Đại tràng là gì? Vai trò, bệnh lý liên quan và hướng chăm sóc hiệu quả

Đại tràng là đoạn cuối của hệ tiêu hóa - nơi xử lý chất lỏng từ thực phẩm và chuyển hóa thành phân để đào thải. Khi đại tràng gặp vấn đề, sức khỏe tiêu hóa sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng, gây ra các triệu chứng khó chịu. Hiểu rõ về đại tràng, nhận biết sớm các dấu hiệu bất thường và chăm sóc khoa học sẽ giúp phòng ngừa bệnh hiệu quả, nâng cao chất lượng sống.

Đại tràng là gì? 

Đại tràng hay ruột già là một phần quan trọng của hệ tiêu hóa, có chiều dài khoảng 1,5 mét. Đại tràng bao gồm các đoạn chính là manh tràng, đại tràng lên, đại tràng ngang, đại tràng xuống và trực tràng. 

Đại tràng thực hiện nhiều nhiệm vụ thiết yếu để duy trì sức khỏe tiêu hóa bao gồm:

• Hấp thu nước và muối điện giải: Đại tràng hấp thu phần lớn nước từ chất lỏng của thực phẩm, giúp cô đặc chất thải thành phân.
• Hình thành và vận chuyển phân: Chuyển chất cặn bã từ ruột non đến trực tràng để đào thải.
• Cân bằng hệ vi sinh đường ruột: Hỗ trợ hệ vi khuẩn có lợi, tổng hợp các vitamin như vitamin K và nhóm B.

Khác với ruột non - nơi chủ yếu hấp thu dưỡng chất từ thực phẩm, đại tràng tập trung vào việc xử lý nước và chất thải. Sự phối hợp giữa hai bộ phận này đảm bảo hệ tiêu hóa hoạt động trơn tru.

Các bệnh lý thường gặp ở đại tràng 

Đại tràng dễ bị ảnh hưởng bởi nhiều bệnh lý khác nhau, từ những tình trạng nhẹ, gây khó chịu hàng ngày cho đến những bệnh lý nghiêm trọng, thậm chí đe dọa tính mạng. Một số bệnh lý thường gặp ở đại tràng bao gồm:

Hội chứng ruột kích thích (IBS)

Hội chứng ruột kích thích (IBS) là một rối loạn chức năng của đường tiêu hóa, đặc trưng bởi các triệu chứng mãn tính tái đi tái lại mà không tìm thấy tổn thương thực thể nào trên đại tràng. 

Người bệnh IBS thường trải qua các cơn đau co thắt bụng, đầy hơi, chướng bụng và thay đổi thói quen đi tiêu bao gồm tiêu chảy, táo bón hoặc luân phiên cả hai. Điều đặc biệt ở IBS là các triệu chứng này thường có xu hướng nặng hơn khi bệnh nhân căng thẳng, lo âu hoặc sau khi ăn một số loại thực phẩm nhất định. Đây là một tình trạng khá phổ biến, ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng sống nhưng thường không gây biến chứng nghiêm trọng hay tiến triển thành ung thư.

Viêm đại tràng cấp và mạn tính

Viêm đại tràng là tình trạng niêm mạc đại tràng bị viêm nhiễm, có thể do nhiều nguyên nhân như nhiễm khuẩn, ký sinh trùng, virus hoặc các yếu tố tự miễn. Viêm đại tràng cấp tính thường khởi phát đột ngột với các triệu chứng dữ dội như đau quặn bụng, tiêu chảy cấp, đi ngoài ra máu hoặc chất nhầy, sốt và mệt mỏi. Nếu không được điều trị dứt điểm, tình trạng viêm có thể kéo dài và tái phát nhiều lần dẫn đến viêm đại tràng mạn tính. 

Bệnh nhân viêm đại tràng mạn tính thường phải đối mặt với các triệu chứng dai dẳng như đau bụng âm ỉ, đầy hơi, chướng bụng, rối loạn tiêu hóa kéo dài (xen kẽ tiêu chảy và táo bón), ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.

Polyp đại tràng

Polyp đại tràng là những khối u nhỏ, lành tính phát triển trên niêm mạc bên trong đại tràng. Chúng thường không gây triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu và chỉ được phát hiện tình cờ qua nội soi đại tràng. 

Mặc dù đa số polyp là lành tính nhưng một số loại polyp, đặc biệt là polyp tuyến có khả năng tiến triển thành ung thư đại trực tràng nếu không được phát hiện và cắt bỏ kịp thời. Kích thước và số lượng polyp cũng ảnh hưởng đến nguy cơ ung thư. Do đó, việc tầm soát định kỳ bằng nội soi đại tràng là vô cùng quan trọng để phát hiện và loại bỏ các polyp tiền ung thư qua đó ngăn ngừa sự phát triển của bệnh ung thư.

Ung thư đại trực tràng

Ung thư đại trực tràng là một trong những loại ung thư phổ biến và gây tử vong cao trên toàn cầu. Đây là bệnh lý ác tính hình thành từ sự phát triển bất thường của các tế bào trong niêm mạc đại tràng hoặc trực tràng. 

