Bệnh zona thần kinh và thủy đậu: So sánh giống và khác nhau

Bệnh zona thần kinh và thủy đậu là hai căn bệnh đều liên quan đến cùng một loại virus, nhưng triệu chứng, đối tượng dễ mắc và cách phòng ngừa lại có những điểm khác biệt quan trọng. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về những điểm giống và khác nhau giữa bệnh zona thần kinh và thủy đậu, từ đó có cách phòng ngừa và chăm sóc phù hợp.

Tìm hiểu về bệnh zona thần kinh và thủy đậu 

Bệnh thủy đậu và zona thần kinh có một mối liên hệ mật thiết, bởi cả hai đều do cùng một loại virus gây ra, đó là virus Varicella Zoster (VZV). Đây là một loại virus có hình khối cầu, kích thước khoảng 250nm, chứa trong lõi ADN. Virus này có thể tồn tại trong vẩy thủy đậu trong thời gian dài nhưng lại rất dễ bị bất hoạt bởi các dung dịch sát khuẩn thông thường.

Điều đặc biệt của VZV là sau khi gây ra bệnh thủy đậu lần đầu, virus không bị tiêu diệt hoàn toàn mà “ẩn náu” trong các hạch thần kinh cảm giác, tồn tại ở trạng thái tiềm ẩn. Hệ miễn dịch cơ thể bình thường sẽ kiểm soát chặt chẽ, ngăn không cho virus tái hoạt động. Tuy nhiên, khi hệ miễn dịch bị suy yếu do nhiều nguyên nhân như tuổi tác cao, căng thẳng, bệnh tật hoặc dùng thuốc ức chế miễn dịch, virus này có thể “thức giấc” và gây ra bệnh zona thần kinh. Đây là lý do vì sao zona thường gặp ở người lớn tuổi và những người có sức đề kháng kém.

Thủy đậu là bệnh có thể xảy ra ở mọi nơi trên thế giới, phổ biến nhất vào mùa đông và đầu xuân. Mặc dù nhiều người cho rằng thủy đậu chỉ là căn bệnh của trẻ nhỏ, nhưng thực tế không ít người trưởng thành cũng mắc bệnh, đặc biệt là những người chưa từng tiếp xúc với virus VZV hoặc chưa tiêm vắc xin phòng bệnh khi còn nhỏ. Bệnh thủy đậu ở phụ nữ mang thai lại đặc biệt nguy hiểm, có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như sảy thai, dị tật bẩm sinh ở thai nhi hoặc thai chết lưu.

Thủy đậu được xem như “cửa ngõ” dẫn đến zona thần kinh. Trẻ em khi mắc thủy đậu thường có các biểu hiện như phát ban toàn thân kèm theo mụn nước ngứa ngáy. Sau khi khỏi, đa số người bệnh sẽ có miễn dịch suốt đời. Tuy nhiên, chính lần nhiễm virus này đã tạo điều kiện cho virus “trú ngụ” trong cơ thể và có thể tái hoạt động gây zona ở tương lai. Vì vậy, tiêm vắc xin phòng thủy đậu không chỉ giúp bảo vệ trẻ khỏi căn bệnh này mà còn giảm nguy cơ mắc zona thần kinh về sau.

Zona thần kinh thực chất là biến chứng do virus VZV tái hoạt động trong các rễ thần kinh cảm giác nằm cạnh cột sống. Bệnh gây ra các triệu chứng đau nhức dữ dội theo đường đi của dây thần kinh, kèm phát ban mụn nước chỉ xuất hiện ở một bên cơ thể. Một trong những biến chứng nguy hiểm nhất là đau dây thần kinh sau zona (postherpetic neuralgia), gây đau kéo dài dai dẳng, thậm chí có thể dẫn đến tàn phế.

Zona thần kinh là một thách thức lớn đối với y học hiện nay, đòi hỏi sự phát triển các phương pháp điều trị hiệu quả hơn. Nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời, zona có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng như nhiễm khuẩn, tổn thương mắt gây mù vĩnh viễn, viêm não, viêm màng não, viêm phổi, viêm cơ tim và thậm chí đột quỵ, có thể đe dọa tính mạng người bệnh. Chính vì vậy, việc nâng cao nhận thức, phòng ngừa và điều trị kịp thời là vô cùng quan trọng để bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Bệnh zona thần kinh và thủy đậu giống nhau như thế nào?

Về điểm giống nhau, bệnh zona thần kinh và thủy đậu đều do cùng một loại virus Varicella Zoster gây ra và đều có thể phòng ngừa hiệu quả bằng việc tiêm vắc xin. Tiêm vắc xin đầy đủ và đúng lịch là biện pháp an toàn, tiết kiệm và hiệu quả nhất để bảo vệ cơ thể khỏi cả hai căn bệnh này. Ngoài ra, để phòng tránh lây nhiễm, mọi người nên hạn chế tiếp xúc trực tiếp với người đang bị thủy đậu hoặc zona thần kinh, đặc biệt là những người có hệ miễn dịch yếu hoặc phụ nữ mang thai.

