Nấm niệng ở trẻ sơ sinh: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị

Trong giai đoạn đầu đời, hệ miễn dịch của trẻ còn non yếu, khiến trẻ sơ sinh dễ mắc các bệnh lý do vi nấm, trong đó nấm miệng ở trẻ sơ sinh là một tình trạng khá phổ biến. Việc nhận biết và xử lý đúng cách sẽ giúp bé phục hồi nhanh chóng và ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm.

Nấm miệng ở trẻ sơ sinh là gì?

Nấm miệng ở trẻ sơ sinh là bệnh lý nhiễm trùng do nấm men Candida albicans gây ra. Đây là loại nấm thường cư trú trong khoang miệng mà không gây hại khi hệ vi sinh vật cân bằng. Tuy nhiên, ở trẻ sơ sinh có hệ miễn dịch chưa hoàn thiện hoặc vừa sử dụng kháng sinh, nấm Candida có thể phát triển mạnh và gây nấm miệng.

Tình trạng này thường gặp ở trẻ dưới 6 tháng tuổi, đặc biệt là ở những trường hợp trẻ sinh non, bú bình hoặc có tiền sử sử dụng kháng sinh kéo dài. Nấm miệng ở trẻ sơ sinh đặc trưng bởi các mảng trắng bám trên bề mặt lưỡi, niêm mạc nướu, mặt trong má hoặc vòm miệng. Các mảng này có hình thái tương tự váng sữa nhưng không dễ lau sạch. Nếu bạn cố gắng làm sạch bằng cách chà xát có thể gây trầy xước niêm mạc, thậm chí chảy máu, làm tăng nguy cơ bội nhiễm.

Ngoài tổn thương trong khoang miệng, trẻ cũng có thể xuất hiện một số biểu hiện khác như:

• Quấy khóc liên tục;
• Bỏ bú, bú ngắt quãng;
• Chán ăn;
• Tiết nhiều nước dãi hơn bình thường;
• Hơi thở có mùi hôi nhẹ;
• Sụt cân hoặc tăng cân chậm;
• Có biểu hiện khó chịu, hoặc từ chối bú mẹ hoặc bú bình.

Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, nấm miệng có thể lan rộng xuống thực quản hoặc đường tiêu hóa. Tình trạng này làm tăng nguy cơ rối loạn hấp thu, suy dinh dưỡng và ảnh hưởng đến quá trình phát triển toàn diện của trẻ. Do đó, khi trẻ xuất hiện các dấu hiệu nghi ngờ nhiễm nấm miệng, phụ huynh cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để được thăm khám kịp thời. Việc khám và điều trị nên được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa nhi hoặc chuyên khoa da liễu để được chỉ định phác đồ điều trị phù hợp.

Nguyên nhân gây nấm miệng ở trẻ sơ sinh

Nấm miệng ở trẻ sơ sinh có thể khởi phát do nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm cả nguyên nhân nội sinh và các yếu tố ngoại sinh từ môi trường. Dưới đây là các nguyên nhân phổ biến thường gặp mà phụ huynh cần lưu ý:

• Hệ miễn dịch chưa hoàn thiện: Trẻ sơ sinh, đặc biệt là trong 6 tháng đầu đời, có hệ miễn dịch chưa phát triển đầy đủ. Điều này làm giảm khả năng kiểm soát sự phát triển của nấm Candida trong khoang miệng.
• Sử dụng kháng sinh hoặc corticosteroid: Việc sử dụng kháng sinh phổ rộng hoặc corticosteroid ở trẻ, hoặc ở mẹ đang cho con bú, có thể làm suy giảm hệ vi khuẩn có lợi. Sự mất cân bằng này tạo điều kiện thuận lợi cho nấm men phát triển.
• Vệ sinh dụng cụ bú không đúng cách: Bình sữa, núm ti, máy hút sữa hoặc các dụng cụ cho trẻ bú nếu không được tiệt trùng sạch có thể trở thành nguồn lây nhiễm nấm Candida cho trẻ.
• Lây truyền từ mẹ trong quá trình bú: Nếu mẹ bị nhiễm nấm Candida tại vùng núm vú, nấm có thể lây truyền sang trẻ trong lúc bú mẹ, gây nhiễm trùng khoang miệng.
• Trẻ sinh non hoặc nhẹ cân: Những trẻ sinh thiếu tháng hoặc nhẹ cân thường có hệ miễn dịch chưa hoàn chỉnh, làm tăng nguy cơ mắc nấm miệng so với trẻ đủ tháng và phát triển bình thường.

