Dấu hiệu hội chứng ruột kích thích​ thường gặp

Hội chứng ruột kích thích là một rối loạn chức năng đường tiêu hóa khá phổ biến, đặc trưng bởi tình trạng đau bụng tái phát đi kèm thay đổi thói quen đi tiêu và hình dạng phân. Triệu chứng này thường kéo dài, gây ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống, sinh hoạt và tâm lý người bệnh.

Dấu hiệu hội chứng ruột kích thích​ (IBS)

Hội chứng ruột kích thích (IBS) gây ra các triệu chứng như đau bụng, đầy hơi, táo bón hoặc tiêu chảy kéo dài. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu đặc trưng của bệnh sẽ giúp bạn chủ động hơn trong chăm sóc sức khỏe, đồng thời tránh nhầm lẫn với những bệnh lý nguy hiểm khác của đường tiêu hóa.

Đau bụng

Đau bụng là dấu hiệu điển hình nhất. Cơn đau thường không cố định ở một vị trí cụ thể mà có thể xuất hiện dọc khung đại tràng. Người bệnh có thể đau nhiều sau khi ăn, đôi khi đang ăn đã cảm thấy đau hoặc gặp đau khi dùng thức ăn lạ, kém chất lượng. Cảm giác đau có thể âm ỉ, quặn từng cơn, tái phát không liên tục và thường giảm sau khi đi tiêu. Đặc biệt, tình trạng này cần xuất hiện ít nhất 1 lần mỗi tuần và kéo dài trong 3 tháng gần đây mới đủ cơ sở gợi ý IBS.

Rối loạn tiêu hóa

Dựa vào tính chất phân, IBS được phân thành thể táo bón hoặc tiêu chảy. Táo bón được xác định khi số lần đi tiêu dưới 3 lần/tuần, trong khi tiêu chảy là từ 3 lần/ngày trở lên. Phân có thể thay đổi từ cứng, rắn đến nhầy mềm hoặc lỏng nước. Điểm đặc biệt là phân trong IBS không lẫn máu; nếu có máu, cần nghĩ đến bệnh lý thực thể khác ở đường ruột.

Các triệu chứng đi kèm khác

Ngoài đau bụng và rối loạn đại tiện, người bệnh còn gặp nhiều biểu hiện khác như: Chướng bụng, đầy hơi, trung tiện nhiều, cảm giác đi tiêu không hết phân, chuột rút, mệt mỏi, đau nhức cơ, rối loạn giấc ngủ. Những triệu chứng này thường tái phát theo chu kỳ và dễ bùng phát khi căng thẳng kéo dài hoặc sau khi ăn uống không phù hợp.

Dấu hiệu báo động cần lưu ý

Mặc dù IBS là bệnh lành tính, nhưng nếu xuất hiện các dấu hiệu sau thì người bệnh tuyệt đối không nên chủ quan: Triệu chứng khởi phát sau 50 tuổi, sụt cân ngoài ý muốn, có máu trong phân, thiếu máu, sốt, đau bụng về đêm, tiêu chảy về đêm, sờ thấy khối bất thường ở bụng hoặc trực tràng, có dịch báng, hoặc có tiền sử gia đình mắc ung thư đại tràng/bệnh viêm ruột mạn tính. Đây là những tín hiệu cảnh báo cần đi khám và tầm soát sớm để loại trừ bệnh lý nguy hiểm.

Nguyên nhân hội chứng ruột kích thích

Hội chứng ruột kích thích (IBS) là một rối loạn đường tiêu hóa mạn tính, cho đến nay nguyên nhân chính xác vẫn chưa được xác định. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu cho thấy đây là kết quả của sự kết hợp giữa yếu tố sinh lý, tâm lý xã hội và di truyền. Các yếu tố này không chỉ góp phần khởi phát bệnh mà còn làm triệu chứng tái phát hoặc trở nên nghiêm trọng hơn.

Căng thẳng tâm lý

Căng thẳng là một trong những yếu tố thường gặp nhất. Khi áp lực tinh thần kéo dài, hệ thần kinh trung ương sẽ tác động đến hệ thần kinh thực vật, từ đó làm giảm chức năng hoạt động của dạ dày và ruột. Người thường xuyên lo âu, căng thẳng dễ bị rối loạn nhu động ruột, dẫn đến đau bụng, đầy hơi, tiêu chảy hoặc táo bón, những triệu chứng điển hình của IBS.

Rối loạn nội tiết tố

Nội tiết tố đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa trao đổi chất, chức năng sinh sản và hoạt động của nhiều cơ quan trong cơ thể. Sự thay đổi hormone, đặc biệt ở nữ giới trong kỳ kinh nguyệt hoặc giai đoạn tiền mãn kinh, có thể làm hệ tiêu hóa nhạy cảm hơn. Rối loạn nội tiết khiến nhu động ruột thay đổi bất thường, từ đó làm tăng nguy cơ xuất hiện hoặc tái phát hội chứng ruột kích thích.

