Hội chứng ruột kích thích là gì? Những vấn đề cần biết về hội chứng ruột kích thích

Hội chứng ruột kích là gì? 

Hội chứng ruột kích thích (IBS) là một nhóm các triệu chứng ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa. Bệnh lý này là một bệnh lý không có tổn thương thực thể ở ruột nhưng gây ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống của người mắc bệnh với các triệu chứng khó chịu ở bụng như đau bụng, khó chịu vùng bụng, tiêu chảy,... Các triệu chứng rối loạn tiêu hóa có xu hướng xuất hiện từng đợt kéo dài trong vài ngày, vài tuần hoặc vài tháng.

Những triệu chứng của hội chứng ruột kích thích

Các dấu hiệu và triệu chứng của IBS bao gồm:

• Đau bụng thường liên quan đến việc muốn đi tiêu, cơn đau thường cải thiện sau khi đi tiêu.
• Đầy hơi.
• Tiêu chảy đặc trưng bởi phân lỏng nhỏ, thường xuyên, thường đi kèm cảm giác mót rặn và đi tiêu liên tục.
• Táo bón với tính chất phân cứng, không đi tiêu trong thời gian dài.
• Tiêu chảy xen kẽ táo bón.
• Chất nhầy trong phân.
• Mót rặn (cảm giác như không thể đi tiêu hết sau khi đi tiêu).

Tác động của hội chứng ruột kích thích với sức khỏe 

Hội chứng ruột kích thích có thể ảnh hưởng đáng kể đến cuộc sống hàng ngày do các khó chịu liên quan đến hệ thống tiêu hóa. Bệnh thường diễn biến liên quan biến liên quan đến các rối loạn cảm xúc nên việc mắc các bệnh tâm lý như trầm cảm nặng, rối loạn hoảng sợ, rối loạn lo âu và rối loạn ám ảnh sợ bệnh cũng ảnh hưởng đến bệnh. Sống chung với IBS có thể là một thách thức vì các triệu chứng đến và đi nhiều lần trong suốt cuộc đời. 

Biến chứng có thể gặp hội chứng ruột kích thích

Bệnh ít khi gây ra các biện chứng nghiêm trọng, một số biến chứng sau đây có thể xảy ra nếu bệnh không được quản lý tốt:

• Táo bón mãn tính có thể gây nứt hậu môn hoặc trĩ.
• Tiêu chảy mãn tính có thể dẫn đến trĩ và chảy máu trực tràng.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Bạn nên đến khám bác sĩ khi các triệu chứng xuất hiện thường xuyên hơn, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống hoặc khi có các triệu chứng gợi ý bệnh lý thực thể khác như tiêu phân máu, đau bụng dữ dội, sụt cân,...

Nguyên nhân gây hội chứng ruột kích thích

Nguyên nhân chính xác của hội chứng ruột kích thích vẫn chưa được biết rõ. Tuy nhiên một số yếu tố sau có thể có mối liên hệ mật thiết đến sự hình thành và phát triển của bệnh:

• Viêm dạ dày ruột: Một số người được chẩn đoán chứng ruột kích thích sau một nhiễm trùng nghiêm trọng ảnh hưởng đến đường tiêu hóa.
• Căng thẳng: Một số nhà nghiên cứu cho rằng hội chứng ruột kích thích là phản ứng của ruột đối với căng thẳng.
• Rối loạn cơ chế điều hòa thần kinh-tiêu hóa: Rối loạn tương tác giữa trục não- ruột có thể làm ruột co bóp nhiều hơn và thúc đẩy sự di chuyển thức ăn trong đường tiêu hóa gây đau bụng và tiêu chảy.
• Bất thường hệ vi sinh vật đường ruột: Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng có sự khác biệt về loại và số lượng vi khuẩn đường ruột ở người có hội chứng ruột kích thích so với người không mắc bệnh này.
• Căng thẳng thời thơ ấu: Hội chứng này phổ biến hơn ở những người từng trải qua các yếu tố gây căng thẳng nghiêm trọng thời thơ ấu.
• Hệ miễn dịch: Sự kích hoạt miễn dịch đường ruột bị thay đổi gây nên tình trạng đau bụng và rối loạn chức năng đào thải thức ăn.

Những ai có nguy cơ mắc phải hội chứng ruột kích thích?

