Dị ứng phấn hoa là gì? Cách nhận diện và xử trí

Dị ứng phấn hoa là một phản ứng quá mức của hệ miễn dịch khi cơ thể tiếp xúc với các hạt phấn nhỏ li ti từ cây cỏ, hoa lá trong không khí. Đây là tình trạng thường gặp ở những người có cơ địa dị ứng, đặc biệt vào mùa xuân, khi lượng phấn hoa phát tán mạnh trong môi trường. Các triệu chứng như hắt hơi liên tục, nghẹt mũi, ngứa mắt dù không nguy hiểm lại gây ra khá nhiều phiền toái cho người bệnh. Cùng Tiêm chủng Long Châu khám phá thêm về tình trạng này qua bài viết dưới đây.

Dị ứng phấn hoa là gì? Nguyên nhân gây dị ứng phấn hoa

Dị ứng phấn hoa là một phản ứng quá mẫn của hệ miễn dịch đối với các hạt phấn cực nhỏ có trong không khí. Đây là một dạng dị ứng hô hấp phổ biến, đặc biệt thường xảy ra vào mùa xuân hoặc mùa thu, thời điểm cây cối bước vào giai đoạn thụ phấn mạnh. Khi phấn hoa xâm nhập vào cơ thể qua đường hô hấp, hệ miễn dịch của một số người nhận diện chúng là tác nhân gây hại, từ đó kích hoạt phản ứng phòng vệ quá mức.

Cụ thể, hệ miễn dịch sản sinh ra các kháng thể IgE để nhận diện và chống lại các hạt phấn hoa vốn dĩ vô hại. Sự gắn kết giữa kháng thể IgE và phấn hoa sẽ kích hoạt các tế bào mast và basophil phóng thích các chất trung gian hóa học như histamine, leukotrien và prostaglandin. Những chất này làm giãn mạch máu, tăng tính thấm thành mạch, kích thích tuyến tiết nhầy và gây ra các triệu chứng dị ứng điển hình như hắt hơi, sổ mũi, ngứa mũi, đỏ mắt, chảy nước mắt hoặc ho.

Phấn hoa gây dị ứng thường đến từ các loại cây thụ phấn nhờ gió như cây bụi, cỏ dại, hoặc các loài cây thân gỗ. Do có kích thước cực nhỏ (khoảng 10-30 micromet), phấn hoa dễ dàng xâm nhập sâu vào đường hô hấp. Trong những trường hợp nghiêm trọng, dị ứng phấn hoa còn có thể gây co thắt phế quản, khởi phát cơn hen cấp hoặc dẫn đến suy hô hấp nếu không được xử lý kịp thời.

Triệu chứng của dị ứng phấn hoa

Triệu chứng của dị ứng phấn hoa thường biểu hiện rõ rệt trên cơ quan hô hấp và niêm mạc mắt, mũi, họng do phản ứng quá mẫn của hệ miễn dịch. Khi tiếp xúc với phấn hoa, hệ miễn dịch của người dị ứng sẽ tiết ra kháng thể IgE, kích hoạt các tế bào mast giải phóng histamin.

Tùy thuộc vào mức độ tiếp xúc và cơ địa từng người, triệu chứng có thể từ nhẹ đến nặng, bao gồm:

• Nghẹt mũi và sổ mũi kéo dài: Do niêm mạc mũi bị kích thích, phù nề và tăng tiết dịch nhầy.
• Ngứa và đau rát họng: Cảm giác khó chịu lan rộng vùng hầu họng, thường kèm theo ho nhẹ.
• Ngứa, đỏ mắt và chảy nước mắt: Là biểu hiện điển hình của viêm kết mạc dị ứng.
• Ho khan hoặc ho dai dẳng: Do kích thích đường thở dưới.
• Khó thở, thở khò khè: Đặc biệt nguy hiểm ở người có tiền sử hen phế quản.
• Giảm khả năng ngửi và nếm: Do viêm mũi dị ứng kéo dài ảnh hưởng đến các cơ quan cảm nhận.

Ở một số người có cơ địa dị ứng hoặc bệnh lý hô hấp mạn tính như hen suyễn, triệu chứng dị ứng phấn hoa có thể tiến triển nặng, gây co thắt phế quản và cần được điều trị sớm để tránh biến chứng nguy hiểm.

