Hen phế quản cấp là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách xử lý hiệu quả

Hen phế quản cấp là tình trạng mà nhiều người từng mắc hen có thể trải qua bất ngờ, đặc biệt khi thời tiết thay đổi hoặc tiếp xúc với bụi, khói. Cơn hen có thể xuất hiện ngay cả khi đang sinh hoạt hằng ngày, khiến người bệnh khó thở, ho và tức ngực. Nhận biết sớm triệu chứng và áp dụng cách xử lý kịp thời giúp tránh nguy cơ suy hô hấp và duy trì chất lượng cuộc sống.

Hen phế quản cấp là gì?

Cơn hen phế quản cấp (acute asthma exacerbation) là sự gia tăng đột ngột của triệu chứng hen như khó thở, khò khè, ho, tức ngực, do viêm đường thở và co thắt phế quản tăng lên. Tình trạng này làm giảm khả năng lưu thông không khí và chức năng hô hấp so với trước cơn. Trong cơn hen cấp, người bệnh thường cảm thấy thở gấp, thở khò khè, tức ngực và đôi khi ho không ngừng.

Khác với những cơn hen nhẹ, cơn hen phế quản cấp có thể tiến triển nhanh chóng chỉ trong vài phút hoặc vài giờ, làm giảm lượng oxy trong máu. Nếu không được xử lý kịp thời, tình trạng này có thể dẫn đến suy hô hấp, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng.

Cơn cấp có thể tiến triển nhanh trong khoảng thời gian từ vài phút đến vài giờ và có khả năng làm giảm oxy máu (hypoxaemia). Nếu không được can thiệp kịp thời như dùng thuốc giãn phế quản, corticoid toàn thân, bổ sung oxy, người bệnh có nguy cơ cao bị suy hô hấp hoặc tình trạng đe dọa tính mạng.

Hen phế quản cấp thường gặp ở người có tiền sử bệnh hen, dị ứng hoặc tiếp xúc với các yếu tố kích thích như bụi, khói, thời tiết lạnh, hoặc nhiễm khuẩn hô hấp.

Nguyên nhân gây hen phế quản cấp

Hen phế quản cấp không xuất hiện ngẫu nhiên mà thường được kích hoạt bởi nhiều yếu tố tác động từ môi trường, sức khỏe hay thói quen sinh hoạt hằng ngày. Việc nhận biết rõ các nguyên nhân này giúp người bệnh chủ động phòng tránh, hạn chế nguy cơ bùng phát cơn hen nguy hiểm.

Có nhiều nguyên nhân và yếu tố kích hoạt khiến bệnh nhân xuất hiện cơn hen phế quản cấp, phổ biến nhất gồm:

•  Dị ứng và yếu tố môi trường: Phấn hoa, lông thú, bụi nhà, nấm mốc, khói thuốc lá hay ô nhiễm không khí là những yếu tố thường gây kích ứng đường hô hấp, dẫn đến co thắt phế quản.

• Nhiễm trùng đường hô hấp: Các bệnh như cảm cúm, viêm họng, viêm phế quản hoặc viêm phổi có thể làm tăng phản ứng viêm trong phổi, khiến cơn hen dễ bùng phát hơn.

• Thay đổi thời tiết: Không khí lạnh, độ ẩm cao hoặc thay đổi thời tiết đột ngột làm đường thở nhạy cảm hơn, gây co thắt phế quản và khởi phát cơn hen.

• Căng thẳng, lo âu hoặc gắng sức: Cảm xúc tiêu cực, hoạt động thể lực mạnh hay mệt mỏi quá mức có thể khiến cơ thể phản ứng mạnh, gây ra cơn hen.

• Dùng thuốc sai cách: Một số người bệnh tự ý ngưng thuốc điều trị hoặc dùng không đúng liều lượng, dẫn đến kiểm soát bệnh kém và dễ bị lên cơn hen cấp.

Tóm lại, cơn hen phế quản cấp thường khởi phát do sự kết hợp của nhiều yếu tố cùng lúc. Việc chủ động xác định nguyên nhân cụ thể ở từng người bệnh sẽ giúp bác sĩ xây dựng phác đồ điều trị và kế hoạch dự phòng hiệu quả hơn, giảm thiểu nguy cơ tái phát cơn hen trong tương lai.