Các biện pháp vệ sinh cá nhân cũng đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa sự lây lan của virus Varicella Zoster. Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, không dùng chung các vật dụng cá nhân như khăn mặt, quần áo hoặc đồ chơi, cũng như vệ sinh mũi họng hàng ngày bằng dung dịch nước muối sinh lý sẽ giúp giảm nguy cơ nhiễm bệnh. Bên cạnh đó, việc giữ gìn vệ sinh môi trường sống, nơi học tập và làm việc bằng các dung dịch sát khuẩn thông thường cũng là một bước quan trọng để hạn chế sự phát tán của virus trong cộng đồng.

Bệnh zona thần kinh và thủy đậu khác nhau như thế nào?

Thủy đậu và zona thần kinh là hai bệnh do cùng một loại virus Varicella Zoster gây ra, nhưng chúng có nhiều điểm khác biệt rõ rệt về đối tượng mắc bệnh, khả năng lây lan, biểu hiện lâm sàng cũng như tính chất bệnh lý.

Đối tượng mắc bệnh

• Về đối tượng mắc bệnh, thủy đậu có thể xảy ra ở cả trẻ em và người lớn, tuy nhiên bệnh phổ biến hơn nhiều ở trẻ em. Ở những vùng khí hậu ôn hòa, có tới hơn 90% trẻ em dưới 15 tuổi từng mắc thủy đậu ít nhất một lần trong đời. Thủy đậu thường xuất hiện trước và tạo điều kiện để virus Varicella Zoster tồn tại tiềm ẩn trong cơ thể, chờ thời cơ tái hoạt động gây ra bệnh zona thần kinh.
• Ngược lại, zona thần kinh chủ yếu xảy ra ở người lớn, đặc biệt là những người trên 50 tuổi hoặc những người có hệ miễn dịch suy yếu. Tỷ lệ mắc zona thần kinh tăng dần theo tuổi tác, trong đó nhóm người trên 60 tuổi có nguy cơ mắc bệnh cao gấp 10 lần so với trẻ em dưới 10 tuổi. Zona thần kinh được xem như là biến chứng của thủy đậu.

Triệu chứng bệnh

• Về biểu hiện bệnh lý, thủy đậu thường xuất hiện nhiều mụn nước nhỏ, phân bố rộng khắp cơ thể. Người bệnh thường sốt nhẹ, sau đó nổi các nốt đỏ chuyển thành mụn nước.
• Trong khi đó, zona thần kinh thường gây ra ít mụn nước hơn, nhưng lại tập trung thành từng đám theo dọc dây thần kinh một bên cơ thể. Bệnh gây đau nhức dữ dội, cảm giác nóng rát và ngứa ngáy rõ ràng hơn rất nhiều so với thủy đậu. Đặc biệt, zona có thể gây biến chứng đau dây thần kinh kéo dài dù các mụn nước đã lành.

Lây nhiễm bệnh

• Khả năng lây lan giữa hai bệnh cũng khác biệt rõ ràng. Thủy đậu có khả năng lây nhiễm rất cao và dễ gây bùng phát thành dịch trong cộng đồng chưa có miễn dịch. Trong một gia đình có người mắc thủy đậu, tỷ lệ lây nhiễm cho những người khác có thể lên đến 87%, còn tại bệnh viện, tỷ lệ này cũng đạt khoảng 70%. Một người bệnh thủy đậu có thể lây cho 8 - 12 người chưa được tiêm vắc xin.
• Trong khi đó, bệnh zona thần kinh không thể lây trực tiếp từ người này sang người khác. Tuy nhiên, virus Varicella Zoster từ người bị zona có thể truyền cho người chưa từng mắc thủy đậu hoặc chưa tiêm vắc xin phòng thủy đậu, khiến họ bị nhiễm thủy đậu chứ không phải zona.

Tái phát bệnh

• Về khả năng tái phát, thủy đậu rất hiếm khi tái phát do cơ thể tạo ra kháng thể bền vững sau lần mắc đầu tiên.
• Ngược lại, zona thần kinh có thể tái phát nhiều lần, với nghiên cứu cho thấy trong vòng 7 năm, tỷ lệ tái phát có thể lên đến gần 5%, và nguy cơ này càng cao ở những người có bệnh nền mạn tính, lên tới 30%.

Vắc xin phòng bệnh

• Vắc xin phòng thủy đậu dành cho trẻ từ 9 tháng tuổi trở lên và người lớn chưa mắc bệnh.
• Còn vắc xin phòng zona thần kinh được chỉ định cho người từ 50 tuổi trở lên hoặc từ 18 tuổi trở lên với nguy cơ cao, nhằm giảm thiểu nguy cơ tái phát và biến chứng của bệnh zona.

Hy vọng qua nội dung bài viết bạn đã có thể phân biệt rõ bệnh zona thần kinh và bệnh thủy đậu. Hiểu rõ các điểm khác biệt này giúp người bệnh lựa chọn biện pháp phòng ngừa và điều trị phù hợp nhất.

Hãy đến Trung tâm Tiêm chủng Long Châu để được tư vấn và tiêm ngừa vắc xin phòng bệnh thủy đậu và zona thần kinh đúng độ tuổi, đúng thời điểm. Việc tiêm vắc xin không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe cho chính bạn mà còn góp phần ngăn ngừa sự lây lan virus trong cộng đồng