Sưng hạch bạch huyết là gì? Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Hạch bạch huyết là một phần quan trọng của hệ miễn dịch, đóng vai trò như những "trạm kiểm soát" giúp bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây hại.

Hạch bạch huyết tập trung nhiều ở các vùng:

• Cổ;
• Dưới cằm;
• Nách;
• Bẹn.

Những dấu hiệu và triệu chứng của sưng hạch bạch huyết

Sưng hạch bạch huyết là dấu hiệu cảnh báo cơ thể đang chống lại nhiễm trùng hoặc bệnh tật. Những triệu chứng khi hạch bạch huyết sưng bao gồm:

• Đau nhẹ hoặc khó chịu, đặc biệt khi ấn vào vị trí có hạch.
• Có thể cảm nhận thấy một khối nhỏ dưới da, thường ở cổ, nách hoặc bẹn. Kích thước từ hạt đậu đến lớn hơn.
• Nhiễm trùng đường hô hấp: Chảy mũi, đau rát họng, sốt.
• Nhiễm trùng toàn thân (HIV, bạch cầu đơn nhân) hoặc rối loạn hệ thống miễn dịch (lupus, viêm khớp dạng thấp): Sưng hạch bạch huyết ở nhiều nơi trên cơ thể.
• Ung thư hoặc u lympho: Hạch cứng, không di động, phát triển nhanh.
• Sốt.
• Đổ mồ hôi đêm.

Biến chứng có thể gặp của sưng hạch bạch huyết

Biến chứng bao gồm:

• Áp xe: Áp xe hạch bạch huyết có thể gây đau nhức, sưng tấy và cần được điều trị bằng cách chích rạch dẫn lưu mủ và dùng kháng sinh.
• Viêm mô tế bào: Tình trạng này gây ra các triệu chứng như sưng đỏ, đau nhức, nóng rát và có thể lan rộng nhanh chóng.
• Nhiễm trùng huyết: Nhiễm trùng huyết gây ra phản ứng viêm toàn thân, có thể dẫn đến suy đa tạng và tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

Đây là một tình trạng cấp cứu y tế, đòi hỏi phải được điều trị tích cực tại bệnh viện.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Gặp bác sĩ ngay nếu:

• Sốt cao, sụt cân, đổ mồ hôi đêm.
• Hạch sưng to, cứng, đau.
• Hạch sưng nhiều nơi (cổ, nách, bẹn).

Nguyên nhân phổ biến nhất gây sưng hạch bạch huyết, đặc biệt ở vùng cổ, là nhiễm trùng đường hô hấp trên. Các bệnh nhiễm trùng này thường mất từ 10 đến 14 ngày để khỏi hẳn, và tình trạng sưng hạch cũng sẽ giảm dần khi bạn cảm thấy khỏe hơn, mặc dù có thể mất vài tuần để hạch trở lại kích thước bình thường.

Ngoài ra, các loại vi khuẩn và vi rút khác cũng có thể gây sưng hạch bạch huyết, bao gồm:

• Cảm lạnh và cúm.
• Nhiễm trùng xoang (viêm xoang).
• Viêm họng liên cầu khuẩn.
• Vết thương ngoài da.
• Bệnh bạch cầu đơn nhân.

Khi cơ thể chống lại nhiễm trùng, các tế bào máu sẽ tập trung đến hạch bạch huyết, dẫn đến tình trạng sưng tấy. Thông thường, sưng hạch bạch huyết lên sẽ nằm gần vị trí nhiễm trùng. Ví dụ, nếu bạn bị viêm họng liên cầu khuẩn, bạn có thể bị sưng hạch bạch huyết ở cổ.

Những ai có nguy cơ mắc sưng hạch bạch huyết?

