Tưa lưỡi ở trẻ sơ sinh: Dấu hiệu nhận biết và cách xử lý

Những mảng trắng xuất hiện trên lưỡi hoặc niêm mạc miệng bé có thể là dấu hiệu cảnh báo tình trạng tưa lưỡi ở trẻ sơ sinh. Nếu không được vệ sinh và điều trị kịp thời, tưa lưỡi có thể gây đau rát miệng, khiến trẻ bỏ bú và ảnh hưởng đến sức khỏe. Trong bài viết này, hãy cùng tìm hiểu cách nhận biết tưa lưỡi ở trẻ sơ sinh và các biện pháp xử lý an toàn, hiệu quả theo hướng dẫn chuyên môn.

Tưa lưỡi ở trẻ sơ sinh là gì?

Tưa lưỡi ở trẻ sơ sinh là tình trạng nhiễm nấm Candida albicans gây ra các mảng trắng trong khoang miệng. Đây là loại vi nấm thường trú trong cơ thể nhưng có thể phát triển quá mức khi hệ miễn dịch của trẻ chưa hoàn thiện, đặc biệt trong những tuần đầu đời. Biểu hiện điển hình là các mảng trắng đục như sữa bám trên mặt lưỡi, niêm mạc má trong, vòm miệng hoặc cả vùng họng. Các mảng này khó lau sạch, khi cố gắng chùi có thể gây đau, rát và chảy máu.

Tưa lưỡi không chỉ gây khó chịu mà còn ảnh hưởng đến khả năng bú, dẫn đến tình trạng biếng bú, quấy khóc và sụt cân ở trẻ. Vì vậy, cha mẹ cần phát hiện sớm và xử trí đúng cách để phòng ngừa biến chứng và đảm bảo dinh dưỡng cho bé.

Dấu hiệu tưa lưỡi ở trẻ sơ sinh

Tưa lưỡi ở trẻ sơ sinh là biểu hiện của tình trạng nhiễm nấm Candida albicans tại niêm mạc khoang miệng. Bệnh tiến triển qua hai giai đoạn chính với những dấu hiệu lâm sàng đặc trưng mà phụ huynh cần nhận biết sớm để có biện pháp can thiệp kịp thời.

Giai đoạn đầu: Tưa lưỡi nhẹ (mới khởi phát)

Ở giai đoạn này, bệnh chưa lan rộng nhưng vẫn có một số dấu hiệu nhận biết đặc trưng:

• Xuất hiện các chấm trắng nhỏ: Các đốm trắng li ti như sữa bám ở đầu lưỡi hoặc mặt trên lưỡi. Các đốm này có thể bị nhầm với cặn sữa nhưng không dễ lau sạch.
• Tăng dần về số lượng và diện tích: Sau vài ngày, các chấm nhỏ lan rộng, tạo thành mảng trắng lớn phủ gần hết bề mặt lưỡi và niêm mạc má.
• Lớp giả mạc trắng bám chặt: Màng nấm bám dai trên niêm mạc, khó lau, nếu cố chà mạnh có thể gây chảy máu hoặc tổn thương mô.
• Bé quấy khóc, bỏ bú: Trẻ thường khó chịu, đau rát miệng, dẫn đến bỏ bú, bú ít hoặc ngậm núm vú mà không nuốt.

Giai đoạn nặng: Tưa lưỡi tiến triển

Nếu không điều trị sớm, nấm có thể lan sang các cơ quan lân cận, gây biến chứng toàn thân:

• Lan xuống họng và thực quản: Trẻ có thể nuốt khó, quấy khóc khi bú, thậm chí có biểu hiện ho kéo dài.
• Xâm nhập hệ hô hấp: Gây ra viêm phế quản, viêm phổi do nấm, đặc biệt nguy hiểm ở trẻ dưới 6 tháng tuổi.
• Rối loạn tiêu hóa: Khi nấm lan tới dạ dày và ruột, trẻ có thể bị tiêu chảy, nôn trớ, biếng ăn, dẫn đến mất nước và sụt cân.

Do đó, khi phát hiện các dấu hiệu bất thường tại miệng, đặc biệt là sự xuất hiện của các mảng trắng dai dẳng trên lưỡi, cha mẹ nên đưa trẻ đi khám tại các cơ sở y tế chuyên khoa nhi để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Nguyên nhân gây tưa lưỡi ở trẻ sơ sinh

Tưa lưỡi ở trẻ sơ sinh chủ yếu do nấm Candida albicans gây ra, là một loại vi sinh vật bình thường sống trong niêm mạc miệng, nhưng có thể phát triển quá mức khi gặp điều kiện thuận lợi. Dưới đây là một số nguyên nhân gây ra tình trạng tưa lưỡi ở trẻ sơ sinh mà cha mẹ cần biết:

Nhiễm nấm Candida hoặc vi rút đường miệng

Tác nhân chính gây tưa lưỡi là sự phát triển bất thường của nấm Candida albicans. Trong điều kiện bình thường, loại nấm này không gây hại. Tuy nhiên, khi môi trường khoang miệng mất cân bằng, chẳng hạn như sau khi dùng kháng sinh, suy giảm miễn dịch, hoặc do độ pH thay đổi, nấm Candida có thể sinh sôi nhanh chóng và gây tổn thương trên bề mặt lưỡi, má trong hoặc vòm họng. 

