Trẻ bị dị ứng thức ăn: Cách nhận biết và xử lý an toàn cha mẹ cần biết

Dị ứng thức ăn không chỉ là phản ứng tạm thời mà có thể kéo dài, tái phát nếu cha mẹ không nhận biết và xử lý đúng cách. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ từ nguyên nhân, triệu chứng đến cách phòng tránh để bữa ăn của trẻ trở nên an toàn và vui vẻ hơn.

Trẻ bị dị ứng thức ăn là gì và vì sao lại xảy ra?

Dị ứng thức ăn là phản ứng bất thường của hệ miễn dịch khi cơ thể nhận diện sai một loại protein trong thực phẩm là “có hại”. Khi trẻ ăn phải thực phẩm này, cơ thể sẽ tiết ra histamin và nhiều chất trung gian khác, gây ra các phản ứng trên da, tiêu hóa hoặc hô hấp.

Nguyên nhân thường gặp:

• Hệ miễn dịch của trẻ chưa hoàn thiện nên dễ phản ứng mạnh với protein lạ.
• Di truyền: Nếu cha mẹ có tiền sử dị ứng, nguy cơ con mắc cao hơn.
• Hệ tiêu hóa chưa phát triển hoàn toàn khiến hàng rào ruột/trạng thái miễn dịch chưa hoàn chỉnh có thể góp phần làm tăng nguy cơ.

Cha mẹ nên lưu lại sổ theo dõi bữa ăn của trẻ, giúp phát hiện sớm phản ứng bất thường sau khi thử món mới.

Dấu hiệu nhận biết dị ứng thức ăn ở trẻ em

Triệu chứng dị ứng thức ăn có thể xuất hiện chỉ sau vài phút hoặc vài giờ sau khi trẻ ăn. Mức độ nặng nhẹ khác nhau tùy cơ địa từng bé, nhưng cha mẹ cần đặc biệt chú ý các dấu hiệu sau.

Biểu hiện nhẹ và thường gặp:

• Trên da: Nổi mẩn đỏ, phát ban, ngứa, sưng môi hoặc mí mắt.
• Tiêu hóa: Đau bụng, buồn nôn, nôn, tiêu chảy.
• Hô hấp: Hắt hơi, chảy nước mũi, ho khan hoặc khò khè nhẹ.

Biểu hiện nặng cần cấp cứu:

• Khó thở, tím tái, sưng lưỡi, sưng cổ họng.
• Choáng, tụt huyết áp hoặc ngất (dấu hiệu sốc phản vệ).

Sốc phản vệ là biến chứng nguy hiểm nhất, có thể đe dọa tính mạng nếu không được xử trí kịp thời. Khi trẻ có các dấu hiệu này, cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay.

Nếu trẻ xuất hiện bất kỳ biểu hiện lạ nào sau bữa ăn, hãy liên hệ bác sĩ nhi hoặc cơ sở y tế gần nhất để được hướng dẫn xử lý đúng.

Thức ăn dễ gây dị ứng và yếu tố làm tăng nguy cơ ở trẻ

Không phải thực phẩm nào cũng an toàn với mọi trẻ. Một số loại thức ăn có khả năng gây dị ứng cao hơn và chiếm phần lớn các ca ghi nhận trên toàn thế giới.

8 loại thực phẩm dễ gây dị ứng nhất ở trẻ:

• Sữa bò và các chế phẩm từ sữa.
• Trứng (đặc biệt là lòng trắng trứng).
• Đậu phộng, hạt óc chó, hạt điều.
• Đậu nành.
• Cá và hải sản có vỏ như tôm, cua, sò.

Khoảng 90% các ca dị ứng thức ăn ở trẻ liên quan đến các nhóm thực phẩm kể trên.

Yếu tố nguy cơ:

• Trẻ có tiền sử viêm da cơ địa, hen phế quản hoặc dị ứng khác.
• Gia đình có người từng bị dị ứng thức ăn.

Khi cho bé thử món ăn mới, hãy bắt đầu bằng lượng nhỏ và theo dõi phản ứng trong 2 - 3 ngày đầu tiên.

Khi trẻ bị dị ứng thức ăn: Cha mẹ nên làm gì?

Phần lớn các phản ứng dị ứng nhẹ có thể được kiểm soát tốt nếu cha mẹ bình tĩnh và làm đúng cách.

