ kháng thể IgE trong máu, phản ánh tình trạng phản ứng quá mức của hệ miễn dịch với các tác nhân ngoại lai. Cấu trúc da ở người bệnh cũng thường thiếu hụt filaggrin, một loại protein giúp duy trì hàng rào bảo vệ da, khiến da dễ mất nước và dễ bị kích ứng.

Yếu tố môi trường và dị ứng

Tiếp xúc với các tác nhân dị ứng là yếu tố kích hoạt phổ biến nhất, bao gồm: phấn hoa, bụi mịn, lông thú, hóa chất tẩy rửa, mỹ phẩm, thuốc nhuộm vải, hay thực phẩm dễ gây dị ứng như hải sản, trứng, sữa, đậu phộng. Ngoài ra, thay đổi thời tiết, nhiệt độ hoặc độ ẩm đột ngột cũng có thể làm bùng phát cơn ngứa, khô da và tổn thương viêm.

Yếu tố cơ học và hóa học

Mặc quần áo bó sát, vải cứng hoặc có sợi tổng hợp dễ gây cọ xát và kích thích vùng da nhạy cảm. Bên cạnh đó, việc tiếp xúc thường xuyên với xà phòng, dung môi, hoặc chất tẩy rửa mạnh có thể phá hủy lớp lipid bảo vệ da, khiến da khô và dễ viêm hơn.

Suy giảm miễn dịch và sức khỏe

Người trưởng thành có hệ miễn dịch suy yếu do bệnh lý nền mạn tính, rối loạn chuyển hóa hoặc thiếu dinh dưỡng dễ bị tổn thương da và bội nhiễm vi khuẩn. Các rối loạn nội tiết hoặc bệnh lý gan thận cũng có thể làm trầm trọng thêm tình trạng viêm da cơ địa.

Yếu tố tâm lý, thần kinh

Căng thẳng, lo âu kéo dài và thiếu ngủ làm tăng tiết cortisol, hormone gây rối loạn miễn dịch, khiến da khô, dễ kích ứng và ngứa nhiều hơn. Trên thực tế, nhiều bệnh nhân viêm da cơ địa trưởng thành ghi nhận các đợt bùng phát trùng với giai đoạn stress kéo dài hoặc mất cân bằng giấc ngủ.

Cách điều trị viêm da cơ địa ở người lớn

Viêm da cơ địa ở người lớn là một bệnh da liễu mạn tính, dễ tái phát và tiến triển dai dẳng theo từng đợt. Hiện chưa có phương pháp điều trị dứt điểm hoàn toàn, nên mục tiêu chính là kiểm soát triệu chứng, phục hồi hàng rào bảo vệ da, giảm viêm và ngăn ngừa bội nhiễm. Tùy theo mức độ tổn thương và đáp ứng điều trị, bác sĩ sẽ chỉ định một hoặc kết hợp các phương pháp sau:

Điều trị y khoa

Thuốc điều trị tại chỗ:

• Thuốc bôi corticoid: Là lựa chọn hàng đầu để giảm viêm trong các đợt bùng phát. Các loại phổ biến như hydrocortisone, mometasone, betamethasone... nên được dùng theo hướng dẫn của bác sĩ để tránh tác dụng phụ.
• Thuốc ức chế calcineurin (tacrolimus, pimecrolimus): Thích hợp dùng lâu dài, đặc biệt cho vùng da nhạy cảm như mặt hoặc cổ.
• Thuốc kháng histamin bôi hoặc dưỡng ẩm chứa ceramide: Giúp giảm ngứa và cải thiện hàng rào bảo vệ da.
• Dung dịch sát khuẩn như Chlorhexidine: Có thể sử dụng tạm thời nếu vùng da bị trầy xước hoặc nguy cơ bội nhiễm, nhưng không phải điều trị chính.

Thuốc uống:

• Kháng histamin H1: Hỗ trợ giảm ngứa, đặc biệt vào ban đêm.
• Corticoid đường uống: Chỉ dùng trong thời gian ngắn và trường hợp nặng, có chỉ định rõ ràng từ bác sĩ.
• Kháng sinh hoặc thuốc kháng nấm: Nếu có dấu hiệu bội nhiễm (mưng mủ, dịch vàng…).
• Thuốc sinh học (biologic): Dành cho thể nặng, không đáp ứng với điều trị thông thường.

Quang trị liệu (phototherapy): Được chỉ định khi tổn thương lan rộng, kéo dài hoặc không đáp ứng tốt với thuốc bôi. Liệu pháp phổ biến là UVB phổ hẹp.

Hỗ trợ bằng thảo dược dân gian (không thay thế thuốc)

Một số thảo dược như lá trầu không, trà xanh, hoặc lá lốt có thể hỗ trợ làm dịu da, giảm ngứa nhờ đặc tính kháng khuẩn nhẹ. Tuy nhiên, chỉ nên sử dụng khi vùng da không bị trầy xước, không rỉ dịch và cần đảm bảo vệ sinh tuyệt đối. Đây không phải phương pháp điều trị chính và cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.

Chăm sóc da và phòng ngừa tái phát

• Dưỡng ẩm hằng ngày với sản phẩm không chứa hương liệu, ưu tiên chứa ceramide, urea, glycerin… để phục hồi hàng rào da.
• Tránh cào gãi vì dễ gây trầy xước, nhiễm trùng.
• Hạn chế tiếp xúc với hóa chất mạnh, bột giặt, xà phòng, khói bụi hoặc các yếu tố dị ứng cá nhân.
• Ăn uống lành mạnh, bổ sung thực phẩm giàu omega-3 (cá hồi, hạt lanh), vitamin E, C để hỗ trợ làn da.
• Quản lý stress và ngủ đủ giấc vì yếu tố tâm lý có thể kích hoạt bùng phát.

Viêm da cơ địa người lớn là một bệnh lý da liễu mạn tính, có diễn tiến phức tạp và dễ tái phát nếu không được điều trị, chăm sóc đúng cách. Bên cạnh điều trị bằng thuốc, người bệnh cần duy trì chế độ sinh hoạt khoa học, dinh dưỡng cân bằng và dưỡng ẩm thường xuyên để phục hồi hàng rào bảo vệ da.