Hội chứng ruột kích thích rất phổ biến với tỷ lệ ước tính khoảng 10% đến 15% người lớn ở Hoa Kỳ mắc bệnh. Bệnh lý này liên quan đến một số yếu tố sau:

• Tuổi tác: Hội chứng ruột kích thích thường xảy ra nhất ở những người trong độ tuổi thanh thiếu niên đến 40 tuổi.
• Giới: Phụ nữ có nguy cơ được chẩn đoán hội chứng này cao gấp đôi nam giới. Trong đó, phụ nữ có xu hướng trải qua đau bụng và táo bón nhiều hơn. Còn nam giới có xu hướng báo cáo tiêu chảy nhiều hơn.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải hội chứng ruột kích thích

Các yếu tố nguy cơ khác làm tăng nguy cơ mắc bệnh lý này bao gồm:

• Không dung nạp một số loại thực phẩm.
• Nhiễm trùng đường tiêu hóa nghiêm trọng.
• Các vấn đề tâm lý như mệt mỏi mạn tính, lo âu, trầm cảm hoặc rối loạn căng thẳng sau sang chấn.
• Các bệnh lý đau mạn tính như đau cơ xơ hóa, hội chứng mệt mỏi mãn tính và đau vùng chậu mãn tính.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán hội chứng ruột kích thích

Không có một xét nghiệm đơn lẻ nào để chẩn đoán IBS. Thay vào đó, các bác sĩ sẽ xác định xem bạn có bị hội chứng ruột kích thích hay không bằng cách hỏi về cơn đau liên quan đến đi tiêu, thay đổi tần suất đi tiêu hoặc hình dạng phân, yếu tố khởi phát triệu chứng, thuốc đang dùng và các sự kiện căng thẳng gần đây,... Bạn có thể cần thực hiện các xét nghiệm khác để xác nhận chẩn đoán, đặc biệt nếu các triệu chứng không phù hợp với bệnh lý này. Việc xét nghiệm chẩn đoán định kỳ không được khuyến cáo khi không có dấu hiệu đáng báo động, các xét nghiệm này chủ yếu để loại trừ các tình trạng khác:

• Xét nghiệm máu: Để kiểm tra các bệnh tiêu hóa hoặc tình trạng khác có thể gây ra triệu chứng tương tự.
• Xét nghiệm phân: Để kiểm tra nhiễm trùng hoặc dấu hiệu viêm trong ruột do vi khuẩn như Clostridium difficile, Giardia, Cryptosporidium,... Tìm ấu trùng hoặc ký sinh trùng trong phân cũng có giá trị loại trừ hoặc gợi ý nguyên nhân bệnh.
• Các xét nghiệm hình ảnh có thể được yêu cầu để loại trừ các tình trạng liên quan đến viêm hoặc nghi ngờ tổn thương thực thể ở ruột như:
• Nội soi đại tràng: Nội soi đại tràng giúp xác định các bệnh lý thực thể khác có thể gây ra triệu chứng gồm polyp hoặc ung thư. Đặc biệt, nội soi được khuyến cáo nếu có tiền sử gia đình mắc IBD, ung thư đại tràng hoặc có các triệu chứng báo động khác.
• Nội soi đường tiêu hóa trên: Nội soi đường tiêu hóa trên có thể giúp chẩn đoán bệnh celiac hoặc các tình trạng đường tiêu hóa khác.

Phương pháp điều trị hội chứng ruột kích thích

Nội khoa

Không có phương pháp điều trị cụ thể nào phù hợp với tất cả mọi người mắc hội chứng ruột kích thích. Mục tiêu điều trị chính là giảm bớt các triệu chứng như đau, đầy hơi, tiêu chảy hoặc táo bón. Các lựa chọn điều trị điển hình bao gồm thay đổi chế độ ăn uống, thay đổi thói quen sinh hoạt, sử dụng thuốc và trị liệu hành vi. Các triệu chứng của bạn có thể không biến mất hoàn toàn nhưng bạn nên nhận thấy sự cải thiện đáng kể sau vài tuần hoặc vài tháng.

Thay đổi chế độ ăn uống

Thay đổi chế độ ăn: Bác sĩ có thể đề nghị thay đổi chế độ ăn uống của bạn. Chuyên gia dinh dưỡng có thể giúp bạn chọn thực phẩm và điều chỉnh thói quen ăn uống/uống nước với một chế độ ăn uống lành mạnh, cân bằng.

