Bệnh Brucella: Nguyên nhân gây bệnh và phương pháp điều trị, phòng ngừa hiệu quả

Brucella là bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn Brucella spp. gây ra, thuộc nhóm trực khuẩn gram âm, không di động, hiếu khí. Đây là bệnh lây truyền từ động vật sang người, thường gặp ở các vùng nông thôn, nơi có hoạt động chăn nuôi gia súc, sản xuất sữa hoặc giết mổ động vật. Bệnh còn được gọi với nhiều tên khác như sốt Malta, sốt Undulant hay sốt Địa Trung Hải.

Vi khuẩn Brucella có khả năng xâm nhập qua da, niêm mạc, đường tiêu hóa hoặc hô hấp. Sau khi vào cơ thể, chúng nhân lên trong các tế bào thực bào, gây viêm hệ thống và tổn thương đa cơ quan. Thời gian ủ bệnh trung bình từ 1 đến 3 tuần, nhưng có thể kéo dài đến vài tháng tùy theo cơ địa và liều nhiễm.

Những dấu hiệu và triệu chứng của bệnh Brucella 

Brucella là bệnh lý có biểu hiện lâm sàng đa dạng, thường tiến triển âm thầm và dễ bị nhầm lẫn với các bệnh nhiễm trùng khác. Triệu chứng có thể xuất hiện sau vài ngày đến vài tuần kể từ khi tiếp xúc với nguồn lây, tùy thuộc vào chủng vi khuẩn, liều nhiễm và tình trạng miễn dịch của người bệnh. Bệnh có thể diễn tiến theo từng đợt, với các giai đoạn bùng phát và thuyên giảm xen kẽ.

Dưới đây là các triệu chứng thường gặp:

• Người bệnh có thể sốt dao động với biểu hiện sốt nhẹ vào buổi chiều, sau đó hạ nhiệt vào sáng hôm sau, kéo dài nhiều ngày.
• Đổ mồ hôi nhiều, đặc biệt về đêm, kèm theo cảm giác lạnh run.
• Đau đầu âm ỉ, kéo dài, không đáp ứng với thuốc giảm đau thông thường.
• Mệt mỏi toàn thân, giảm khả năng lao động, khó tập trung.
• Đau cơ, đau khớp, đặc biệt ở vùng cột sống, khớp gối, khớp háng.
• Rối loạn tiêu hóa như chán ăn, buồn nôn, đầy bụng.
• Sụt cân không rõ nguyên nhân, thường xảy ra sau vài tuần mắc bệnh.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh Brucella 

Brucella là bệnh lý có thể tiến triển mạn tính nếu không được điều trị đúng cách. Vi khuẩn Brucella có khả năng tồn tại lâu dài trong các tế bào thực bào, gây viêm kéo dài và tổn thương nhiều cơ quan. Dưới đây là các biến chứng thường gặp:

• Viêm khớp mạn tính: Vi khuẩn Brucella có thể xâm nhập vào dịch khớp, gây viêm kéo dài, dẫn đến đau, cứng khớp và hạn chế vận động.
• Viêm nội tâm mạc: Là biến chứng hiếm nhưng nguy hiểm, có thể gây suy tim hoặc tử vong nếu không được can thiệp kịp thời.
• Viêm gan: Brucella gây tổn thương tế bào gan, dẫn đến tăng men gan, vàng da, mệt mỏi kéo dài.
• Viêm màng não: Biến chứng thần kinh nghiêm trọng, gây đau đầu dữ dội, rối loạn tri giác, co giật.
• Suy nhược toàn thân: Người bệnh có thể sụt cân, mất ngủ, giảm khả năng lao động.

Khi nào cần gặp bác sĩ? 

Người bệnh nên chủ động đến cơ sở y tế khi xuất hiện các dấu hiệu nghi ngờ hoặc có yếu tố nguy cơ, cụ thể:

• Có triệu chứng sốt kéo dài, dao động theo chu kỳ, kèm theo mệt mỏi và đổ mồ hôi về đêm.
• Đau khớp, đau cơ không rõ nguyên nhân, đặc biệt ở vùng cột sống, khớp lớn.
• Sụt cân nhanh chóng, chán ăn, rối loạn tiêu hóa kéo dài.
• Có tiền sử tiếp xúc với động vật mắc bệnh, làm việc trong trang trại, lò mổ hoặc phòng thí nghiệm.
• Tiêu thụ sản phẩm từ sữa chưa tiệt trùng, thịt sống hoặc nội tạng động vật không rõ nguồn gốc.
• Đã từng mắc Brucella và có dấu hiệu tái phát như sốt, đau khớp, mệt mỏi.
• Xuất hiện các dấu hiệu nghi ngờ biến chứng như đau ngực, vàng da, rối loạn thần kinh.