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và dữ liệu Globocan năm 2022, có khoảng 1,9 triệu ca mắc mới và 930.000 ca tử vong do ung thư đại trực tràng trên toàn cầu. Tại Việt Nam, bệnh này cũng đang gia tăng đáng kể với 16.835 ca mới được ghi nhận, đứng thứ tư về tỷ lệ mắc và thứ năm về tử vong. 

Các yếu tố nguy cơ bao gồm tuổi tác, tiền sử gia đình, polyp đại tràng không được điều trị, chế độ ăn uống không lành mạnh và lối sống ít vận động. Tầm soát sớm là chìa khóa để phát hiện bệnh ở giai đoạn đầu, khi cơ hội điều trị thành công là cao nhất.

Dấu hiệu cảnh báo khi đại tràng có vấn đề

Nhận biết các dấu hiệu bất thường ở đại tràng là bước quan trọng để phát hiện sớm bệnh lý và can thiệp kịp thời.

Triệu chứng cảnh báo

Một số dấu hiệu phổ biến cho thấy đại tràng có thể đang gặp vấn đề:

• Đau bụng vùng hố chậu, thường kèm cảm giác chướng bụng.
• Thay đổi thói quen đại tiện như tiêu chảy hoặc táo bón kéo dài.
• Đi ngoài ra máu, có thể là máu tươi hoặc phân đen.
• Đầy hơi, khó tiêu kéo dài không rõ nguyên nhân.

Các dấu hiệu nghiêm trọng

Một số triệu chứng cần đặc biệt chú ý vì có thể liên quan đến bệnh lý nghiêm trọng bao gồm:

• Sụt cân không rõ nguyên nhân kèm theo mệt mỏi kéo dài.
• Thiếu máu do mất máu mãn tính, gây chóng mặt, da nhợt nhạt.
• Đau bụng dữ dội kèm sốt có thể là dấu hiệu viêm hoặc thủng đại tràng.

Nếu xuất hiện các triệu chứng trên, đặc biệt ở những người có tiền sử gia đình mắc ung thư đại trực tràng, cần đến bác sĩ ngay lập tức. Việc thăm khám và nội soi kịp thời có thể cứu sống bệnh nhân.

Cách chăm sóc và bảo vệ đại tràng khỏe mạnh

Chăm sóc đại tràng đúng cách giúp duy trì chức năng tiêu hóa và giảm nguy cơ bệnh lý. Dưới đây là các biện pháp thiết thực:

Chế độ ăn uống

Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe đại tràng:

• Thực phẩm giàu chất xơ: Rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt giúp kích thích nhu động ruột và ngăn ngừa táo bón.
• Hạn chế thực phẩm có hại: Giảm tiêu thụ thịt đỏ, thực phẩm chế biến sẵn, đường tinh luyện và chất béo bão hòa để giảm nguy cơ viêm hoặc ung thư.
• Uống đủ nước: Uống ít nhất 2 lít nước mỗi ngày để hỗ trợ đại tràng xử lý chất thải hiệu quả.

Lối sống lành mạnh

Áp dụng lối sống khoa học giúp đại tràng hoạt động tốt hơn:

• Vận động thể chất: Tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày như đi bộ, yoga hoặc chạy bộ, giúp cải thiện nhu động ruột.
• Tránh thói quen xấu: Hạn chế hút thuốc lá và uống rượu bia vì chúng làm tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng.
• Giảm stress: Stress mãn tính có thể gây rối loạn tiêu hóa. Thực hành thiền, hít thở sâu hoặc ngủ đủ giấc để giữ tinh thần thoải mái.

Kiểm tra sức khỏe định kỳ

Tầm soát định kỳ là cách hiệu quả để bảo vệ đại tràng:

• Người trên 45 tuổi: Nên nội soi đại tràng mỗi 5 - 10 năm, ngay cả khi không có triệu chứng.
• Người có nguy cơ cao: Nếu có polyp, viêm đại tràng mạn tính hoặc tiền sử gia đình mắc ung thư, bạn cần nội soi theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Sử dụng men vi sinh: Bổ sung men vi sinh giúp cân bằng hệ vi khuẩn đường ruột, hỗ trợ chức năng đại tràng.

Đại tràng đóng vai trò thiết yếu trong hệ tiêu hóa từ hấp thu nước, tạo phân đến duy trì hệ vi sinh đường ruột. Các dấu hiệu bất như đau bụng, đi ngoài ra máu hay thay đổi thói quen đại tiện cần được chú ý và thăm khám sớm. Chăm sóc đại tràng thông qua chế độ ăn giàu chất xơ, vận động đều đặn và tầm soát định kỳ, đặc biệt ở nhóm trên 45 tuổi là cách hiệu quả để phòng ngừa các bệnh lý như viêm, polyp hay ung thư. Hiểu rõ về đại tràng và áp dụng các biện pháp chăm sóc khoa học sẽ giúp duy trì sức khỏe tiêu hóa lâu dài. Mong rằng bài viết hôm nay của Tiêm chủng Long Châu sẽ trang bị thêm cho bạn nhiều kiến thức bổ ích.