Hội chứng ruột kích thích ở trẻ em: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hiệu quả

Hội chứng ruột kích thích (IBS) không chỉ gặp ở người lớn mà còn ảnh hưởng đáng kể đến trẻ em, gây ra nhiều vấn đề về tiêu hóa và tâm lý. Tình trạng này thường bị nhầm lẫn với rối loạn tiêu hóa thông thường, dẫn đến việc chậm trễ trong chẩn đoán và điều trị. Vậy hội chứng ruột kích thích ở trẻ em là gì, nguyên nhân do đâu và cha mẹ cần làm gì để bảo vệ sức khỏe tiêu hóa của con?

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây hội chứng ruột kích thích ở trẻ em

Hội chứng ruột kích thích ở trẻ em (IBS) là một rối loạn mạn tính của đường tiêu hóa, đặc trưng bởi sự thay đổi nhu động ruột mà không tìm thấy tổn thương thực thể khi thăm khám hay xét nghiệm. Đây không phải là bệnh lý nguy hiểm đến tính mạng nhưng ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống, gây khó chịu, lo lắng cho trẻ và cả gia đình.

Nguyên nhân chính xác của hội chứng ruột kích thích ở trẻ em hiện vẫn chưa được xác định rõ ràng. Tuy nhiên, các nghiên cứu y khoa cho thấy tình trạng này thường xuất phát từ sự phối hợp của nhiều yếu tố:

• Rối loạn vận động ruột và quá mẫn cảm nội tạng: Ruột của trẻ có thể nhạy cảm hơn so với bình thường, dễ co bóp bất thường dẫn đến đau bụng và rối loạn đại tiện.
• Yếu tố tâm lý: Áp lực học tập, căng thẳng, lo âu hoặc sang chấn tâm lý đều có thể ảnh hưởng trực tiếp đến hệ thần kinh ruột. Nhiều nghiên cứu cho thấy trẻ thường xuyên căng thẳng có nguy cơ mắc hội chứng ruột kích thích ở trẻ em cao hơn.
• Chế độ dinh dưỡng không hợp lý: Ăn nhiều thức ăn nhanh, dầu mỡ, đồ ngọt, nước ngọt có gas hoặc ít chất xơ làm rối loạn vi sinh đường ruột, dễ khởi phát triệu chứng IBS.
• Nhiễm khuẩn hoặc viêm đường tiêu hóa trước đó: Trẻ từng mắc bệnh nhiễm khuẩn đường ruột hoặc rối loạn tiêu hóa kéo dài có nguy cơ cao phát triển IBS.
• Hệ miễn dịch và vai trò của vắc xin: Các nghiên cứu ghi nhận rằng hệ miễn dịch yếu kém khiến đường ruột dễ nhạy cảm và mất cân bằng vi sinh. Việc tiêm phòng đầy đủ giúp tăng cường sức đề kháng, gián tiếp hỗ trợ phòng ngừa các bệnh lý tiêu hóa và giảm nguy cơ xuất hiện IBS ở trẻ.

Triệu chứng nhận biết hội chứng ruột kích thích ở trẻ em

Các biểu hiện của hội chứng ruột kích thích ở trẻ em có thể thay đổi theo từng cá nhân, nhưng các triệu chứng thường gặp gồm:

• Đau bụng tái phát: Đặc biệt đau quanh rốn hoặc vùng bụng dưới, thường tăng sau khi ăn và giảm khi đi ngoài.
• Rối loạn đại tiện: Trẻ có thể bị tiêu chảy nhiều lần trong ngày hoặc táo bón kéo dài; đôi khi tình trạng tiêu chảy và táo bón xen kẽ.
• Chướng bụng, đầy hơi: Trẻ dễ bị khó chịu sau ăn, bụng phình to.
• Thay đổi hình dạng phân: Phân có thể lỏng, nhão hoặc cứng, nhỏ từng viên.
• Biểu hiện toàn thân: Trẻ mệt mỏi, chán ăn, ngủ kém, ảnh hưởng đến việc học tập và sinh hoạt hàng ngày.

Cha mẹ cần lưu ý đưa trẻ đi khám khi các triệu chứng kéo dài trên 3 tháng, hoặc có dấu hiệu nặng như sụt cân không rõ nguyên nhân, đi ngoài ra máu, sốt, để loại trừ bệnh lý nghiêm trọng khác.

Chẩn đoán và phương pháp điều trị hội chứng ruột kích thích ở trẻ em​ hiệu quả

Việc chẩn đoán và điều trị đúng cách đóng vai trò quan trọng giúp trẻ kiểm soát triệu chứng, cải thiện chất lượng cuộc sống và hạn chế biến chứng lâu dài.

