Dị ứng thức ăn bao lâu thì hết? Cách nhận biết, phục hồi và phòng ngừa an toàn

Không ít người từng trải qua cảm giác ngứa rát, nổi mẩn hoặc khó thở sau bữa ăn, đó có thể là dấu hiệu của dị ứng thức ăn. Tình trạng này xảy ra khi hệ miễn dịch nhầm lẫn một loại protein trong thực phẩm là “chất có hại” và tạo ra phản ứng chống lại. Tùy mức độ, phản ứng này có thể nhẹ và qua đi nhanh, nhưng đôi khi kéo dài hoặc tái phát nhiều lần.

Dị ứng thức ăn bao lâu thì hết?

Khi nói đến “hết”, cần phân biệt giữa thời gian phản ứng cấp tính và khả năng khỏi hoàn toàn.

Thời gian khởi phát và phục hồi sau mỗi đợt dị ứng

Phản ứng dị ứng thường xuất hiện trong vài phút đến 2 giờ sau khi ăn thực phẩm gây dị ứng. Với mức độ nhẹ, triệu chứng có thể giảm trong vài giờ khi cơ thể đào thải chất gây dị ứng và được xử trí đúng cách (như dừng ăn, uống nhiều nước, dùng thuốc theo hướng dẫn y tế).

Trường hợp nặng hơn, ví dụ phản vệ (anaphylaxis), bệnh nhân cần được cấp cứu ngay lập tức. Mặc dù triệu chứng có thể cải thiện nhanh sau khi dùng epinephrine, nhưng vẫn nên theo dõi ít nhất 6 giờ vì có thể xảy ra phản ứng hai pha - triệu chứng quay lại sau khi đã ổn định.

Những yếu tố khiến thời gian dị ứng kéo dài hơn

Không phải ai cũng “hết” trong vài giờ. Một số yếu tố có thể khiến phản ứng kéo dài:

• Ăn lại thực phẩm gây dị ứng trong khi cơ thể chưa hồi phục.
• Có cơ địa dị ứng hoặc các bệnh lý nền như hen, viêm da cơ địa.
• Không xử lý kịp thời hoặc dùng sai thuốc.

Triệu chứng của phản ứng dị ứng thức ăn thường kéo dài từ vài giờ đến hơn 24 giờ, phụ thuộc mức độ và việc xử trí. Tuy nhiên, việc dị ứng “khỏi hoàn toàn” (không còn khả năng phản ứng khi tiếp xúc lần nữa) là vấn đề khác và phụ thuộc nhiều yếu tố.

Dị ứng thức ăn có tự hết không?

Không ít người hy vọng dị ứng sẽ tự biến mất theo thời gian. Tuy nhiên, khả năng “tự khỏi” phụ thuộc vào loại thực phẩm và độ tuổi.

Ở trẻ em

Các nghiên cứu (NIH, NIAID) cho thấy nhiều trẻ có thể tự hết dị ứng với sữa bò, trứng, đậu nành hoặc lúa mì khi lớn lên, đặc biệt là trước tuổi thiếu niên. Điều này là do hệ miễn dịch dần “học cách” chấp nhận những protein từng được xem là có hại.

Ở người lớn

Ngược lại, người lớn thường khó hết hoàn toàn dị ứng với hải sản, đậu phộng, hoặc các loại hạt cây. Những loại dị ứng này có xu hướng kéo dài suốt đời nếu không được chẩn đoán và kiểm soát đúng cách.

Khi nào nên kiểm tra lại?

Nếu bạn nghi ngờ mình hoặc con đã hết dị ứng, không nên tự thử ăn lại. Cách an toàn là làm xét nghiệm dị ứng hoặc thử thách miệng (oral food challenge) dưới sự giám sát y tế.

Không phải tất cả các trường hợp đều tự khỏi, vì vậy việc theo dõi định kỳ giúp xác định chính xác tình trạng và tránh rủi ro khi tiếp xúc lại.

Cách giúp rút ngắn thời gian dị ứng và phục hồi nhanh hơn

Dù không có “thuốc đặc hiệu” để chữa khỏi hoàn toàn dị ứng thức ăn, nhưng bạn có thể giảm nhẹ triệu chứng và phục hồi nhanh hơn bằng các bước sau:

Xử lý ngay khi có triệu chứng

Khi cảm thấy ngứa rát, sưng môi hoặc khó thở sau bữa ăn, hãy:

• Dừng ăn ngay thực phẩm nghi gây dị ứng.
• Uống nhiều nước, giúp cơ thể đào thải nhanh hơn.
• Dùng thuốc kháng histamine nếu triệu chứng nhẹ và đã có chỉ định từ bác sĩ.
• Nếu khó thở, sưng cổ họng, tụt huyết áp: Gọi cấp cứu hoặc đến cơ sở y tế gần nhất.

Theo dõi sau khi triệu chứng giảm

Phản ứng dị ứng có thể quay lại sau vài giờ, vì vậy nên theo dõi ít nhất 6 - 8 giờ sau khi hết triệu chứng ban đầu, đặc biệt ở trẻ em.

Ghi nhớ và tránh tiếp xúc lại

Việc “tập ăn thử” hoặc “ăn ít để quen dần” không được khuyến khích nếu chưa có chỉ định y tế. Hãy đọc kỹ nhãn thực phẩm, nhất là khi ăn ngoài hoặc dùng đồ đóng gói sẵn.

Phòng ngừa dị ứng thức ăn tái phát

Dị ứng thức ăn có thể không phòng tránh hoàn toàn, nhưng bạn có thể giảm đáng kể nguy cơ tái phát bằng một số thói quen sau:

Duy trì chế độ ăn an toàn

Để phòng ngừa dị ứng thức ăn tái phát, bạn nên ưu tiên lựa chọn thực phẩm tươi, nguyên chất và ít gia vị lạ, giúp cơ thể dễ tiêu hóa và giảm nguy cơ kích ứng. Ghi lại nhật ký ăn uống hằng ngày cũng là cách hiệu quả để theo dõi phản ứng của cơ thể, từ đó xác định chính xác món ăn nào có thể gây dị ứng. 

Ngoài ra, khi thử các loại thực phẩm mới hoặc món ăn nhập khẩu, hãy bắt đầu với lượng nhỏ và quan sát kỹ phản ứng sau ăn, đặc biệt nếu bạn từng có tiền sử dị ứng. Điều này giúp hạn chế tối đa rủi ro xảy ra phản ứng bất ngờ.

Chăm sóc sức khỏe định kỳ

Người có cơ địa dị ứng nên kiểm tra định kỳ tại cơ sở y tế uy tín. Bác sĩ có thể gợi ý xét nghiệm để xác định dị nguyên chính và hướng dẫn cách xử lý an toàn khi vô tình tiếp xúc lại.

Hiểu rõ dị ứng thức ăn bao lâu thì hết giúp bạn bình tĩnh xử lý, không chủ quan và cũng không quá lo lắng. Mỗi người có cơ địa khác nhau, do đó thời gian khỏi và khả năng tái phát cũng khác nhau. Việc nhận biết sớm, xử trí đúng cách và duy trì lối sống lành mạnh là chìa khóa giúp cơ thể phục hồi nhanh và giảm nguy cơ dị ứng trở lại.