Suy hô hấp mạn tính là bệnh gì? Phân biệt suy hô hấp cấp và mạn tính

Hô hấp là quá trình sống còn giúp cơ thể duy trì hoạt động của mọi cơ quan. Khi phổi không đảm bảo được chức năng trao đổi khí, người bệnh có thể rơi vào tình trạng suy hô hấp cấp hoặc mạn tính. Việc phân biệt hai thể bệnh này giúp bác sĩ đưa ra hướng xử trí kịp thời, đồng thời giúp người bệnh chủ động theo dõi và phòng ngừa biến chứng nguy hiểm.

Suy hô hấp mạn tính là bệnh gì?

Suy hô hấp mạn tính là một tình trạng bệnh lý kéo dài, xảy ra khi phổi không thể cung cấp đủ oxy cho cơ thể hoặc không loại bỏ được khí carbon dioxide ra ngoài. Bệnh thường xuất hiện ở những người mắc các bệnh lý hô hấp lâu năm như bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) hoặc hen suyễn.

Cơ chế gây bệnh

Tình trạng suy hô hấp kéo dài xảy ra khi đường thở bị hẹp hoặc tổn thương, khiến luồng không khí ra vào phổi bị hạn chế. Kết quả là lượng oxy trong máu giảm, trong khi khí carbon dioxide có thể tăng cao, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến các cơ quan trong cơ thể.

Phân loại suy hô hấp mạn tính

Bệnh được chia thành hai loại chính dựa trên sự thay đổi của khí trong máu:

• Suy hô hấp do thiếu oxy (Hypoxemia): Là tình trạng nồng độ oxy trong máu thấp nhưng lượng carbon dioxide vẫn bình thường hoặc gần bình thường (PaO₂ < 60mmHg). Nguyên nhân thường gặp là các bệnh làm tổn thương mô phổi, chẳng hạn như bệnh phổi kẽ hoặc phổi bị phá hủy sau lao.
• Suy hô hấp tăng CO₂ (Hypercapnia): Là tình trạng phổi không thể đào thải được carbon dioxide ra ngoài, khiến khí này tích tụ trong máu. Dạng này còn gọi là suy hô hấp loại II, thường xảy ra cùng với loại I và biểu hiện nặng hơn.

Suy hô hấp tiến triển chậm theo thời gian là hậu quả của quá trình tổn thương phổi lâu dài, làm giảm khả năng trao đổi khí. Việc nhận biết sớm và điều trị đúng cách giúp cải thiện chất lượng cuộc sống và giảm nguy cơ biến chứng nguy hiểm cho người bệnh.

Phân biệt suy hô hấp mạn và suy hô hấp cấp tính

Tùy theo mức độ tiến triển và thời gian xảy ra, suy hô hấp được chia thành suy hô hấp cấp tính và suy hô hấp mạn tính với đặc điểm rất khác nhau.

Suy hô hấp cấp tính

Suy hô hấp cấp xảy ra đột ngột trong thời gian ngắn và là tình trạng khẩn cấp. Bệnh có thể gặp ở bất kỳ ai bị chấn thương hoặc mắc bệnh cấp tính ảnh hưởng đến phổi, tim hoặc các cơ quan tham gia quá trình cung cấp oxy cho cơ thể.

Người bệnh thường xuất hiện các triệu chứng như khó thở dữ dội, tím tái, rối loạn ý thức và cần được điều trị cấp cứu ngay để duy trì sự sống. Nếu được xử trí kịp thời, người bệnh có thể hồi phục, nhưng chậm trễ có thể dẫn đến ngừng tim, tổn thương não hoặc tử vong.

Suy hô hấp mạn tính

Khác với thể cấp tính, suy hô hấp mạn tính là tình trạng kéo dài, tiến triển dần theo thời gian. Nguyên nhân thường do các bệnh lý mạn tính ở tim, phổi, não, tủy sống hoặc dây thần kinh, làm giảm dần khả năng trao đổi khí của cơ thể.

Bệnh nhân thường thích nghi một phần với tình trạng thiếu oxy hoặc tăng CO₂, nên triệu chứng thường âm thầm, dễ bỏ qua. Việc điều trị tập trung vào kiểm soát bệnh nền, cải thiện chức năng hô hấp và theo dõi định kỳ để ngăn bệnh tiến triển nặng hơn.

