Hội chứng ruột kích thích và viêm đại tràng​ khác nhau như thế nào?

Hội chứng ruột kích thích (IBS) và viêm đại tràng là hai bệnh lý đường tiêu hóa phổ biến, thường khiến nhiều người nhầm lẫn vì có những biểu hiện khá giống nhau như đau bụng, rối loạn tiêu hóa, đầy hơi hay thay đổi thói quen đi tiêu. Tuy nhiên, đây lại là hai tình trạng hoàn toàn khác biệt về nguyên nhân, mức độ nguy hiểm cũng như hướng điều trị. Hiểu rõ sự khác nhau giữa chúng sẽ giúp người bệnh có cách chăm sóc và lựa chọn phương pháp điều trị hiệu quả hơn.

Tìm hiểu về hội chứng ruột kích thích và viêm đại tràng​

Đại tràng hay còn gọi là ruột già, là một bộ phận quan trọng trong hệ tiêu hóa của con người. Cấu trúc của đại tràng được chia thành nhiều đoạn, bao gồm manh tràng, ruột kết và trực tràng. Sau khi thức ăn đã được tiêu hóa và hấp thu phần lớn dưỡng chất tại ruột non, phần còn lại sẽ được chuyển xuống đại tràng. Tại đây, đại tràng tiếp tục thực hiện nhiệm vụ hấp thu nước và một số chất điện giải, đồng thời tạo thành phân để thải ra ngoài qua đường hậu môn.

Chính vì đảm nhiệm vai trò “xử lý cuối cùng” trong hệ tiêu hóa nên đại tràng rất dễ gặp phải nhiều bệnh lý khác nhau. Trong đó, hai tình trạng thường gây nhầm lẫn cho người bệnh chính là viêm đại tràng và hội chứng ruột kích thích (IBS).

Về bản chất, viêm đại tràng là tình trạng viêm nhiễm xảy ra trực tiếp tại niêm mạc đại tràng. Sự viêm này có thể do nhiều nguyên nhân, chẳng hạn như nhiễm vi khuẩn, ký sinh trùng, virus, hay hậu quả của việc ăn uống kém vệ sinh, lạm dụng kháng sinh hoặc bệnh lý miễn dịch. Người bị viêm đại tràng thường có những biểu hiện rõ ràng như đau bụng kéo dài, đi ngoài nhiều lần, phân lẫn máu hoặc nhầy, thậm chí có thể kèm sốt, mệt mỏi và sụt cân. Đây là bệnh lý cần được phát hiện và điều trị sớm, nếu để lâu có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm như viêm loét lan rộng, xuất huyết hoặc tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng.

Ngược lại, hội chứng ruột kích thích (IBS) không phải là bệnh lý viêm hay tổn thương thực thể tại đại tràng. Đây được coi là một rối loạn chức năng, xảy ra khi hoạt động co bóp và nhu động của ruột già bị rối loạn. Các triệu chứng điển hình bao gồm đau bụng, đầy hơi, rối loạn đại tiện (tiêu chảy, táo bón hoặc luân phiên cả hai). Điểm đặc biệt là khi nội soi hoặc làm xét nghiệm, niêm mạc đại tràng của người bị IBS thường không có dấu hiệu tổn thương viêm loét. Tuy không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng IBS lại ảnh hưởng lớn đến chất lượng sống, khiến người bệnh khó chịu, mệt mỏi và dễ rơi vào tình trạng lo âu, căng thẳng.

Như vậy, viêm đại tràng và hội chứng ruột kích thích tuy có nhiều biểu hiện tương đồng nhưng thực chất khác nhau về cơ chế bệnh sinh. Việc hiểu rõ sự khác biệt này có ý nghĩa quan trọng, giúp người bệnh chủ động nhận biết sớm, thăm khám kịp thời và có phương pháp điều trị phù hợp để bảo vệ sức khỏe hệ tiêu hóa.

Hội chứng ruột kích thích và viêm đại tràng​ khác nhau như thế nào?