Chẩn đoán

Đối với hội chứng ruột kích thích ở trẻ em, không có xét nghiệm đặc hiệu để xác định bệnh. Các bác sĩ thường dựa trên kết hợp giữa triệu chứng lâm sàng và xét nghiệm loại trừ nhằm đảm bảo chẩn đoán chính xác:

• Khai thác triệu chứng lâm sàng: Đau bụng tái phát nhiều lần, rối loạn đại tiện kéo dài.
• Tiêu chuẩn Rome IV: Trẻ có biểu hiện đau bụng ít nhất 1 lần/tuần trong 3 tháng gần đây, đi kèm thay đổi số lần đại tiện hoặc hình dạng phân.
• Xét nghiệm loại trừ: Bao gồm xét nghiệm phân, siêu âm hoặc nội soi (khi cần) để loại trừ các bệnh lý khác như viêm ruột, loét đại tràng, bệnh celiac hay dị ứng thực phẩm.

Điều trị

Phác đồ điều trị hội chứng ruột kích thích ở trẻ em thường hướng đến kiểm soát triệu chứng, kết hợp giữa thay đổi lối sống, chế độ dinh dưỡng và chỉ định y khoa:

• Điều chỉnh chế độ ăn: Tăng cường chất xơ từ rau xanh, trái cây; bổ sung thực phẩm giàu probiotic như sữa chua; hạn chế nước ngọt có gas, đồ chiên rán và thực phẩm gây đầy hơi.
• Quản lý tâm lý: Giúp trẻ duy trì tinh thần thoải mái, cân bằng giữa học tập và vui chơi. Trong một số trường hợp, ba mẹ có thể cho trẻ sự hỗ trợ từ chuyên gia tâm lý.
• Thuốc điều trị: Tùy từng trường hợp, bác sĩ có thể kê thuốc chống co thắt, thuốc giảm đau nhẹ, men vi sinh hoặc thuốc điều hòa nhu động ruột. Cha mẹ tuyệt đối không nên tự ý cho trẻ dùng thuốc khi chưa có chỉ định.
• Theo dõi và tái khám định kỳ: Vì IBS là bệnh mạn tính, trẻ cần được theo dõi lâu dài nhằm kiểm soát triệu chứng và điều chỉnh phác đồ khi cần.

Phòng ngừa và chăm sóc trẻ bị hội chứng ruột kích thích

Phòng ngừa và chăm sóc đúng cách đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ kiểm soát triệu chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống cho trẻ mắc hội chứng ruột kích thích ở trẻ em. Cha mẹ có thể áp dụng các biện pháp sau:

• Xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lý: Trẻ cần được bổ sung đầy đủ các nhóm chất, tăng cường rau xanh, trái cây và thực phẩm giàu probiotic (như sữa chua). Đồng thời, nên hạn chế thức ăn nhanh, đồ chiên rán, đồ cay nóng và nước ngọt có gas để tránh gây rối loạn nhu động ruột.
• Tạo môi trường tâm lý thoải mái: Yếu tố tâm lý ảnh hưởng trực tiếp đến đường ruột. Cha mẹ nên giúp trẻ giảm áp lực học tập, khuyến khích tham gia các hoạt động vui chơi, giải trí và giao tiếp xã hội, từ đó hạn chế căng thẳng - một tác nhân thường khởi phát triệu chứng của IBS.
• Khuyến khích vận động thể chất: Hoạt động thể chất thường xuyên không chỉ nâng cao sức khỏe tổng thể mà còn cải thiện nhu động ruột và giảm tình trạng đầy hơi, khó tiêu. Các môn thể thao nhẹ nhàng như bơi lội, đi bộ, đạp xe rất phù hợp cho trẻ.
• Chăm sóc và tăng cường hệ miễn dịch: Một hệ miễn dịch khỏe mạnh giúp giảm nguy cơ viêm nhiễm đường tiêu hóa - yếu tố liên quan đến sự xuất hiện của IBS. Cha mẹ cần cho trẻ tiêm phòng đầy đủ theo khuyến nghị của Bộ Y tế, đồng thời duy trì chế độ ăn uống giàu dinh dưỡng để tăng sức đề kháng.
• Khám sức khỏe định kỳ: Việc thăm khám định kỳ tại các cơ sở y tế uy tín giúp phát hiện sớm bất thường, theo dõi diễn tiến bệnh và có hướng can thiệp kịp thời. Đây là bước quan trọng để đảm bảo trẻ luôn được chăm sóc toàn diện khi mắc hội chứng ruột kích thích ở trẻ em.

Hội chứng ruột kích thích ở trẻ em tuy không nguy hiểm đến tính mạng nhưng ảnh hưởng lớn đến sức khỏe, tâm lý và sự phát triển toàn diện của trẻ. Việc nhận biết sớm, thay đổi thói quen sinh hoạt và tuân thủ phác đồ điều trị sẽ giúp trẻ kiểm soát bệnh hiệu quả. Cha mẹ nên đồng hành cùng con, kết hợp thăm khám tại các cơ sở y tế uy tín để đảm bảo sức khỏe tiêu hóa lâu dài.