Điều trị nhồi máu cơ tim: Chẩn đoán, phác đồ và phòng ngừa tái phát

Nhồi máu cơ tim là một cấp cứu tim mạch nguy hiểm, xảy ra khi mạch vành bị tắc nghẽn, làm gián đoạn dòng máu nuôi tim. Việc điều trị nhồi máu cơ tim đúng cách và kịp thời không chỉ cứu sống người bệnh mà còn giảm thiểu di chứng lâu dài. Bài viết dưới đây từ Tiêm chủng Long Châu sẽ cung cấp những thông tin chuẩn y khoa về các phương pháp điều trị cũng như cách chăm sóc để phòng ngừa biến chứng.

Chẩn đoán và phân loại để chọn chiến lược điều trị nhồi máu cơ tim

Chẩn đoán chính xác đóng vai trò quyết định trong hiệu quả điều trị nhồi máu cơ tim. Để xác định tình trạng hoại tử cơ tim, bác sĩ sẽ dựa trên tổng hợp thông tin từ triệu chứng lâm sàng, kết quả điện tâm đồ và các xét nghiệm sinh học đặc hiệu.

• Điện tâm đồ (ECG): Đây là xét nghiệm nền tảng, cần được thực hiện trong vòng 10 phút sau khi bệnh nhân nhập viện. ECG giúp phân loại nhồi máu cơ tim thành hai nhóm chính là ST chênh lên (STEMI) và không ST chênh lên (NSTEMI). Việc phân loại này là cơ sở quan trọng để bác sĩ quyết định chiến lược tái tưới máu kịp thời, từ thuốc tiêu sợi huyết cho đến can thiệp mạch vành.
• Dấu ấn sinh học cơ tim: Troponin I hoặc T là chỉ dấu đặc hiệu và nhạy nhất hiện nay, được xem là “tiêu chuẩn vàng” trong chẩn đoán. Sự gia tăng nồng độ troponin trong máu phản ánh rõ rệt tình trạng tổn thương và hoại tử cơ tim.
• Siêu âm tim: Giúp đánh giá vận động thành tim, chức năng thất trái và phát hiện sớm các biến chứng cơ học như thủng vách liên thất hoặc hở van hai lá do đứt cơ nhú.
• Chụp mạch vành: Vừa có giá trị xác định vị trí tắc nghẽn, vừa cho phép thực hiện can thiệp mạch vành qua da (PCI) để tái thông dòng máu nuôi tim.

Nhờ chẩn đoán sớm và phân loại chính xác, bác sĩ có thể xây dựng chiến lược điều trị nhồi máu cơ tim tối ưu, bao gồm lựa chọn giữa thuốc tiêu sợi huyết, can thiệp mạch vành qua da hoặc phẫu thuật bắc cầu nối chủ - vành.

Phác đồ và phương pháp điều trị nhồi máu cơ tim hiện nay

Điều trị nhồi máu cơ tim là một quá trình cấp cứu khẩn cấp, cần được thực hiện theo đúng phác đồ chuẩn để tái thông dòng máu nuôi cơ tim, hạn chế tổn thương cơ tim và giảm thiểu nguy cơ tử vong cũng như biến chứng lâu dài. Hiện nay, các phương pháp điều trị chủ yếu bao gồm điều trị nội khoa ban đầu, liệu pháp tái tưới máu và điều trị hỗ trợ lâu dài.

Điều trị nội khoa ban đầu

Ngay khi bệnh nhân được tiếp nhận, mục tiêu là ổn định tình trạng huyết động, giảm đau và ngăn chặn tiến triển của huyết khối:

• Thuốc kháng kết tập tiểu cầu: Aspirin là lựa chọn đầu tiên, thường được kết hợp với các thuốc ức chế thụ thể P2Y12 như clopidogrel, prasugrel hoặc ticagrelor. Sự phối hợp này có tác dụng ngăn chặn sự hình thành cục máu đông mới và cải thiện khả năng tái thông mạch vành.
• Thuốc chống đông: Heparin không phân đoạn hoặc heparin trọng lượng phân tử thấp (LMWH) giúp duy trì lưu thông máu, giảm nguy cơ tái tắc nghẽn và ngăn ngừa biến chứng thuyên tắc.
• Thuốc giãn mạch và giảm đau: Nitroglycerin có tác dụng làm giãn mạch vành, giảm gánh nặng cho tim và cải thiện tình trạng thiếu máu cục bộ. Morphin được sử dụng khi bệnh nhân đau ngực nhiều, vừa giảm đau vừa giảm lo lắng, nhưng cần theo dõi chặt chẽ vì có thể gây tụt huyết áp hoặc suy hô hấp.
• Thuốc hỗ trợ tim mạch: Các thuốc chẹn beta giúp giảm nhịp tim và nhu cầu oxy cơ tim; thuốc ức chế men chuyển (ACEI) hoặc chẹn thụ thể angiotensin (ARB) cải thiện chức năng thất trái, giảm nguy cơ suy tim; statin liều cao được chỉ định để kiểm soát rối loạn lipid máu và ổn định mảng xơ vữa.