• Uống nhiều nước: Uống nhiều nước giúp làm mềm phân và giảm táo bón, thêm vào đó đảm bảo uống đủ nước để tránh mất nước nếu bạn bị tiêu chảy.
• Ăn nhiều chất xơ: Chất xơ hòa tan có thể giúp cải thiện táo bón bằng cách làm mềm phân và dễ đi tiêu hơn. Thêm chất xơ vào chế độ ăn từ từ (khoảng 2 đến 3 gram mỗi ngày) có thể giúp ngăn ngừa đầy hơi và chướng bụng. Các nguồn chất xơ tốt bao gồm yến mạch, các loại đậu, cà rốt, khoai tây gọt vỏ và hạt lanh,...
• Tránh các loại thực phẩm chứa gluten: Bác sĩ có thể đề nghị tránh thực phẩm chứa gluten (một loại protein có trong lúa mì, lúa mạch và lúa mạch đen) để xem liệu triệu chứng của bạn có cải thiện hay không. Một số người mắc bệnh này có triệu chứng bệnh nhiều hơn sau khi ăn gluten ngay cả khi họ không mắc bệnh celiac.
• Thử chế độ ăn FODMAP thấp: Chế độ ăn này giảm hoặc tránh các loại thực phẩm chứa carbohydrate khó tiêu hóa được gọi là FODMAPs. Các loại thực phẩm này bao gồm một số loại trái cây (táo, mơ, dâu đen, anh đào, xoài, xuân đào, lê, mận, dưa hấu), rau (atiso, măng tây, đậu, bắp cải, súp lơ, tỏi và muối tỏi, đậu lăng, nấm, hành tây), các sản phẩm sữa (sữa, phô mai mềm, sữa chua), các sản phẩm từ lúa mì và lúa mạch đen, mật ong và các thực phẩm chứa siro ngô hàm lượng fructose cao, và các sản phẩm có chất làm ngọt,...

Thay đổi lối sống

Tập thể dục thường xuyên: Mục tiêu là 150 phút tập thể dục vừa phải mỗi tuần khoảng 30 phút mỗi ngày ít nhất 5 ngày một tuần. Tập thể dục đã được chứng minh là cải thiện thời gian vận chuyển ruột kết và các triệu chứng chung.

Thư giãn: Thử các kỹ thuật giảm căng thẳng hàng ngày như yoga, thiền, chạy bộ,... để cải thiện tinh thần.

Ngủ đủ giấc: Mục tiêu từ bảy đến chín giờ ngủ chất lượng mỗi đêm.

Trị liệu tâm lý

Trị liệu có thể giúp bạn kiểm soát căng thẳng và các tình trạng như lo âu và trầm cảm góp phần gây ra bệnh lý này như trị liệu tâm lý, trị liệu hành vi,...

Thuốc

• Thuốc chống trầm cảm có thể được sử dụng nếu bạn bị trầm cảm và lo âu kèm theo đau bụng đáng kể.
• Thuốc giúp giảm táo bón bao gồm bổ sung chất xơ và thuốc nhuận tràng.
• Thuốc giúp giảm co thắt ruột.
• Probiotics có thể giúp giảm bớt các triệu chứng IBS do thay đổi vi khuẩn đường ruột.

Ngoại khoa

IBS không gây tổn thương cấu trúc đường tiêu hóa nên phẫu thuật không phải là lựa chọn điều trị.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn nặng của hội chứng ruột kích thích

Một số thói quen sinh hoạt giúp hạn giảm bớt các triệu chứng bệnh như:

Chế độ dinh dưỡng:

• Ăn uống lành mạnh, cân bằng và tránh các loại thực phẩm được biết là gây bùng phát triệu chứng của bạn.
• Uống đủ nước.
• Không bỏ bữa và không ăn quá nhanh.
• Hạn chế cafein, rượu và đồ uống có gas.

Chế độ sinh hoạt:

• Tập thể dục thường xuyên.
• Tìm cách kiểm soát căng thẳng và thư giãn.
• Ngủ đủ giấc.
• Ghi nhật ký thực phẩm và triệu chứng để xác định yếu tố kích hoạt.

Phương pháp phòng ngừa hội chứng ruột kích thích hiệu quả

Nếu bạn đã được chẩn đoán IBS, bạn có thể giữ cho các triệu chứng không bùng phát bằng cách tránh các yếu tố kích hoạt như một số loại thực phẩm, stress, căng thẳng,... duy trì một lối sống lành mạnh với chế độ ăn nhiều rau xanh, thực phẩm dễ tiêu, tập thể dục đều đặn mỗi ngày,...