IBS và viêm đại tràng đều là những bệnh lý liên quan đến đại tràng, gây ra nhiều triệu chứng tương đồng như đau bụng, rối loạn đại tiện, tuy nhiên nguyên nhân, mức độ tổn thương, cách điều trị và tiên lượng lại có những điểm rất khác nhau.

Nguyên nhân và bản chất bệnh

• Hội chứng ruột kích thích (IBS): Là một rối loạn chức năng, không gây tổn thương thực thể trên niêm mạc đại tràng hoặc các cấu trúc ruột. Các triệu chứng xuất hiện khi có sự thay đổi nhu động ruột, rối loạn tương tác giữa ruột - não, hoặc yếu tố cảm giác đường tiêu hóa nhạy hơn bình thường. Ngoài ra, thực phẩm, stress, hormone… có thể làm bệnh bộc phát.
• Viêm đại tràng: Là tình trạng có viêm thực sự tại niêm mạc đại tràng, có thể lan rộng hoặc khu trú, với mức độ từ nhẹ đến nặng. Viêm có thể do nguyên nhân nhiễm khuẩn, ký sinh trùng, virus, do phản ứng miễn dịch, hoặc kết quả của viêm cấp không được xử lý tốt dẫn đến tổn thương mạn tính.

Triệu chứng lâm sàng

Giống nhau:

• Cả hai bệnh đều có thể gây đau bụng, đầy hơi, chướng bụng.
• Rối loạn đại tiện có thể là táo bón, tiêu chảy, hoặc cả hai xuất hiện luân phiên. 

Khác nhau:

• IBS thường không có tổn thương thực thể; phân thường không lẫn máu hoặc nếu có máu thì cần nghĩ đến bệnh khác. IBS không làm tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng.
• Viêm đại tràng có thể kèm theo: phân lỏng, có máu hoặc mủ, có thể có sốt, sụt cân, mệt mỏi nếu bệnh quá nặng. Niêm mạc đại tràng có thể bị viêm, loét, tổn thương thực thể được nhìn thấy qua nội soi hoặc xét nghiệm. 

Chẩn đoán

• Với IBS: Chẩn đoán thường dựa vào triệu chứng lâm sàng, sử dụng tiêu chuẩn như Rome hoặc Manning, sau khi đã loại trừ các nguyên nhân thực thể khác (viêm, nhiễm trùng, dị ứng, ung thư…). Các xét nghiệm gồm nội soi, xét nghiệm phân, xét nghiệm máu để loại trừ bệnh khác.
• Với viêm đại tràng: Chẩn đoán rõ ràng hơn bằng xét nghiệm thực thể và cận lâm sàng - nội soi đại tràng cho thấy viêm hoặc loét, xét nghiệm phân (phát hiện vi khuẩn, ký sinh trùng), xét nghiệm máu (viêm, thiếu máu, dấu hiệu viêm). 

Điều trị và tiên lượng

• IBS: Không có thuốc đặc hiệu để “chữa khỏi hoàn toàn” cho tất cả các trường hợp, nhưng hầu hết có thể kiểm soát tốt bằng cách thay đổi chế độ ăn, lối sống, giảm stress, bổ sung chất xơ, lợi khuẩn đường ruột. Triệu chứng có thể giảm hoặc biến mất trong đợt nhẹ.
• Viêm đại tràng: Cần điều trị mạnh hơn thuốc chống viêm, kháng sinh nếu nhiễm trùng, đôi khi phẫu thuật nếu bệnh nặng hoặc có biến chứng. Nếu được xử lý tốt, viêm đại tràng có thể khỏi hoặc ổn định, nhưng nếu kéo dài có thể gây tổn thương, sẹo, tăng nguy cơ biến chứng nghiêm trọng. 
  Vinmec International Hospital