Cách điều trị nấm miệng hiệu quả

Khi phát hiện bé có dấu hiệu nấm miệng, việc điều trị kịp thời và đúng cách giúp ngăn ngừa biến chứng như lan rộng tổn thương hoặc bội nhiễm. Mẹ có thể tham khảo các phương pháp sau đây để chăm sóc và chữa trị cho bé tại nhà một cách an toàn.

Vệ sinh khoang miệng bằng nước muối sinh lý

Việc vệ sinh khoang miệng đúng cách là yếu tố quan trọng để hỗ trợ điều trị và phòng ngừa tiến triển của bệnh. Phụ huynh có thể thực hiện theo các bước sau:

• Sử dụng gạc vô khuẩn hoặc bông mềm được làm ẩm bằng dung dịch nước muối sinh lý 0,9%.
• Lau nhẹ nhàng vùng niêm mạc miệng, gồm: Lưỡi, nướu, mặt trong má và vòm miệng.
• Thực hiện 2 - 3 lần mỗi ngày, đặc biệt sau mỗi cữ bú, nhằm loại bỏ cặn sữa và hạn chế môi trường thuận lợi cho sự phát triển của nấm.

Tuy nhiên, trong quá trình vệ sinh khoang miệng, phụ huynh cần thao tác nhẹ nhàng. Việc chà xát quá mạnh có thể gây tổn thương các vùng niêm mạc đang viêm loét hoặc phù nề.

Sử dụng thuốc kháng nấm theo chỉ định bác sĩ

Điều trị nấm miệng ở trẻ sơ sinh cần tuân thủ đúng chỉ định y khoa nhằm đảm bảo hiệu quả và hạn chế tác dụng phụ. Việc sử dụng thuốc cần được thực hiện theo hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa. Một số loại thuốc có thể được bác sĩ chỉ định như:

• Nystatin là thuốc kháng nấm dạng dung dịch thường được chỉ định, dùng để bôi trực tiếp vào các vị trí tổn thương trong khoang miệng của trẻ.
• Trong trường hợp trẻ không đáp ứng điều trị hoặc tổn thương lan rộng, bác sĩ có thể kê Fluconazole đường uống.

Phụ huynh cần tuân thủ nghiêm ngặt về liều lượng và thời gian sử dụng thuốc, thông thường kéo dài từ 7 - 14 ngày, tùy theo mức độ tổn thương và đáp ứng điều trị của trẻ. Đặc biệt, mẹ không tự ý sử dụng thuốc, nhất là Corticoid hoặc thuốc bôi không rõ nguồn gốc, vì có thể gây kích ứng niêm mạc và làm tăng mức độ nghiêm trọng của bệnh.

Vệ sinh dụng cụ hút sữa

Để phòng ngừa và hạn chế nguy cơ tái nhiễm nấm miệng ở trẻ sơ sinh, việc giữ vệ sinh đồ dùng và dụng cụ hút sữa là yếu tố quan trọng trong quá trình điều trị. Phụ huynh cần thực hiện các biện pháp sau đây:

• Tiệt trùng bình sữa, máy hút sữa và núm ti giả bằng cách đun sôi hoặc sử dụng máy tiệt trùng chuyên dụng sau mỗi lần sử dụng.
• Vệ sinh tay đúng cách bằng xà phòng sát khuẩn trước khi cho trẻ bú hoặc thao tác với các vật dụng liên quan đến miệng trẻ.
• Duy trì môi trường sống của trẻ sạch sẽ, thông thoáng nhằm hạn chế sự phát triển và tái nhiễm của nấm Candida.

Theo dõi tiến triển và tái khám khi cần thiết

Phụ huynh cần theo dõi sát các biểu hiện của trẻ trong quá trình điều trị nấm miệng. Thông thường, triệu chứng sẽ cải thiện sau khoảng 5 - 7 ngày. Nếu các mảng trắng không giảm, trẻ bú kém hoặc quấy khóc kéo dài, mẹ cần đưa trẻ tái khám để được điều chỉnh phác đồ. Trong trường hợp nghiêm trọng như sốt hoặc tổn thương loét lan rộng, trẻ cần được thăm khám tại cơ sở y tế chuyên khoa để đánh giá nguy cơ nhiễm trùng thứ phát và xử trí kịp thời.

Việc điều trị nấm miệng ở trẻ sơ sinh cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa chăm sóc tại nhà đúng cách và theo dõi y tế định kỳ với bác sĩ chuyên khoa nhi. Phụ huynh không nên tự ý áp dụng các biện pháp dân gian hoặc sử dụng sản phẩm không rõ nguồn gốc. Những can thiệp không phù hợp có thể gây tổn thương niêm mạc và làm trầm trọng thêm tình trạng nhiễm nấm.