Triệu chứng viêm phổi ở trẻ em: Nhận biết sớm để điều trị kịp thời

Triệu chứng viêm phổi ở trẻ em thường khởi phát âm thầm, dễ nhầm lẫn với cảm lạnh thông thường, khiến nhiều phụ huynh chủ quan. Tuy nhiên, nếu không phát hiện và điều trị kịp thời, viêm phổi có thể tiến triển nặng, gây biến chứng nguy hiểm. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn nhận biết chính xác các dấu hiệu viêm phổi ở trẻ và đưa ra hướng xử lý phù hợp.

Triệu chứng viêm phổi ở trẻ em thường gặp là gì?

Triệu chứng viêm phổi ở trẻ em thường xuất hiện từ từ, dễ bị nhầm lẫn với các bệnh hô hấp thông thường. Các dấu hiệu viêm phổi ban đầu bao gồm:

• Ho khan hoặc ho có đờm: Trẻ có thể ho khan kéo dài hoặc ho ra đờm màu vàng, xanh, đôi khi lẫn ít máu. Ho thường nặng hơn vào ban đêm hoặc khi trẻ nằm.
• Sốt nhẹ đến cao: Nhiệt độ cơ thể dao động từ 37.5°C đến trên 39°C, kèm theo rét run hoặc đổ mồ hôi. Sốt có thể kéo dài vài ngày nếu không được xử lý.
• Thở nhanh, thở gấp, có thể thở rít: Nhịp thở của trẻ bị viêm phổi hơn 50 lần/phút (trẻ dưới 1 tuổi) hoặc hơn 40 lần/phút (trẻ 1 - 5 tuổi). Một số trẻ có tiếng rít hoặc khò khè khi thở do đường thở bị tắc nghẽn.
• Bú kém, mệt mỏi, quấy khóc nhiều: Trẻ trở nên lờ đờ, bỏ bú, không muốn chơi đùa hoặc quấy khóc bất thường do khó chịu trong người.

Phụ huynh cần đặc biệt chú ý nếu các biểu hiện viêm phổi này kéo dài hơn 2 - 3 ngày hoặc có xu hướng nặng lên, vì đó có thể là dấu hiệu viêm phổi đang tiến triển. 

Khi viêm phổi trở nên nghiêm trọng, trẻ có thể xuất hiện các triệu chứng nguy hiểm. Những dấu hiệu này thường xuất hiện ở trẻ dưới 2 tuổi hoặc trẻ có sức đề kháng yếu, đòi hỏi phải nhập viện để điều trị kịp thời. Các dấu hiệu viêm phổi nặng có thể kể đến như:

• Thở lõm ngực, co rút cơ liên sườn: Lồng ngực trẻ co rút rõ rệt khi hít vào, đặc biệt ở vùng dưới xương sườn. Đây là dấu hiệu cho thấy trẻ đang nỗ lực thở để lấy oxy.
• Tím tái môi, đầu chi: Môi, đầu ngón tay, ngón chân của trẻ chuyển màu xanh hoặc tím do thiếu oxy trong máu. Đây là tình trạng cấp cứu cần can thiệp ngay lập tức.
• Không đáp ứng với thuốc hạ sốt thông thường: Sốt cao trên 39°C kéo dài, không giảm dù đã sử dụng paracetamol hoặc ibuprofen theo liều khuyến cáo.

Nguyên nhân gây viêm phổi ở trẻ em

Viêm phổi ở trẻ em có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó không thể không kể đến một số nguyên nhân phổ biến sau đây:

Nhiễm vi khuẩn

Vi khuẩn là nguyên nhân hàng đầu gây viêm phổi nặng ở trẻ em, đặc biệt ở trẻ dưới 5 tuổi. Các loại vi khuẩn phổ biến bao gồm:

• Phế cầu khuẩn (Streptococcus pneumoniae): Tác nhân chính gây viêm phổi nặng, thường kèm sốt cao, ho có đờm và tổn thương phổi rõ rệt trên X-quang.
• Tụ cầu vàng (Staphylococcus aureus): Gây viêm phổi nặng, đôi khi dẫn đến áp xe phổi hoặc tràn mủ màng phổi.
• H. influenzae type B (Hib): Thường gặp ở trẻ chưa được tiêm vắc xin Hib, gây viêm phổi kèm viêm màng não hoặc viêm họng nặng.

Viêm phổi do vi khuẩn thường tiến triển nhanh, có thể gây suy hô hấp nếu không được điều trị bằng kháng sinh phù hợp.

Nhiễm virus

Virus chiếm tỷ lệ lớn trong các ca viêm phổi ở trẻ em, đặc biệt ở trẻ dưới 2 tuổi. Các loại virus phổ biến bao gồm:

• Virus hợp bào hô hấp (RSV): Tác nhân hàng đầu gây viêm phổi và viêm tiểu phế quản ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.
• Virus cúm, sởi, adenovirus: Gây viêm phổi không điển hình, với triệu chứng nhẹ hơn nhưng khó phát hiện sớm.