Brucella là bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn Brucella spp. gây ra, chủ yếu lây từ động vật sang người. Vi khuẩn này có khả năng tồn tại lâu dài trong môi trường và trong cơ thể vật chủ, đặc biệt là các loài gia súc như bò, dê, cừu, lợn và chó. Người bị nhiễm bệnh thường do tiếp xúc trực tiếp với động vật mắc bệnh hoặc tiêu thụ sản phẩm chưa qua xử lý nhiệt đúng cách.

Dưới đây là các nguyên nhân chính gây bệnh:

• Tiếp xúc trực tiếp với máu, dịch tiết bị nhiễm Brucella từ động vật mắc bệnh.
• Làm việc trong môi trường có nguy cơ cao như lò mổ, trang trại chăn nuôi, phòng thí nghiệm vi sinh vật.
• Tiêu thụ sữa tươi, phô mai, thịt sống hoặc nội tạng động vật chưa được tiệt trùng hoặc nấu chín kỹ.
• Vết thương hở tiếp xúc với đất, nước hoặc dụng cụ nhiễm khuẩn từ động vật mắc bệnh.

Những ai có nguy cơ mắc bệnh Brucella? 

Brucella là bệnh truyền nhiễm có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai, nhưng một số nhóm đối tượng có nguy cơ cao hơn do đặc thù nghề nghiệp, môi trường sống hoặc thói quen sinh hoạt. Dưới đây là các nhóm người có nguy cơ cao:

• Nhân viên lò mổ, người làm việc trong trang trại chăn nuôi gia súc như bò, dê, cừu.
• Bác sĩ thú y, kỹ thuật viên phòng thí nghiệm vi sinh vật, người xử lý mẫu bệnh phẩm từ động vật.
• Người tiêu thụ sữa tươi, phô mai, thịt sống hoặc nội tạng động vật chưa được tiệt trùng.
• Người sống ở vùng nông thôn, vùng có dịch Brucella lưu hành hoặc có tỷ lệ chăn nuôi cao.
• Người có vết thương hở thường xuyên tiếp xúc với đất, nước hoặc dụng cụ nhiễm khuẩn.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh Brucella 

Việc kiểm soát các yếu tố này đóng vai trò quan trọng trong phòng ngừa bệnh, đặc biệt ở những vùng có dịch lưu hành hoặc hoạt động chăn nuôi phát triển. Dưới đây là các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh:

• Không tiêm phòng đầy đủ cho đàn gia súc, đặc biệt là bò, dê, cừu.
• Vết thương hở không được xử lý đúng cách khi tiếp xúc với đất, nước hoặc dụng cụ nhiễm khuẩn.
• Dùng chung dụng cụ với người hoặc động vật nghi nhiễm mà không khử khuẩn.
• Không tuân thủ quy trình an toàn sinh học trong phòng thí nghiệm hoặc cơ sở giết mổ.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán bệnh Brucella 

Chẩn đoán bệnh Brucella yêu cầu sự phối hợp giữa lâm sàng và xét nghiệm vi sinh, đặc biệt trong những trường hợp không có triệu chứng điển hình. Dưới đây là các phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán thường được sử dụng:

• Xét nghiệm huyết thanh học: Phản ứng agglutination chuẩn (SAT), ELISA, hoặc Rose Bengal test giúp phát hiện kháng thể kháng Brucella trong huyết thanh.
• Nuôi cấy vi khuẩn: Cấy máu, dịch khớp, dịch não tủy hoặc tủy xương để phân lập Brucella spp., tuy nhiên thời gian nuôi cấy có thể kéo dài từ 7 - 21 ngày.
• PCR (Polymerase Chain Reaction): Phát hiện DNA của vi khuẩn Brucella trong mẫu bệnh phẩm, có độ nhạy cao và cho kết quả nhanh.
• Xét nghiệm công thức máu: Bạch cầu thường bình thường hoặc giảm nhẹ; có thể kèm theo thiếu máu nhẹ hoặc giảm tiểu cầu.