Khi tuổi tác tăng lên, hệ thống miễn dịch của cơ thể suy yếu, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng, rối loạn hệ thống miễn dịch và ung thư. Do đó, người lớn tuổi có nguy cơ mắc sưng hạch bạch huyết cao hơn.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc sưng hạch bạch huyết

Các yếu tố sau có thể nâng cao khả năng bị sưng hạch bạch huyết:

• Hành vi nguy cơ cao: Quan hệ tình dục không an toàn hoặc sử dụng ma túy tiêm chích làm tăng nguy cơ nhiễm trùng như HIV hoặc bệnh lây qua đường tình dục.
• Hệ miễn dịch yếu: Khi cơ thể không đủ khả năng chống lại các tác nhân gây bệnh, vi khuẩn, virus có thể dễ dàng xâm nhập và gây viêm nhiễm, bao gồm cả viêm hạch bạch huyết.
• Nhiễm trùng: Các tác nhân gây nhiễm trùng này khi xâm nhập vào cơ thể, sẽ kích hoạt hệ thống miễn dịch, làm cho các hạch bạch huyết hoạt động mạnh hơn, dẫn đến sưng to và viêm.
• Rối loạn hệ thống miễn dịch: Các bệnh tự miễn dịch, chẳng hạn như lupus và viêm khớp dạng thấp, có thể gây sưng hạch bạch huyết.
• Ung thư: Ung thư hạch bạch huyết hoặc các loại ung thư khác di căn đến hạch bạch huyết có thể gây sưng hạch.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán sưng hạch bạch huyết

Để xác định nguyên nhân gây sưng hạch bạch huyết, bác sĩ có thể thực hiện một số phương pháp sau:

• Hỏi bệnh sử: Bác sĩ sẽ hỏi về thời điểm và cách thức hạch bạch huyết bắt đầu sưng, cũng như các triệu chứng đi kèm.
• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ kiểm tra kích thước, độ mềm, độ ấm và kết cấu của hạch bạch huyết gần bề mặt da.
• Xét nghiệm máu: Các xét nghiệm máu, đặc biệt là công thức máu toàn phần (CBC), có thể giúp phát hiện các dấu hiệu nhiễm trùng hoặc các bệnh lý khác như bệnh bạch cầu.
• Chẩn đoán hình ảnh: Chụp X-quang ngực hoặc chụp CT vùng bị ảnh hưởng có thể giúp tìm ra nguồn nhiễm trùng hoặc khối u.
• Sinh thiết hạch bạch huyết: Trong một số trường hợp, bác sĩ sẽ lấy mẫu mô từ hạch bạch huyết để kiểm tra dưới kính hiển vi, giúp xác định chẩn đoán chính xác.

Tóm lại, việc chẩn đoán nguyên nhân gây sưng hạch bạch huyết đòi hỏi sự kết hợp của nhiều phương pháp, từ hỏi bệnh sử, khám lâm sàng đến các xét nghiệm chuyên sâu.

Phương pháp điều trị sưng hạch bạch huyết hiệu quả

Sưng hạch bạch huyết do virus thường tự khỏi khi cơ thể loại bỏ được virus gây bệnh. Thuốc kháng sinh không có tác dụng trong trường hợp này. Việc điều trị sưng hạch bạch huyết do các nguyên nhân khác sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân cụ thể:

Nhiễm trùng:

• Nếu nguyên nhân là nhiễm trùng do vi khuẩn, bác sĩ sẽ chỉ định dùng thuốc kháng sinh.
• Trong trường hợp sưng hạch bạch huyết do HIV, bệnh nhân sẽ được điều trị bằng các phác đồ đặc hiệu.

Rối loạn hệ thống miễn dịch: Nếu sưng hạch bạch huyết do các bệnh tự miễn như lupus hoặc viêm khớp dạng thấp, việc điều trị sẽ tập trung vào việc kiểm soát bệnh nền.