Liệu pháp tái tưới máu

Đây là bước điều trị nhồi máu cơ tim quan trọng nhất, nhằm khôi phục tuần hoàn mạch vành càng sớm càng tốt:

• Can thiệp mạch vành qua da (PCI): PCI tiên phát là phương pháp ưu tiên hàng đầu trong điều trị nhồi máu cơ tim, đặc biệt ở bệnh nhân STEMI. Bác sĩ sẽ tiến hành nong mạch và đặt stent để mở lại đoạn động mạch vành bị tắc. Hiệu quả tối ưu đạt được khi PCI được thực hiện trong vòng 90 phút kể từ lúc nhập viện.
• Thuốc tiêu sợi huyết: Trong trường hợp cơ sở y tế không thể tiến hành PCI kịp thời, thuốc tiêu sợi huyết sẽ được chỉ định. Thuốc có tác dụng làm tan cục máu đông, tái lập dòng máu vành, nhưng cần được sử dụng càng sớm càng tốt, lý tưởng trong 12 giờ đầu sau khi khởi phát triệu chứng.
• Phẫu thuật bắc cầu động mạch vành (CABG): Được chỉ định khi có tổn thương nhiều nhánh động mạch vành, PCI thất bại hoặc xuất hiện biến chứng cơ học như vỡ vách liên thất, hở van tim do đứt cơ nhú. CABG giúp tái lập dòng máu bằng cách sử dụng cầu nối từ động mạch hoặc tĩnh mạch khác của cơ thể.

Chăm sóc sau điều trị và phục hồi chức năng tim

Sau giai đoạn cấp cứu, người bệnh cần một lộ trình chăm sóc và phục hồi lâu dài để hạn chế biến chứng và cải thiện chức năng tim. Đây là phần quan trọng trong quá trình điều trị nhồi máu cơ tim.

• Tuân thủ điều trị bằng thuốc: Bệnh nhân thường phải dùng kết hợp aspirin, thuốc kháng P2Y12, statin, ACEI/ARB, chẹn beta trong thời gian dài. Việc uống thuốc đều đặn, không tự ý ngừng hoặc thay đổi liều là yếu tố sống còn để phòng ngừa tái phát.
• Theo dõi định kỳ: Bệnh nhân cần tái khám để kiểm soát huyết áp, đường huyết, mỡ máu và chức năng tim. Việc theo dõi men tim, điện tâm đồ hoặc siêu âm tim định kỳ giúp phát hiện sớm biến chứng.
• Phục hồi chức năng tim mạch: Bao gồm các bài tập vận động nhẹ nhàng, tăng dần cường độ dưới sự hướng dẫn của bác sĩ. Hoạt động thể lực hợp lý giúp cải thiện tuần hoàn, tăng sức bền và ổn định tinh thần.
• Hỗ trợ tâm lý: Lo âu, trầm cảm sau nhồi máu cơ tim là tình trạng khá phổ biến. Người bệnh cần sự hỗ trợ tinh thần từ gia đình, chuyên gia tâm lý và môi trường sống tích cực.

Phòng ngừa tái phát nhồi máu cơ tim

Phòng ngừa tái phát là nền tảng quan trọng và bền vững trong quá trình điều trị nhồi máu cơ tim. Sau khi vượt qua giai đoạn cấp, bệnh nhân cần chủ động kiểm soát các yếu tố nguy cơ để giảm thiểu tối đa khả năng tái phát. Các biện pháp khuyến nghị bao gồm:

• Ngưng hoàn toàn thuốc lá: Hút thuốc là nguyên nhân làm tổn thương thành mạch, thúc đẩy hình thành cục máu đông và làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim tái phát. Việc dừng hút thuốc ngay lập tức mang lại lợi ích rõ rệt cho sức khỏe tim mạch.
• Hạn chế rượu bia: Uống nhiều rượu bia có thể gây tăng huyết áp, rối loạn nhịp tim và làm giảm hiệu quả của thuốc điều trị. Bệnh nhân nên hạn chế tối đa hoặc kiêng hẳn theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Duy trì chế độ sinh hoạt điều độ: Ngủ đủ giấc, tránh căng thẳng kéo dài và xây dựng thói quen sống khoa học giúp ổn định nhịp tim, huyết áp và giảm gánh nặng cho tim.
• Kiểm soát cân nặng: Theo dõi cân nặng thường xuyên để ngăn ngừa thừa cân, béo phì - những yếu tố làm tăng gánh nặng chuyển hóa và nguy cơ tái phát nhồi máu cơ tim.
• Thực hiện chế độ dinh dưỡng khoa học: Tăng cường rau xanh, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên hạt và các loại hạt giàu chất xơ. Ưu tiên chất béo lành mạnh từ dầu thực vật và cá biển giàu omega-3. Đồng thời, hạn chế muối, đường, thịt đỏ nhiều mỡ và thực phẩm chế biến sẵn giàu cholesterol.
• Tập luyện thể dục đều đặn: Nên duy trì ít nhất 150 phút/tuần với các hoạt động vừa sức như đi bộ nhanh, đạp xe, bơi lội hoặc yoga. Bài tập cần được cá nhân hóa theo khả năng và sự cho phép của bác sĩ để đảm bảo an toàn.
• Kiểm soát bệnh lý đi kèm: Điều trị ổn định tăng huyết áp, đái tháo đường và rối loạn mỡ máu là bước quan trọng giúp giảm thiểu nguy cơ tái phát. Việc tuân thủ phác đồ thuốc kết hợp với theo dõi định kỳ sẽ bảo vệ chức năng tim lâu dài.

Điều trị nhồi máu cơ tim là quá trình phức tạp, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa bác sĩ và người bệnh. Việc cấp cứu kịp thời, áp dụng đúng phương pháp điều trị cùng với chăm sóc lâu dài sẽ giúp cải thiện tiên lượng và kéo dài tuổi thọ. Chủ động phòng ngừa bằng cách duy trì lối sống lành mạnh, kiểm soát yếu tố nguy cơ và khám sức khỏe định kỳ đầy đủ chính là chìa khóa bảo vệ trái tim khỏe mạnh.

Xem thêm:

• Tỉ lệ nhồi máu cơ tim ở người trẻ tuổi ngày càng gia tăng
• Nhồi máu cơ tim sống được bao lâu? Các yếu tố tác động đến tuổi thọ của bệnh nhân