Viêm phổi do virus thường tự giới hạn nhưng có thể trở nặng ở trẻ suy dinh dưỡng hoặc mắc bệnh nền.

Yếu tố nguy cơ từ môi trường và cơ địa

Ngoài tác nhân vi khuẩn và virus, một số yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng mắc viêm phổi ở trẻ em bao gồm:

• Trẻ sinh non, suy dinh dưỡng: Hệ miễn dịch yếu, phổi phát triển chưa hoàn thiện, dễ bị nhiễm trùng.
• Ô nhiễm không khí, khói thuốc lá: Tiếp xúc lâu dài với khói thuốc hoặc không khí ô nhiễm làm tổn thương niêm mạc đường hô hấp, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập.
• Không tiêm vắc xin đầy đủ: Trẻ không được tiêm vắc xin phế cầu, Hib hoặc cúm có nguy cơ cao mắc viêm phổi nặng. 

Điều trị viêm phổi ở trẻ em như thế nào?

Như đã trình bày phía trên, các triệu chứng viêm phổi ở trẻ em rất dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý hô hấp khác. Chính vì thế, ngay khi nhận thấy trẻ có dấu hiệu bất thường, cha mẹ cần nhanh chóng đưa trẻ đến gặp bác sĩ để thăm khám từ đó có hướng can thiệp điều trị kịp thời. Vậy điều trị viêm phổi ở trẻ em như thế nào?

Trên thực tế, điều trị viêm phổi ở trẻ em chủ yếu là điều trị theo nguyên nhân gây bệnh. Theo đó, nếu:

• Viêm phổi do vi khuẩn: Bác sĩ sẽ chỉ định kháng sinh như amoxicillin, cephalosporin, hoặc macrolide tùy thuộc vào tác nhân gây bệnh và độ tuổi của trẻ. Kháng sinh cần được dùng đúng liều và đủ liệu trình (thường 7 - 14 ngày) để tránh kháng thuốc.
• Viêm phổi do virus: Không cần kháng sinh, chủ yếu điều trị triệu chứng (hạ sốt, long đờm, bổ sung nước) và tăng cường đề kháng thông qua dinh dưỡng. Một số trường hợp nặng có thể cần nhập viện để hỗ trợ oxy.

Bên cạnh việc tuân thủ điều trị theo phác đồ của bác sĩ, cha mẹ cần chăm sóc trẻ đúng cách. Cụ thể:

• Giữ ấm cho trẻ: Đảm bảo trẻ không bị lạnh, đặc biệt vào ban đêm hoặc khi thời tiết thay đổi, tránh để quạt thổi trực tiếp vào trẻ.
• Bổ sung đủ nước và dinh dưỡng cho trẻ: Cho trẻ uống nhiều nước, ăn thực phẩm dễ tiêu như cháo, súp hoặc trái cây giàu vitamin C. Trẻ bú mẹ nên tiếp tục bú thường xuyên.
• Theo dõi sát biểu hiện hô hấp và thân nhiệt: Ghi lại tần số thở, nhiệt độ cơ thể và các dấu hiệu bất thường để báo cáo cho bác sĩ.
• Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc: Tránh sử dụng kháng sinh, thuốc ho hoặc thuốc long đờm khi chưa có chỉ định của bác sĩ bởi điều này có thể làm nặng thêm tình trạng bệnh của trẻ hoặc gây tác dụng phụ.

Trẻ bị viêm phổi bao lâu thì khỏi?

Trẻ bị viêm phổi bao lâu thì khỏi? Thời gian hồi phục của trẻ bị viêm phổi phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm mức độ nghiêm trọng của bệnh, loại vi khuẩn hoặc virus gây bệnh và tình trạng sức khỏe chung của trẻ. 

Thông thường, nếu bệnh nhẹ và được điều trị đúng cách, trẻ có thể hồi phục trong khoảng từ 7 đến 10 ngày. Tuy nhiên, nếu viêm phổi nghiêm trọng hơn, hoặc nếu có các biến chứng, thời gian hồi phục có thể kéo dài lâu hơn, đôi khi từ 2 đến 4 tuần. Điều quan trọng là phải tuân theo hướng dẫn của bác sĩ và đưa trẻ đi khám lại nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào trong quá trình hồi phục. Nếu trẻ có các triệu chứng như sốt cao kéo dài, khó thở hoặc ho dai dẳng, cần tham khảo ý kiến bác sĩ ngay để xử lý kịp thời.