Ung thư: Sưng hạch bạch huyết do ung thư đòi hỏi các phương pháp điều trị ung thư chuyên biệt, bao gồm phẫu thuật, xạ trị hoặc hóa trị, tùy thuộc vào loại ung thư.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của sưng hạch bạch huyết

Chế độ sinh hoạt:

• Nghỉ ngơi đầy đủ: Cơ thể cần thời gian để phục hồi, đặc biệt là khi đang chống lại nhiễm trùng. Hãy đảm bảo bạn ngủ đủ giấc và tránh làm việc quá sức.
• Chườm ấm: Chườm khăn ấm lên vùng sưng hạch bạch huyết có thể giúp giảm đau và sưng.
• Tránh các chất kích thích: Hạn chế uống rượu bia và hút thuốc lá, vì chúng có thể làm suy yếu hệ miễn dịch.
• Giữ vệ sinh cá nhân tốt: Giữ gìn vệ sinh răng miệng để tránh nhiễm trùng vùng đầu và cổ.
• Tập thể dục thường xuyên: Tập thể dục giúp tăng cường hệ miễn dịch và cải thiện lưu thông máu.

Chế độ dinh dưỡng:

• Tăng cường vitamin C và E: Ăn cam, kiwi, dâu tây, hoặc rau xanh (cải bó xôi) để chống oxy hóa, hỗ trợ hệ miễn dịch chống nhiễm trùng.
• Bổ sung thực phẩm giàu kẽm: Dùng hạt bí, đậu, hoặc hải sản (hàu) để thúc đẩy chữa lành và giảm viêm hạch.
• Protein nhẹ: Ăn cá, trứng, hoặc đậu hũ để duy trì sức khỏe mô mà không gây áp lực tiêu hóa.
• Uống đủ nước: Uống 1.5-2L nước/ngày để hỗ trợ hệ bạch huyết thải độc và giảm sưng.

Phương pháp phòng ngừa sưng hạch bạch huyết hiệu quả

Đặc hiệu

Hiện tại, không có vắc xin nào trực tiếp phòng ngừa sưng hạch bạch huyết, vì đây thường là triệu chứng hoặc phản ứng của hệ miễn dịch đối với nhiễm trùng, viêm, hoặc bệnh lý khác, chứ không phải bệnh riêng lẻ. Tuy nhiên, một số loại vắc xin có thể giảm nguy cơ sưng hạch do ngăn ngừa các nguyên nhân gây ra:

• Vắc xin cúm (Influenza): Giảm nguy cơ viêm họng hoặc nhiễm trùng hô hấp do virus cúm, vốn có thể gây sưng hạch ở cổ hoặc nách. Tiêm hàng năm, đặc biệt mùa lạnh.
• Vắc xin phế cầu (Pneumococcal): Ngăn ngừa nhiễm trùng phổi hoặc viêm do phế cầu khuẩn, có thể gây sưng hạch ở trẻ em, người già, hoặc người suy giảm miễn dịch.
• Vắc xin HPV: Phòng ngừa virus u nhú ở người, liên quan đến ung thư cổ tử cung hoặc đầu cổ, giảm nguy cơ sưng hạch do ung thư.
• Vắc xin BCG (lao): Giảm nguy cơ lao hạch (dù không phổ biến), đặc biệt ở vùng lưu hành bệnh lao.

Không đặc hiệu

Phòng ngừa sưng hạch bạch huyết:

• Tăng miễn dịch: Ăn uống đủ chất, ngủ đủ, vận động nhẹ.
• Ngừa nhiễm trùng: Rửa tay, tiêm vắc xin (cúm, phế cầu).
• Tránh kích ứng: Hạn chế hóa chất, không nặn hạch.
• Khám định kỳ: Phát hiện sớm bệnh lý, báo bác sĩ nếu hạch sưng lâu.

Để biết thêm thông tin chi tiết về vắc xin và các biện pháp bảo vệ sức khỏe, bạn có thể tham khảo thêm tại Trung tâm Tiêm chủng Long Châu hoặc hotline 1800 6928.