Triệu chứng nhận biết cơn hen phế quản cấp

Nhận biết sớm các dấu hiệu của cơn hen phế quản cấp là yếu tố quan trọng giúp người bệnh can thiệp kịp thời, tránh các biến chứng nguy hiểm và bảo vệ sức khỏe đường hô hấp. Cơn hen phế quản cấp có thể nhận biết dễ dàng qua một số dấu hiệu đặc trưng:

• Khó thở đột ngột, đặc biệt là khi thở ra.

• Lồng ngực căng tức, cảm giác bóp nghẹt.

• Thở khò khè rõ rệt, nhất là vào ban đêm hoặc sáng sớm.

• Ho liên tục, có thể kèm đờm trắng hoặc trong.

• Môi, đầu ngón tay tái xanh do thiếu oxy.

• Cảm giác mệt mỏi, vã mồ hôi, khó nói thành câu dài.

Tóm lại, khi xuất hiện những triệu chứng này, đặc biệt là khó thở nghiêm trọng hoặc môi, đầu ngón tay tái xanh, người bệnh cần được xử lý ngay lập tức để tránh nguy cơ đe dọa tính mạng và giảm thiểu tổn thương cho phổi.

Biện pháp phòng ngừa và xử lý cơn hen phế quản cấp

Việc kiểm soát tốt bệnh hen phế quản không chỉ giúp giảm số lần tái phát mà còn giúp hạn chế mức độ nặng khi lên cơn hen cấp.

Cách xử lý khi lên cơn hen phế quản cấp

Khi người bệnh xuất hiện cơn hen, cần bình tĩnh và thực hiện các bước sau:

• Giữ tư thế ngồi thẳng, không nằm: Tư thế này giúp phổi nở rộng, dễ thở hơn. Tránh nằm vì có thể làm co thắt đường thở nặng thêm.

• Sử dụng thuốc giãn phế quản theo hướng dẫn: Nếu người bệnh đang được chỉ định thuốc xịt hoặc ống hít (như salbutamol), nên dùng ngay theo liều bác sĩ kê.

• Giữ bình tĩnh và hít thở chậm: Lo lắng sẽ khiến cơ thể căng thẳng và làm cơn hen nặng hơn. Hãy cố gắng hít sâu, thở ra nhẹ để ổn định nhịp thở.

• Nếu không thuyên giảm sau 15 phút: Cần đưa người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất để được hỗ trợ thở oxy và điều trị bằng thuốc đặc hiệu.

Phòng tránh hen phế quản cấp tái phát

Để giảm nguy cơ tái phát, người bệnh nên duy trì lối sống lành mạnh và tuân thủ điều trị:

• Dùng thuốc kiểm soát hen đều đặn theo hướng dẫn của bác sĩ, không tự ý ngưng thuốc.

• Hạn chế tiếp xúc với các yếu tố kích thích như khói thuốc, bụi, phấn hoa, lông động vật.

• Giữ môi trường sống sạch sẽ, thông thoáng và tránh ẩm mốc.

• Tập thể dục nhẹ nhàng như đi bộ, yoga để tăng sức đề kháng và cải thiện chức năng hô hấp.

• Bổ sung dinh dưỡng đầy đủ, đặc biệt là vitamin C và omega-3 giúp giảm viêm.

• Khám định kỳ để theo dõi tình trạng bệnh và điều chỉnh thuốc khi cần thiết.

Hen phế quản cấp là tình trạng nguy hiểm nếu không được xử lý kịp thời và đúng cách. Tuy nhiên, người bệnh hoàn toàn có thể kiểm soát tốt nếu hiểu rõ nguyên nhân, nhận biết sớm triệu chứng và tuân thủ hướng dẫn điều trị. Việc chủ động phòng tránh, chăm sóc sức khỏe hô hấp và duy trì lối sống khoa học sẽ giúp giảm đáng kể tần suất và mức độ của các cơn hen phế quản cấp, mang lại cuộc sống khỏe mạnh và thoải mái hơn.