Thế nào là miễn dịch chủ động và miễn dịch thụ động? Biện pháp nâng cao hệ miễn dịch cơ thể

Miễn dịch chủ động và miễn dịch thụ động là hai cơ chế phòng thủ tự nhiên của cơ thể, giúp chống lại các tác nhân gây bệnh, đồng thời xây dựng khả năng bảo vệ để giảm thiểu nguy cơ nhiễm bệnh khi tiếp xúc với mầm bệnh trong tương lai.

Thế nào là miễn dịch chủ động và miễn dịch thụ động?

Khả năng miễn dịch đối với một bệnh được xác định thông qua sự có mặt của kháng thể tương ứng trong cơ thể. Kháng thể là protein do cơ thể sản sinh nhằm nhận diện và vô hiệu hóa tác nhân gây bệnh. Mỗi kháng thể đều đặc hiệu với một loại bệnh lý nhất định. Chẳng hạn, kháng thể chống lại virus sởi sẽ bảo vệ cơ thể khi tiếp xúc với virus sởi, nhưng không có tác dụng đối với virus quai bị.

Có hai hình thức miễn dịch: Miễn dịch thụ động và chủ động. Dưới đây là bảng so sánh giữa miễn dịch chủ động và miễn dịch thụ động:

Tìm hiểu về hệ miễn dịch của con người

Khả năng phát hiện và nhận diện tác nhân gây hại

Hệ miễn dịch là một cơ chế phòng vệ tự nhiên vô cùng thông minh của cơ thể, có chức năng nhận diện và phản ứng trước các tác nhân có hại như vi khuẩn, virus, nấm hay ký sinh trùng.

Chẳng hạn, khi bạn hít phải virus gây cảm qua đường hô hấp, hệ miễn dịch sẽ nhanh chóng phát hiện và nhận diện đây là "kẻ xâm nhập" nguy hiểm. Ngay sau đó, nó sẽ huy động các tế bào miễn dịch để ngăn chặn, tiêu diệt virus và hỗ trợ quá trình hồi phục. Tuy nhiên, vì cơ thể cần thời gian để phản ứng lại với tác nhân gây bệnh nên một số trường hợp vẫn cần dùng thuốc hỗ trợ. Chính vì vậy, các dạng miễn dịch khác nhau đóng vai trò nền tảng trong việc giúp cơ thể phòng ngừa, kiểm soát và hồi phục sau nhiễm trùng.

Thư giãn giúp hệ miễn dịch hoạt động hiệu quả hơn

Một hệ miễn dịch khỏe mạnh không chỉ dựa vào dinh dưỡng hay thể chất mà còn chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ trạng thái tinh thần. Căng thẳng kéo dài hoặc lo âu quá mức có thể khiến hệ miễn dịch suy yếu, giảm khả năng chống lại mầm bệnh. Do đó, việc duy trì lối sống lành mạnh, nghỉ ngơi hợp lý và giữ tinh thần thoải mái là điều kiện lý tưởng để tăng cường sức đề kháng cho cơ thể.

Hệ miễn dịch hoạt động liên tục và phức tạp

Khác với những hệ cơ quan khác, hệ miễn dịch bao gồm một mạng lưới phức tạp được cấu thành từ nhiều cơ quan và tế bào khác nhau như:

• Amidan;
• Hệ tiêu hóa;
• Tủy xương;
• Làn da;
• Các hạch bạch huyết;
• Lá lách;
• Niêm mạc đường hô hấp, sinh dục và tiêu hóa.

Tất cả những bộ phận này phối hợp nhịp nhàng với nhau để bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân lạ, hoạt động liên tục không ngừng nghỉ cả ngày lẫn đêm để duy trì trạng thái khỏe mạnh toàn diện cho con người.

Hệ miễn dịch có trí nhớ

Mỗi người đều sinh ra với khả năng miễn dịch bẩm sinh nhất định. Tuy nhiên, qua thời gian, hệ miễn dịch phát triển và trở nên "thông minh" hơn nhờ khả năng ghi nhớ các mầm bệnh từng tiếp xúc.

Ví dụ, việc nuôi con bằng sữa mẹ giúp bé nhận được lượng kháng thể truyền từ mẹ, giúp trẻ chống lại bệnh tật giai đoạn đầu đời. Ngoài ra, trẻ nhỏ thường hay mắc các bệnh vặt như cảm lạnh, sốt hay viêm tai… nhưng chính điều này lại giúp cơ thể trẻ học cách tạo ra kháng thể chống lại những virus, vi khuẩn tương tự trong tương lai.

Nguyên lý của vắc xin cũng tương tự: Bằng cách đưa vào cơ thể một lượng nhỏ mầm bệnh đã bị làm yếu hoặc bất hoạt, vắc xin giúp kích thích hệ miễn dịch tạo ra kháng thể mà không gây bệnh. Nhờ đó, khi cơ thể gặp virus thật, hệ miễn dịch đã được "huấn luyện" và sẵn sàng tiêu diệt mầm bệnh hiệu quả hơn.

Hệ miễn dịch suy giảm theo tuổi tác

Theo quy luật sinh học, chức năng miễn dịch của con người sẽ giảm dần theo tuổi tác. Ở người lớn tuổi, hệ miễn dịch không còn hoạt động linh hoạt như trước, dễ khiến cơ thể bị nhiễm bệnh, nhiễm trùng và phục hồi chậm hơn. Đây là lý do vì sao người cao tuổi cần được tiêm phòng và chăm sóc kỹ lưỡng hơn để duy trì sức đề kháng.

Một số bệnh lý gây ảnh hưởng đến hệ miễn dịch

Có một số tình trạng sức khỏe và liệu pháp điều trị có thể làm hệ miễn dịch bị suy yếu, khiến cơ thể mất đi khả năng phòng vệ hiệu quả. Trong đó bao gồm:

• Các bệnh tự miễn (Ví dụ: Viêm khớp dạng thấp, lupus ban đỏ);
• Một số loại ung thư;
• Việc sử dụng thuốc ức chế miễn dịch như corticosteroid;
• Quá trình điều trị hóa trị liệu.

Cách tăng cường hệ miễn dịch tự nhiên

Để tăng cường hệ miễn dịch hoạt động tốt, bạn hoàn toàn có thể chủ động thực hiện các thói quen lành mạnh hằng ngày như:

• Ăn uống cân đối, đa dạng thực phẩm giàu dinh dưỡng.
• Luôn duy trì tinh thần tích cực, tránh lo âu kéo dài.
• Luyện tập thể dục đều đặn nhằm duy trì thể trạng tốt.
• Không hút thuốc lá.
• Hạn chế uống rượu bia, đặc biệt nên tuân thủ giới hạn khuyến nghị (không quá 1 ly/ngày đối với nữ và 2 ly/ngày đối với nam).
• Tiêm chủng vắc xin đầy đủ theo hướng dẫn của cơ quan y tế.

Bài viết đã khép lại, miễn dịch chủ động và miễn dịch thụ động đều đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ cơ thể khỏi các mầm bệnh nguy hiểm. Mỗi loại miễn dịch có cơ chế hoạt động riêng biệt nhưng cùng hướng đến mục tiêu duy trì sức khỏe và ngăn ngừa bệnh tật. Để tăng cường hệ miễn dịch, việc duy trì một lối sống lành mạnh, tiêm chủng đầy đủ và chăm sóc sức khỏe đúng cách là điều cần thiết, giúp cơ thể sẵn sàng đối phó với các yếu tố gây bệnh và nâng cao sức đề kháng lâu dài.