Phòng ngừa viêm phổi ở trẻ em hiệu quả từ sớm

Như các bạn đã biết, viêm phổi có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Vậy làm sao để phòng ngừa viêm phổi ở trẻ em?

Tiêm phòng vắc xin đầy đủ – biện pháp hàng đầu

Tiêm vắc xin là cách hiệu quả nhất để bảo vệ trẻ khỏi viêm phổi và các bệnh hô hấp nguy hiểm. Các loại vắc xin quan trọng bao gồm:

• Vắc xin phế cầu (PCV): Phòng ngừa viêm phổi, viêm màng não và nhiễm trùng huyết do phế cầu khuẩn. Lịch tiêm thường bắt đầu từ 2 tháng tuổi.
• Vắc xin Hib: Bảo vệ trẻ khỏi viêm phổi và viêm màng não do H. influenzae type B.
• Vắc xin cúm, sởi, ho gà: Giảm nguy cơ mắc các bệnh hô hấp làm tăng khả năng viêm phổi thứ phát.

Hiện nay, Trung tâm Tiêm chủng Long Châu đang là một trong những địa chỉ tiêm chủng uy tín, được nhiều độc giả lựa chọn. Tại Tiêm chủng Long Châu, vắc xin được bảo quản theo chuẩn GSP, đảm bảo an toàn và hiệu quả tối ưu. Chưa kể, đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm, tư vấn tận tâm trước và sau tiêm; phòng tiêm sạch sẽ, riêng tư, tạo cảm giác thoải mái cho trẻ và phụ huynh. Tiêm chủng Long Châu cam kết sẽ mang đến cho bạn những trải nghiệm tuyệt vời. Đặt lịch tiêm vắc xin phế cầu cho bé tại Tiêm chủng Long Châu ngay hôm nay bạn nhé.

Tăng cường đề kháng và chăm sóc dinh dưỡng

Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng tuyệt vời giúp tăng cường hệ miễn dịch của trẻ, cung cấp các kháng thể tự nhiên để bảo vệ trẻ khỏi các bệnh nhiễm trùng, đặc biệt là các bệnh lý hô hấp. Việc cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời là rất quan trọng, vì đây là giai đoạn trẻ cần sức đề kháng mạnh mẽ nhất để phát triển khỏe mạnh.

Khi trẻ bước vào giai đoạn ăn dặm, việc bổ sung các vitamin và khoáng chất cần thiết là rất quan trọng để hỗ trợ sự phát triển toàn diện của trẻ. Ngoài ra, mẹ cần đảm bảo chế độ dinh dưỡng cân bằng và đa dạng để hỗ trợ sự phát triển của trẻ cả về thể chất lẫn trí tuệ. Cùng với việc duy trì một lối sống lành mạnh, sự chăm sóc dinh dưỡng này sẽ giúp trẻ có sức đề kháng mạnh mẽ và phát triển khỏe mạnh trong những năm tháng đầu đời.

Giữ môi trường sống thông thoáng, sạch sẽ

Để bảo vệ sức khỏe của trẻ, mẹ cần lưu ý tránh cho trẻ tiếp xúc với khói thuốc lá, bụi mịn và không khí ô nhiễm. Việc không để trẻ ở những khu vực có không khí ô nhiễm nặng là rất quan trọng, đặc biệt là trong các thành phố lớn như Hà Nội và TP.HCM. 

Ngoài ra, sử dụng máy lọc không khí trong nhà, đặc biệt trong mùa ô nhiễm cao, sẽ giúp không gian sống của trẻ luôn trong lành hơn. Vệ sinh nhà cửa thường xuyên, lau dọn sàn nhà, giặt chăn ga và đảm bảo phòng ngủ của trẻ thông thoáng cũng góp phần bảo vệ sức khỏe.

Tránh lây nhiễm chéo trong mùa dịch

Trong mùa dịch, cần hạn chế đưa trẻ đến nơi đông người và tránh tiếp xúc với những người đang bị bệnh để phòng ngừa lây nhiễm. Một yếu tố quan trọng nữa là giữ vệ sinh tay, đảm bảo rửa tay cho trẻ và người chăm sóc trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh hoặc tiếp xúc với các bề mặt công cộng, giúp ngăn ngừa sự lây lan của vi khuẩn và virus.

Triệu chứng viêm phổi ở trẻ em thường khởi phát âm thầm nhưng có thể tiến triển nhanh, gây nguy hiểm nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời. Nếu bạn nghi ngờ bé có biểu hiện viêm phổi, đừng chần chừ, hãy đưa bé đến gặp bác sĩ để được thăm khám và có hướng xử trí kịp thời. Chủ động cho trẻ tiêm phòng ngay hôm nay để bảo vệ trẻ trước căn bệnh viêm phổi cùng nhiều căn bệnh nguy hiểm khác nhé.