IBS và viêm đại tràng tuy có nhiều điểm tương đồng về triệu chứng nhưng bản chất bệnh, tổn thương thực thể, cách chẩn đoán và điều trị khác nhau rõ ràng. Nếu có dấu hiệu như đi ngoài ra máu, sốt, sụt cân hoặc triệu chứng nặng hơn bình thường, không nên tự chẩn đoán mà cần đi khám chuyên khoa để được làm xét nghiệm và xác định đúng bệnh. Việc phân biệt sớm giúp chọn phương pháp điều trị phù hợp, hạn chế biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Cách phòng ngừa viêm đại tràng và hội chứng ruột kích thích

Viêm đại tràng và hội chứng ruột kích thích (IBS) không phải lúc nào cũng có thể phòng ngừa hoàn toàn, nhưng duy trì một lối sống lành mạnh cùng chế độ ăn uống khoa học sẽ giúp giảm đáng kể nguy cơ khởi phát và làm nhẹ các triệu chứng.

Hạn chế thực phẩm nhiều chất béo

Một trong những nguyên tắc quan trọng là hạn chế thực phẩm nhiều chất béo. Các món chiên rán, thức ăn nhanh hay đồ nhiều dầu mỡ thường gây áp lực lớn lên hệ tiêu hóa, dễ làm tăng nguy cơ viêm nhiễm và rối loạn nhu động ruột. Thay vào đó, bạn nên ưu tiên những thực phẩm dễ tiêu, giàu chất xơ như rau xanh, trái cây tươi và ngũ cốc nguyên hạt để hỗ trợ đường ruột hoạt động trơn tru.

Thực phẩm dễ gây kích ứng

Bên cạnh đó, người có cơ địa nhạy cảm cần chú ý tránh các thực phẩm dễ gây kích ứng. Hành, tỏi, hành tây, cùng các loại chất tạo màu, chất bảo quản hoặc những món từng gây dị ứng cho bạn có thể làm triệu chứng nặng hơn. Việc ghi lại nhật ký ăn uống và theo dõi phản ứng cơ thể sẽ giúp bạn nhận biết chính xác loại thực phẩm không phù hợp.

Uống đủ nước

Uống đủ nước mỗi ngày cũng là thói quen quan trọng. Nước giúp duy trì sự cân bằng dịch trong cơ thể, hỗ trợ tiêu hóa và ngăn ngừa táo bón – yếu tố thường làm tình trạng ruột trở nên trầm trọng hơn.

Không lạm dụng thuốc điều trị

Một điều cần lưu ý nữa là không tự ý dùng thuốc trị tiêu chảy hoặc nhuận tràng khi chưa có chỉ định của bác sĩ. Việc lạm dụng thuốc có thể làm tổn thương niêm mạc đại tràng, gây mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột và khiến bệnh nặng thêm.

Tập thể dục

Ngoài chế độ ăn uống, tập luyện thể dục thường xuyên mang lại nhiều lợi ích cho đường ruột. Các hoạt động như đi bộ, chạy bộ, yoga, bơi lội hay aerobic không chỉ giúp nhu động ruột ổn định mà còn nâng cao sức khỏe tổng thể.

Kiểm soát căng thẳng

Cuối cùng, quản lý căng thẳng là yếu tố không thể bỏ qua. Stress kéo dài được xem là một trong những tác nhân hàng đầu làm khởi phát hoặc làm nặng thêm các triệu chứng tiêu hóa. Bạn có thể tìm đến những phương pháp thư giãn như thiền, yoga, hít thở sâu, đọc sách, nghe nhạc hoặc trò chuyện với người thân, chuyên gia tâm lý để cân bằng tinh thần.

Mặc dù có những triệu chứng gần giống nhau, hội chứng ruột kích thích và viêm đại tràng vẫn là hai bệnh lý hoàn toàn khác nhau về bản chất, nguyên nhân và cách điều trị. Việc hiểu rõ sự khác biệt sẽ giúp người bệnh tránh nhầm lẫn, chủ động thăm khám và áp dụng biện pháp chăm sóc phù hợp. Nếu bạn đang gặp các vấn đề kéo dài liên quan đến tiêu hóa, đừng tự ý dùng thuốc mà hãy đến cơ sở y tế uy tín để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, bảo vệ sức khỏe lâu dài.