Tóm lại, suy hô hấp cấp tính là tình trạng khẩn cấp cần cấp cứu ngay, trong khi suy hô hấp mạn tính là vấn đề kéo dài cần được chăm sóc và quản lý lâu dài. Việc phân biệt đúng hai dạng này giúp bác sĩ đưa ra hướng điều trị phù hợp, giảm nguy cơ biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh.

Triệu chứng thường gặp của suy hô hấp mạn tính là gì?

Tình trạng khó thở mạn tính do tổn thương phổi thường tiến triển âm thầm qua nhiều năm, nên các triệu chứng ban đầu dễ bị bỏ qua hoặc nhầm với những bệnh hô hấp thông thường. Tuy nhiên, khi bệnh nặng dần, người bệnh sẽ xuất hiện những dấu hiệu đặc trưng dưới đây:

Khó thở khi vận động, tăng dần

Triệu chứng điển hình nhất là khó thở, ban đầu chỉ xảy ra khi người bệnh gắng sức, như leo cầu thang hoặc làm việc nặng. Theo thời gian, người bệnh có thể cảm thấy khó thở ngay cả khi nói chuyện, ăn uống hoặc nằm nghỉ. Đây là hậu quả của việc phổi không còn khả năng trao đổi khí hiệu quả.

Ho kéo dài và khò khè

Nhiều bệnh nhân bị ho kéo dài hơn bình thường, đôi khi kèm theo đờm và tiếng khò khè khi thở. Điều này cho thấy đường thở bị hẹp hoặc viêm nhiễm mạn tính. Cơn ho có thể tái diễn liên tục, đặc biệt vào buổi sáng hoặc khi thời tiết thay đổi.

Tức ngực, mệt mỏi và sụt cân

Do cơ thể phải hoạt động nhiều hơn để hít thở, người bệnh thường cảm thấy mệt mỏi, yếu sức và tức ngực. Việc tiêu hao năng lượng kéo dài khiến cân nặng giảm sút dù chế độ ăn không thay đổi. Đây là dấu hiệu cho thấy cơ thể đang bị thiếu oxy nghiêm trọng.

Nhiễm trùng đường hô hấp tái phát

Phổi bị tổn thương làm giảm khả năng lọc và bảo vệ, khiến người bệnh dễ mắc các bệnh như viêm phế quản, viêm phổi hoặc cảm cúm kéo dài. Mỗi lần nhiễm trùng hô hấp đều khiến tình trạng suy hô hấp trở nên nghiêm trọng hơn.

Thay đổi về tinh thần và màu da

Khi lượng oxy trong máu giảm, người bệnh có thể xuất hiện đau đầu, chóng mặt, lú lẫn, lo lắng hoặc mất tập trung. Da, môi và móng tay có thể chuyển sang màu xanh tím (hiện tượng tím tái), đây là dấu hiệu cảnh báo nồng độ oxy trong máu đang rất thấp.

Giai đoạn nặng có thể đe dọa tính mạng

Nếu không được điều trị đúng cách, tình trạng suy hô hấp kéo dài có thể tiến triển thành suy hô hấp cấp, gây hôn mê, thậm chí tử vong. Việc điều trị sớm giúp cải thiện khả năng hô hấp, giảm triệu chứng và ngăn bệnh tiến triển.

Khi nhận thấy các dấu hiệu như khó thở kéo dài, ho mạn tính, da môi tím tái hoặc mệt mỏi bất thường, bạn nên đến cơ sở y tế để kiểm tra chức năng phổi. Phát hiện và can thiệp sớm là cách tốt nhất để kiểm soát tình trạng suy hô hấp kéo dài và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Tóm lại, suy hô hấp mạn tính là hậu quả của sự suy giảm chức năng phổi kéo dài, khác với suy hô hấp cấp vốn diễn tiến đột ngột và cần cấp cứu ngay lập tức. Việc nhận biết sớm, tuân thủ điều trị và điều chỉnh lối sống, như bỏ thuốc lá, tập thở và kiểm soát bệnh nền hô hấp, đóng vai trò quan trọng giúp người bệnh cải thiện khả năng hô hấp và nâng cao chất lượng cuộc sống.