Ngoài ra, một số trường hợp hiếm hơn có thể liên quan đến vi-rút, đặc biệt là khi trẻ xuất hiện kèm các dấu hiệu như sốt cao, loét miệng, bỏ bú và hơi thở có mùi hôi. 

Vệ sinh miệng không đúng cách

Vệ sinh khoang miệng kém là yếu tố nguy cơ hàng đầu tạo điều kiện thuận lợi cho nấm phát triển. Trẻ sơ sinh chưa có khả năng tự làm sạch khoang miệng nên phụ huynh cần thực hiện vệ sinh sau mỗi lần bú hoặc ăn dặm. Nếu sữa hoặc thức ăn còn đọng lại trong miệng, đây sẽ trở thành môi trường lý tưởng cho nấm Candida sinh trưởng. Bên cạnh đó, việc không tiệt trùng kỹ dụng cụ bú, núm ti giả hoặc thìa muỗng của trẻ cũng có thể đưa vi khuẩn và nấm vào khoang miệng, làm tăng nguy cơ viêm nhiễm.

Lây nhiễm từ mẹ hoặc người chăm sóc

Một nguyên nhân đáng chú ý khác là việc trẻ bị lây nhiễm nấm từ người chăm sóc, đặc biệt là trong quá trình bú mẹ. Nếu mẹ đang mắc nấm vú, nấm Candida có thể lây trực tiếp sang khoang miệng trẻ qua đầu ti trong khi bú. Ngoài ra, việc tiếp xúc thân mật như hôn trẻ, sử dụng chung vật dụng ăn uống mà không đảm bảo vệ sinh cũng là những con đường lây nhiễm thường gặp. Cha mẹ cần theo dõi kiểm tra và điều trị đồng thời cho cả mẹ và bé trong các trường hợp tái nhiễm nhiều lần.

Cách chữa trị tưa lưỡi ở trẻ sơ sinh

Tưa lưỡi ở trẻ sơ sinh, nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, hoàn toàn có thể cải thiện nhanh chóng mà không gây ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ. Việc lựa chọn phương pháp điều trị sẽ phụ thuộc vào mức độ tổn thương và nguyên nhân gây bệnh. Dưới đây là các biện pháp điều trị thường được áp dụng trong thực hành lâm sàng.

Chăm sóc khoang miệng tại nhà với dung dịch sát khuẩn nhẹ

Trường hợp tưa lưỡi mức độ nhẹ, phụ huynh có thể thực hiện vệ sinh khoang miệng bằng gạc y tế vô trùng thấm nước muối sinh lý (NaCl 0,9%) hoặc dung dịch Nystatin pha loãng. Thao tác cần thực hiện nhẹ nhàng, lau từ mặt trên lưỡi ra ngoài, đồng thời vệ sinh cả mặt trong má, nướu và vòm khẩu cái.

Sử dụng thuốc kháng nấm tại chỗ

Nếu tình trạng nấm lưỡi lan rộng hoặc không cải thiện sau khi vệ sinh thông thường, bác sĩ có thể chỉ định các chế phẩm kháng nấm như Nystatin dạng nhỏ giọt, Miconazole gel bôi niêm mạc hoặc Povidone-Iodine 1%. Cha mẹ có thể rơ miệng bằng thuốc 4 lần mỗi ngày, trước khi ăn khoảng 30 phút để đảm bảo hấp thu hiệu quả.

Không cạy hoặc chà xát mạnh vùng tổn thương

Phụ huynh tuyệt đối không nên tự ý gỡ mảng trắng giả mạc trên lưỡi bằng lực mạnh vì có thể gây rách niêm mạc, dẫn đến chảy máu, loét và tăng nguy cơ bội nhiễm.

Điều trị đồng thời nếu có nguồn lây từ mẹ

Nếu người mẹ đang cho con bú có dấu hiệu nhiễm nấm (đau rát đầu vú, nứt nẻ, bong tróc), cần được điều trị đồng thời để ngăn ngừa tái nhiễm cho trẻ.

Theo dõi và tái khám khi cần thiết

Trường hợp không đáp ứng với điều trị tại nhà hoặc có dấu hiệu nặng (sốt, bỏ bú, sụt cân), trẻ cần được khám chuyên khoa để điều chỉnh phác đồ điều trị phù hợp.

Tưa lưỡi ở trẻ sơ sinh là tình trạng phổ biến nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu được phát hiện sớm và xử lý đúng cách. Cha mẹ cần vệ sinh miệng cho bé đúng quy trình và tham khảo ý kiến bác sĩ khi cần thiết để đảm bảo an toàn và tránh biến chứng không mong muốn.