Điều trị bệnh Brucella

Điều trị bệnh Brucella cần được thực hiện sớm, đúng phác đồ và đủ thời gian để tiêu diệt hoàn toàn vi khuẩn, ngăn ngừa tái phát và biến chứng mạn tính. Do Brucella có khả năng tồn tại lâu dài trong tế bào thực bào, việc điều trị không triệt để có thể dẫn đến tái nhiễm hoặc tiến triển mạn tính. Phác đồ điều trị thường kéo dài từ 6 tuần đến 3 tháng, tùy theo mức độ bệnh và cơ quan bị ảnh hưởng.

Dưới đây là các phương pháp điều trị hiệu quả:

• Dùng kháng sinh phối hợp: Doxycycline kết hợp với Rifampicin là phác đồ chuẩn, kéo dài ít nhất 6 tuần để đảm bảo tiêu diệt vi khuẩn nội bào.
• Trường hợp nặng hoặc có biến chứng thần kinh, nội tâm mạc: Có thể bổ sung Streptomycin hoặc Gentamicin trong 7 - 14 ngày đầu.
• Điều trị triệu chứng: Dùng thuốc giảm đau, hạ sốt, hỗ trợ chức năng gan, thận nếu có tổn thương cơ quan.
• Không tự ý ngưng thuốc: Việc ngưng thuốc sớm có thể dẫn đến tái phát hoặc kháng thuốc.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của bệnh Brucella 

Chế độ sinh hoạt: 

Một lối sống khoa học và chủ động giúp kiểm soát tốt bệnh Brucella, đặc biệt ở người làm việc trong môi trường nguy cơ cao. Dưới đây là các thói quen sinh hoạt nên duy trì:

• Sử dụng đồ bảo hộ đầy đủ khi tiếp xúc với động vật hoặc sản phẩm từ động vật.
• Rửa tay bằng xà phòng sau khi xử lý thịt, sữa hoặc tiếp xúc với động vật.
• Không tiêu thụ thực phẩm chưa được nấu chín kỹ hoặc chưa tiệt trùng.
• Vệ sinh môi trường sống, chuồng trại thường xuyên bằng dung dịch sát khuẩn.
• Khám sức khỏe định kỳ nếu làm việc trong ngành thú y, giết mổ hoặc chăn nuôi.
• Tuân thủ điều trị đầy đủ nếu đã từng mắc bệnh, không tự ý ngưng thuốc.
• Tránh tiếp xúc với động vật nghi nhiễm hoặc có dấu hiệu bệnh lý.

Chế độ dinh dưỡng:

Dinh dưỡng hợp lý giúp tăng cường sức đề kháng, hỗ trợ phục hồi sau điều trị và hạn chế nguy cơ tái phát. Dưới đây là các nguyên tắc dinh dưỡng nên áp dụng:

• Ăn đủ chất, cân đối giữa đạm, béo, đường, vitamin và khoáng chất.
• Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, nhiều dầu mỡ hoặc chất bảo quản.
• Không sử dụng sữa tươi, phô mai hoặc thịt sống chưa qua xử lý nhiệt.
• Tránh rượu bia, thuốc lá và các chất kích thích làm suy giảm miễn dịch.

Phương pháp phòng ngừa bệnh Brucella hiệu quả 

Brucella là bệnh có thể phòng ngừa hiệu quả thông qua tiêm vắc xin cho vật nuôi và thực hiện các biện pháp vệ sinh cá nhân, an toàn thực phẩm, cụ thể:

• Khử khuẩn môi trường: Dùng dung dịch sát khuẩn để vệ sinh chuồng trại, dụng cụ chăn nuôi.
• Tránh tiếp xúc nguồn lây: Không xử lý mô, máu, nhau thai động vật bằng tay trần.
• An toàn thực phẩm: Không tiêu thụ sữa tươi, phô mai, thịt sống chưa tiệt trùng hoặc nấu chín kỹ.
• Giám sát dịch tễ: Báo cáo ngay khi phát hiện động vật có dấu hiệu bệnh, cách ly và xử lý theo hướng dẫn thú y.
• Giáo dục cộng đồng: Tuyên truyền về nguy cơ lây nhiễm, hướng dẫn phòng ngừa tại các vùng nông thôn.

Brucella là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, có thể gây tổn thương đa cơ quan nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp phòng ngừa giúp người dân chủ động bảo vệ sức khỏe bản thân và cộng đồng. Dù chưa có vắc xin dành cho người, nhưng kiểm soát nguồn lây từ động vật và thực hiện đúng quy trình vệ sinh sẽ là chìa khóa để ngăn ngừa bệnh hiệu quả.