Khám đại tràng không cần nội soi có thật sự hiệu quả và đáng tin cậy?

Bệnh lý đại tràng như viêm, polyp hay ung thư ngày càng phổ biến và cần được phát hiện sớm để điều trị kịp thời. Tuy nhiên, nhiều người e ngại việc nội soi vì cảm giác khó chịu, xâm lấn và cần chuẩn bị kỹ lưỡng. Trước nhu cầu đó, phương pháp khám đại tràng không cần nội soi đang dần trở thành xu hướng nhờ tính tiện lợi và ít gây khó chịu hơn. Vậy các phương pháp này là gì, có hiệu quả ra sao và phù hợp với ai?

Khám đại tràng không cần nội soi là gì? Có đáng tin cậy không?

Khám đại tràng không cần nội soi là các phương pháp chẩn đoán tình trạng đại tràng mà không sử dụng ống nội soi, nhằm đánh giá các vấn đề như viêm đại tràng, hội chứng ruột kích thích hoặc ung thư đại tràng mà tránh xâm lấn trực tiếp. Phương pháp thường bao gồm: Khám lâm sàng, xét nghiệm sinh hóa (máu, phân), kết hợp các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh như siêu âm bụng, X-quang có bơm thuốc cản quang, chụp CT đại tràng (CT colonography) hoặc MRI. Những kỹ thuật này đặc biệt hữu ích trong trường hợp bệnh nhân có chống chỉ định nội soi hoặc có tâm lý e ngại can thiệp xâm lấn.

Về hiệu quả, khám đại tràng không cần nội soi mang lại lợi ích nhất định trong chẩn đoán sơ bộ và điều trị, đặc biệt với các trường hợp triệu chứng nhẹ hoặc cần sàng lọc nhanh. Tuy nhiên, so với nội soi đại tràng - vốn được coi là tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán bệnh lý đại tràng, độ chính xác của các phương pháp thay thế vẫn còn hạn chế.

Các hạn chế bao gồm khó đánh giá toàn diện mức độ bệnh, vị trí loét chính xác hoặc phát hiện sớm tiền ung thư đại tràng do ảnh hưởng từ khí ruột, cấu trúc tiêu hóa lân cận, dẫn đến nguy cơ bỏ sót bệnh lý. Ví dụ, siêu âm hoặc X-quang chỉ đạt độ chính xác khoảng 70 - 80% cho khối u lớn, trong khi nội soi lên đến 95 - 99%. Do đó, các chuyên gia khuyến nghị chỉ sử dụng phương pháp không nội soi như bước hỗ trợ ban đầu và nếu kết quả bất thường, cần chuyển sang nội soi để xác nhận. Nếu không có chống chỉ định, nội soi vẫn là lựa chọn ưu tiên để đảm bảo kết quả minh bạch và chính xác hơn.

Những phương pháp khám đại tràng không cần nội soi đang được áp dụng hiện nay

Hiện nay, các phương pháp khám đại tràng không cần nội soi được áp dụng rộng rãi tại các cơ sở y tế, tập trung vào kỹ thuật không xâm lấn để chẩn đoán ban đầu. Dưới đây là các phương pháp chính đang được sử dụng, mỗi loại có vai trò cụ thể trong việc phát hiện bất thường đại tràng.

Khám lâm sàng và đánh giá triệu chứng

Đây là bước khởi đầu quan trọng, giúp bác sĩ thu thập thông tin lâm sàng qua hỏi bệnh và thăm khám. Các triệu chứng nghi ngờ gồm: Đau bụng từng cơn, rối loạn đại tiện (tiêu chảy kéo dài, táo bón xen kẽ), đầy hơi hoặc máu trong phân. Kết hợp sờ nắn bụng có thể phát hiện khối bất thường hoặc điểm đau khu trú, hỗ trợ định hướng chẩn đoán ban đầu mà không cần thiết bị hỗ trợ chuyên sâu.

Xét nghiệm máu và phân

Xét nghiệm máu được áp dụng để đánh giá các chỉ số như số lượng hồng cầu (phát hiện mất máu), bạch cầu (dấu hiệu nhiễm trùng hoặc viêm) và tiểu cầu (liên quan đến đông máu). Tăng bạch cầu có thể chỉ ra viêm đại tràng, giúp hỗ trợ lập kế hoạch điều trị kháng sinh. Song song đó, xét nghiệm phân bao gồm nuôi cấy vi khuẩn để xác định tác nhân gây bệnh, đánh giá mức độ viêm và hướng dẫn kháng sinh đồ, đặc biệt hữu ích cho trường hợp nhiễm khuẩn đại tràng.