Cách xử lý bước đầu:

• Ngừng ngay loại thực phẩm nghi ngờ gây dị ứng.
• Ghi chép chi tiết: Trẻ đã ăn gì, bao lâu sau xuất hiện triệu chứng.
• Giữ bình tĩnh và không cho trẻ uống thuốc chống dị ứng khi chưa có chỉ định của bác sĩ.

Nếu trẻ có biểu hiện ngứa, phát ban nhẹ, bác sĩ có thể kê thuốc kháng histamin phù hợp độ tuổi. Với trường hợp nặng như khó thở, co giật, cần gọi cấp cứu hoặc đưa ngay đến bệnh viện gần nhất.

Theo dõi sau phản ứng:

• Trẻ có thể cần xét nghiệm định danh dị nguyên (test da hoặc xét nghiệm máu IgE).
• Bác sĩ sẽ tư vấn chế độ dinh dưỡng phù hợp, thay thế an toàn cho thực phẩm bị dị ứng.

Đừng tự ý loại bỏ nhiều nhóm thực phẩm khỏi khẩu phần của trẻ, vì có thể dẫn đến thiếu dinh dưỡng. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ nhi khoa để có thực đơn cân đối.

Phòng ngừa dị ứng thức ăn ở trẻ và hướng dẫn chăm sóc an toàn

Không có biện pháp nào bảo đảm trẻ hoàn toàn tránh được dị ứng thức ăn, nhưng cha mẹ có thể giảm rủi ro bằng cách xây dựng thói quen ăn uống hợp lý.

Giới thiệu thực phẩm sớm và đúng thời điểm

Cha mẹ có thể bắt đầu cho trẻ ăn dặm từ 4 - 6 tháng tuổi, bao gồm cả các thực phẩm dễ gây dị ứng như trứng, sữa hay đậu phộng nếu trẻ đang khỏe mạnh. Việc tiếp xúc sớm, đúng cách giúp hệ miễn dịch của trẻ dần làm quen với các loại protein trong thực phẩm.

Duy trì tần suất ăn đều đặn

Khi đã giới thiệu một loại thực phẩm mới, nên cho trẻ ăn đều đặn vài lần mỗi tuần. Cách này giúp tăng khả năng dung nạp tự nhiên và hạn chế phản ứng dị ứng xuất hiện sau này.

Theo dõi kỹ phản ứng của trẻ

Mỗi khi cho trẻ thử món ăn mới, chỉ nên thêm một loại thực phẩm trong 2 - 3 ngày, sau đó quan sát kỹ biểu hiện trên da, tiêu hóa hoặc hô hấp. Nếu không có phản ứng bất thường, có thể duy trì thực phẩm đó trong khẩu phần hằng ngày.

Giữ môi trường sống sạch sẽ

Cha mẹ nên hạn chế để trẻ tiếp xúc với khói thuốc, bụi bẩn, lông thú nuôi hoặc nấm mốc. Những yếu tố này có thể kích thích phản ứng dị ứng và làm tình trạng trở nên nghiêm trọng hơn.

Đảm bảo dinh dưỡng tổng thể

Xây dựng chế độ ăn đa dạng, cân bằng, tăng cường rau xanh, trái cây giàu vitamin C và các thực phẩm tự nhiên giúp tăng cường miễn dịch. Nền tảng dinh dưỡng tốt sẽ hỗ trợ cơ thể trẻ chống lại các tác nhân gây dị ứng hiệu quả hơn.

Tiêm vắc xin phòng bệnh liên quan đến dị ứng hô hấp

Dù dị ứng thức ăn chưa có vắc xin đặc hiệu, cha mẹ vẫn nên đưa trẻ tiêm các vắc xin giúp giảm nguy cơ biến chứng hô hấp (như cúm, phế cầu, sởi). Trung tâm Tiêm chủng Long Châu hiện cung cấp đầy đủ các loại vắc xin định kỳ cho trẻ em, giúp bảo vệ trẻ toàn diện hơn.

Đặt lịch tiêm chủng tại Trung tâm Tiêm chủng Long Châu để cập nhật các mũi vắc xin phù hợp với độ tuổi của con.

Trẻ bị dị ứng thức ăn là tình trạng phổ biến nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát được khi cha mẹ hiểu rõ nguyên nhân, nhận biết dấu hiệu sớm và xử lý đúng cách. Việc tạo thói quen ăn uống đa dạng, theo dõi phản ứng của trẻ và tuân thủ tư vấn y tế sẽ giúp trẻ phát triển khỏe mạnh hơn mỗi ngày.