Cách xử lý khi bị dị ứng phấn hoa

Cách xử lý khi bị dị ứng phấn hoa phụ thuộc vào mức độ triệu chứng và tình trạng sức khỏe của người bệnh. Mục tiêu điều trị là kiểm soát phản ứng quá mẫn của hệ miễn dịch và cải thiện chất lượng sống. Các phương pháp điều trị phổ biến bao gồm:

• Sử dụng thuốc không kê đơn (OTC): Một số loại thuốc kháng histamin đường uống như loratadin, cetirizin hoặc fexofenadin có thể giúp giảm nhanh các triệu chứng ngứa, hắt hơi, chảy nước mũi. Ngoài ra, dung dịch nước muối sinh lý xịt mũi cũng được khuyến khích sử dụng để làm sạch phấn hoa bám ở niêm mạc mũi và giảm nghẹt mũi tạm thời.
• Thuốc kê đơn: Trong các trường hợp nặng hơn hoặc không đáp ứng với thuốc OTC, bác sĩ có thể chỉ định corticosteroid dạng xịt mũi, thuốc kháng leukotriene hoặc phối hợp kháng histamin. Các thuốc này giúp ức chế phản ứng viêm và hạn chế tình trạng phù nề niêm mạc đường thở.
• Liệu pháp miễn dịch đặc hiệu (Immunotherapy): Được chỉ định cho những trường hợp dị ứng phấn hoa kéo dài hoặc tái phát nghiêm trọng. Phương pháp này bao gồm việc đưa vào cơ thể liều nhỏ dị nguyên gây dị ứng (phấn hoa) để dần tạo ra sự dung nạp, giảm mức độ phản ứng miễn dịch theo thời gian. 

Ngoài ra, tránh tiếp xúc với phấn hoa, giữ vệ sinh mũi mắt họng và nâng cao thể trạng là những yếu tố hỗ trợ không thể thiếu trong quá trình điều trị.

Cách phòng ngừa dị ứng phấn hoa

Phòng ngừa dị ứng phấn hoa chủ yếu dựa vào việc hạn chế tiếp xúc với dị nguyên, tức là các loại phấn hoa gây mẫn cảm. Áp dụng đồng thời các biện pháp chủ động trong sinh hoạt hằng ngày giúp giảm đáng kể nguy cơ tái phát hoặc làm trầm trọng thêm các triệu chứng dị ứng. Dưới đây là một số cách phòng ngừa dị ứng phấn hoa:

• Hạn chế ra ngoài vào thời điểm phấn hoa phát tán cao, thường là buổi sáng sớm hoặc những ngày có gió lớn, đặc biệt trong mùa hoa nở rộ. Khi cần ra ngoài, nên đeo khẩu trang đạt chuẩn để ngăn hít phải phấn hoa.
• Đóng kín cửa sổ và cửa ra vào, đặc biệt vào những ngày trời khô, nhiều gió. Ưu tiên sử dụng điều hòa không khí có hệ thống lọc để giảm lượng phấn hoa trong không gian sống.
• Tránh phơi quần áo, chăn ga ngoài trời vì phấn hoa dễ bám vào sợi vải, gây tiếp xúc gián tiếp khi mặc hoặc ngủ. Thay vào đó, nên sử dụng máy sấy hoặc phơi trong nhà có mái che kín.
• Không nên tự trồng hoặc chăm sóc các loài cây, cỏ dễ sinh phấn hoa. Những người có tiền sử dị ứng nên hạn chế làm vườn hoặc tiếp xúc với cây bụi hoa.
• Vệ sinh nhà cửa thường xuyên, bao gồm giặt giũ ga giường, rèm cửa, lau sàn và hút bụi bằng thiết bị có bộ lọc.

Hy vọng bài viết trên đã giúp bạn hiểu rõ hơn về dị ứng phấn hoa, là tình trạng dị ứng thường gặp nhưng không nên xem nhẹ. Nếu có dấu hiệu bất thường kéo dài hoặc phản ứng dị ứng nghiêm trọng, bạn nên đến cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.