Chẩn đoán hình ảnh không xâm lấn

Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh không xâm lấn giúp đánh giá cấu trúc đại tràng hiệu quả, đặc biệt phù hợp với bệnh nhân không thể nội soi:

• Siêu âm bụng tổng quát: Cho phép quan sát cấu trúc đại tràng, đánh giá tình trạng dày thành ruột, xoắn ruột, hẹp hoặc khối u. Tuy nhiên, phương pháp này bị hạn chế bởi sự hiện diện của khí trong ruột, gây nhiễu hình ảnh.
• Chụp X-quang cản quang đại tràng (barium enema): Sử dụng chất cản quang qua hậu môn để làm rõ hình ảnh niêm mạc đại tràng. Có thể phát hiện loét, polyp lớn hoặc hình ảnh đại tràng co rút. Tuy nhiên, phương pháp này ngày càng ít phổ biến do độ nhạy kém hơn các kỹ thuật hiện đại.
• Chụp CT scan đại tràng (CT colonography): Tạo ảnh cắt lớp đại tràng không xâm lấn, thường dùng để phát hiện polyp ≥ 6 mm, khối u, hẹp ruột hoặc các biến chứng quanh ruột. Đây là một trong những phương pháp thay thế nội soi hiệu quả nhất hiện nay.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Cung cấp hình ảnh chi tiết mô mềm trong ổ bụng, phù hợp với người không muốn tiếp xúc với tia X. Tuy nhiên, khả năng quan sát tổn thương niêm mạc đại tràng không cao bằng CT hoặc nội soi.

Xét nghiệm điện giải và phân tử

Xét nghiệm điện giải được chỉ định trong trường hợp tiêu chảy kéo dài, giúp đánh giá rối loạn nước - điện giải (như nồng độ natri, kali, clorua) liên quan đến viêm đại tràng cấp hoặc mạn. Ngoài ra, một phương pháp mới là xét nghiệm methyl hóa DNA trong phân, dùng để sàng lọc sớm ung thư đại trực tràng không xâm lấn bằng cách phát hiện gene bất thường.

Ai nên và không nên chọn phương pháp khám đại tràng không cần nội soi?

Việc lựa chọn khám đại tràng không cần nội soi cần dựa trên tình trạng sức khỏe cụ thể của từng người, dưới sự tư vấn chuyên môn từ bác sĩ nhằm đảm bảo an toàn và hiệu quả chẩn đoán.

Đối tượng nên chọn khám đại tràng không cần nội soi

Phương pháp này đặc biệt phù hợp với những trường hợp có chống chỉ định với nội soi truyền thống, bao gồm:

• Bệnh nhân mắc bệnh tim mạch, hô hấp mạn tính hoặc suy hô hấp, khiến thủ thuật xâm lấn có thể làm tăng nguy cơ biến chứng.
• Người mới phẫu thuật ổ bụng, đang điều trị bằng xạ trị hoặc nghi ngờ có tình trạng giãn đại tràng nhiễm độc, thủng ruột - những tình huống cần tránh can thiệp trực tiếp vào ống tiêu hóa.
• Phụ nữ mang thai ở giai đoạn đầu, khi nội soi có thể gây co thắt tử cung hoặc ảnh hưởng đến thai nhi.
• Người có triệu chứng nhẹ hoặc rối loạn tiêu hóa kéo dài, muốn sàng lọc ban đầu nhưng e ngại đau đớn hoặc tâm lý lo lắng khi nội soi.

Đối tượng không nên chọn phương pháp khám đại tràng không nội soi

Trong một số trường hợp, khám đại tràng không cần nội soi có thể không đủ chính xác để thay thế nội soi truyền thống. Cụ thể:

• Người nghi ngờ ung thư đại trực tràng giai đoạn sớm hoặc polyp nhỏ, do các phương pháp không xâm lấn có độ nhạy kém trong phát hiện tổn thương niêm mạc hoặc bất thường kích thước nhỏ.
• Bệnh nhân không có chống chỉ định y khoa với nội soi, có thể thực hiện thủ thuật an toàn, nên ưu tiên nội soi để đánh giá toàn diện, đồng thời cho phép sinh thiết hoặc can thiệp điều trị ngay khi cần.
• Người từ 50 tuổi trở lên có người thân trong gia đình từng mắc ung thư đại tràng hoặc có biểu hiện nghiêm trọng như xuất huyết tiêu hóa, sụt cân không rõ nguyên nhân, thiếu máu mạn tính.

Khám đại tràng không cần nội soi là giải pháp hiện đại, hữu ích cho những ai e ngại nội soi truyền thống. Tuy nhiên, mỗi phương pháp đều có giới hạn và không thể thay thế hoàn toàn nội soi nếu cần chẩn đoán sâu hay can thiệp. Việc lựa chọn phương pháp nào phụ thuộc vào sức khỏe, nguy cơ bệnh lý và tư vấn từ bác sĩ chuyên khoa. Hãy chủ động kiểm tra định kỳ để bảo vệ hệ tiêu hóa và phát hiện sớm nguy cơ ung thư đại tràng.