Chế độ ăn uống và thực phẩm

Thực phẩm là yếu tố có ảnh hưởng trực tiếp đến triệu chứng IBS. Những món ăn khó tiêu, chứa nhiều chất béo, caffeine, rượu bia hoặc các thực phẩm giàu FODMAP (gây sinh hơi) có thể kích thích ruột và làm tăng nhu động ruột. Ngoài ra, ăn thực phẩm ôi thiu, kém vệ sinh cũng khiến niêm mạc ruột bị kích ứng, từ đó dễ dẫn đến các triệu chứng tiêu hóa khó chịu.

Yếu tố di truyền và tiền sử gia đình

Nghiên cứu cho thấy người có người thân trong gia đình từng mắc bệnh đường tiêu hóa, đặc biệt là hội chứng ruột kích thích, có nguy cơ cao hơn so với người bình thường. Yếu tố này không phải nguyên nhân trực tiếp gây bệnh, nhưng phản ánh sự nhạy cảm của hệ tiêu hóa và ảnh hưởng đến khả năng khởi phát IBS.

Cách phòng ngừa hội chứng ruột kích thích

Hội chứng ruột kích thích (IBS) là một rối loạn mạn tính của đường tiêu hóa, gây ra nhiều triệu chứng khó chịu như đau bụng, chướng hơi, tiêu chảy hoặc táo bón. Hiện nay, nguyên nhân chính xác của bệnh vẫn chưa được xác định rõ. Vì vậy, cách tốt nhất để phòng ngừa không chỉ IBS mà còn các bệnh lý tiêu hóa khác chính là giữ cho hệ tiêu hóa luôn khỏe mạnh, hoạt động ổn định.

Trong đó, chế độ dinh dưỡng hợp lý và thói quen sinh hoạt khoa học đóng vai trò quyết định. Một số nguyên tắc quan trọng mà bạn cần lưu ý bao gồm:

Ăn uống điều độ, không bỏ bữa

Việc thường xuyên bỏ bữa hoặc ăn uống thất thường sẽ khiến nhu động ruột hoạt động rối loạn, dễ dẫn đến các triệu chứng khó chịu. Bạn nên duy trì ba bữa ăn chính mỗi ngày, ăn đúng giờ và bổ sung thêm bữa phụ nhẹ nhàng nếu cần.

Ăn chậm, nhai kỹ

Thói quen ăn quá nhanh khiến dạ dày và ruột phải làm việc nhiều hơn, dễ sinh hơi, đầy bụng và gây rối loạn tiêu hóa. Ăn chậm, nhai kỹ không chỉ giúp tiêu hóa tốt hơn mà còn làm giảm áp lực cho hệ tiêu hóa.

Hạn chế thực phẩm gây kích ứng

Người có cơ địa nhạy cảm cần tránh các món ăn cay nóng, nhiều dầu mỡ, thực phẩm chế biến sẵn hoặc đóng hộp. Ngoài ra, đồ uống có cồn, nước ngọt có gas và cà phê cũng nên hạn chế vì dễ kích thích ruột, làm triệu chứng IBS nặng hơn.

Kiểm soát lượng trái cây ngọt

Một số loại trái cây có hàm lượng fructose cao, nếu ăn quá nhiều sẽ gây đầy hơi, chướng bụng. Bạn chỉ nên ăn ở mức hợp lý, khoảng 200 - 240g/ngày, kết hợp đa dạng nhiều loại trái cây để cân bằng dinh dưỡng.

Kết hợp lối sống lành mạnh

Bên cạnh dinh dưỡng, bạn nên duy trì thói quen tập thể dục đều đặn, ngủ đủ giấc và quản lý căng thẳng hiệu quả. Stress kéo dài là yếu tố kích thích mạnh khiến triệu chứng IBS dễ khởi phát hoặc tái phát.

Hội chứng ruột kích thích không gây nguy hiểm đến tính mạng nhưng lại gây nhiều bất tiện và phiền toái trong sinh hoạt hằng ngày. Do đó, việc nhận biết sớm các dấu hiệu hội chứng ruột kích thích​ có ý nghĩa quan trọng trong việc phân biệt với các rối loạn tiêu hóa khác, từ đó có hướng thăm khám và điều chỉnh kịp thời. Nếu bạn thường xuyên gặp phải các triệu chứng kể trên, hãy chủ động trao đổi với bác sĩ để được chẩn đoán chính xác và có phương pháp điều trị phù hợp.