Sốt xuất huyết không đặc hiệu là gì và làm thế nào để phân biệt?

Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm do virus Dengue gây ra, thường bùng phát mạnh vào mùa mưa và gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe cộng đồng. Tuy nhiên, không phải trường hợp nào cũng biểu hiện các triệu chứng điển hình như sốt cao, đau đầu hay xuất huyết dưới da. Nhiều người thực tế vẫn mắc bệnh nhưng chỉ có triệu chứng mờ nhạt hoặc thậm chí hoàn toàn không biểu hiện đây chính là sốt xuất huyết không đặc hiệu.

Sốt xuất huyết không đặc hiệu là gì?

Sốt xuất huyết không đặc hiệu (hay còn gọi là sốt xuất huyết không điển hình) là tình trạng người nhiễm virus Dengue (DENV) nhưng không có triệu chứng rõ ràng hoặc biểu hiện lâm sàng quá nhẹ, dễ bị nhầm lẫn với các bệnh cảm cúm thông thường. Chính vì vậy, dạng bệnh này thường khó phát hiện và chẩn đoán sớm, làm chậm quá trình điều trị, đồng thời tăng nguy cơ lây lan âm thầm trong cộng đồng.

Theo các chuyên gia, những người nhiễm virus Dengue lần đầu tiên (nhiễm nguyên phát) thường có triệu chứng nhẹ hoặc thậm chí không biểu hiện bệnh. Dù vậy, cơ thể vẫn tạo được miễn dịch đặc hiệu với chủng virus đó. Nguy hiểm hơn, khi người bệnh tiếp xúc với một chủng DENV khác trong lần nhiễm thứ hai, phản ứng miễn dịch chéo có thể làm tăng mức độ viêm và gây ra các biến chứng nặng như sốt xuất huyết Dengue có dấu hiệu cảnh báo hoặc sốt xuất huyết nặng.

Các nghiên cứu dịch tễ học cũng chỉ ra rằng, nhiễm trùng DENV thứ phát hoặc tuần tự thường liên quan đến nguy cơ xuất hiện bệnh lý nghiêm trọng hơn. Tuy nhiên, đối với các ca sốt xuất huyết không đặc hiệu, việc nhận diện gặp nhiều khó khăn do người bệnh không có biểu hiện lâm sàng đặc trưng như sốt cao, phát ban hay chảy máu dưới da. Chính điều này khiến công tác giám sát dịch tễ và kiểm soát lây nhiễm gặp nhiều thách thức, vì người mang virus vẫn có thể vô tình truyền bệnh qua muỗi đốt.

Đáng chú ý, tỷ lệ các ca nhiễm sốt xuất huyết không triệu chứng đang gia tăng nhanh chóng trên toàn cầu. Số liệu cho thấy, nếu trước đây tỷ lệ này chỉ khoảng 2,1 ca không triệu chứng trên mỗi 1 ca có triệu chứng, thì hiện nay đã tăng lên đến 13:1. Điều đó đồng nghĩa với việc, cứ một người biểu hiện bệnh rõ ràng, có thể có đến hàng chục người khác đang mang virus trong người mà không hề hay biết.

Thực tế này cho thấy, sốt xuất huyết không đặc hiệu là mối nguy thầm lặng, làm gia tăng nguy cơ bùng phát dịch trong cộng đồng. Vì vậy, việc nâng cao nhận thức, theo dõi sức khỏe trong mùa dịch, chủ động diệt muỗi và phòng muỗi đốt vẫn là những biện pháp then chốt giúp giảm lây lan và bảo vệ sức khỏe cho cả gia đình.

Triệu chứng của sốt xuất huyết không đặc hiệu

Sốt xuất huyết không đặc hiệu là dạng nhiễm virus Dengue (DENV) mà người bệnh hầu như không có biểu hiện lâm sàng rõ rệt hoặc chỉ xuất hiện những triệu chứng rất nhẹ, dễ bị nhầm lẫn với cảm cúm thông thường. Đây là một thách thức lớn trong công tác giám sát, chẩn đoán và kiểm soát dịch sốt xuất huyết tại nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam.

Theo thống kê của các tổ chức y tế quốc tế, mỗi năm trên toàn cầu có khoảng 390 triệu ca nhiễm virus Dengue, trong đó gần 300 triệu trường hợp thuộc dạng không đặc hiệu tức là người bệnh vẫn nhiễm virus nhưng không có biểu hiện rõ ràng ra bên ngoài. Tỷ lệ này dao động khá lớn, từ 15% đến 98% tùy từng khu vực và phương pháp nghiên cứu. Điều đó có nghĩa là, có rất nhiều người mang virus trong cơ thể nhưng không hề biết mình đã mắc bệnh, vô tình trở thành nguồn lây lan thầm lặng trong cộng đồng.

Ở những trường hợp có triệu chứng, biểu hiện thường rất nhẹ như sốt thoáng qua, đau cơ, đau khớp, mệt mỏi, nhức đầu hoặc phát ban nhẹ, nhưng thường tự hết sau vài ngày mà không cần điều trị đặc hiệu. Chính vì các triệu chứng mờ nhạt này, người bệnh dễ bỏ qua hoặc không đi khám, dẫn đến việc khó xác định chính xác thời điểm nhiễm bệnh cũng như nguồn lây nhiễm.

Các nghiên cứu cho thấy, trong lần nhiễm virus Dengue đầu tiên (nhiễm nguyên phát), cơ thể thường chỉ phản ứng nhẹ hoặc không biểu hiện triệu chứng. Tuy nhiên, khi bị nhiễm lại bởi một chủng virus khác (nhiễm thứ phát), phản ứng miễn dịch có thể khiến bệnh diễn tiến nặng hơn, thậm chí gây sốt xuất huyết Dengue có dấu hiệu cảnh báo hoặc biến chứng nguy hiểm.

Mặc dù không có biểu hiện rõ, các ca sốt xuất huyết không đặc hiệu lại đóng vai trò rất quan trọng trong dịch tễ học. Chúng giúp các nhà nghiên cứu đánh giá mức độ lưu hành của virus trong cộng đồng, đồng thời cảnh báo nguy cơ bùng phát dịch diện rộng nếu không có biện pháp kiểm soát muỗi và giám sát ca bệnh hiệu quả.

Vì vậy, việc nâng cao nhận thức về sốt xuất huyết không đặc hiệu, theo dõi sức khỏe trong mùa dịch, và chủ động phòng muỗi đốt chính là chìa khóa để ngăn chặn sự lây lan âm thầm của căn bệnh nguy hiểm này.

Chẩn đoán sốt xuất huyết không đặc hiệu

Sốt xuất huyết không đặc hiệu là dạng bệnh không biểu hiện triệu chứng rõ ràng, khiến việc nhận biết và chẩn đoán lâm sàng trở nên rất khó khăn. Người bệnh có thể chỉ sốt nhẹ, mệt mỏi thoáng qua hoặc thậm chí hoàn toàn không có triệu chứng, dẫn đến nguy cơ bỏ sót ca bệnh và tăng khả năng lây lan âm thầm trong cộng đồng. Vì vậy, việc xác định chính xác tình trạng nhiễm virus Dengue (DENV) cần dựa vào các xét nghiệm chuyên sâu trong phòng thí nghiệm.

Theo các chuyên gia y tế, chẩn đoán sốt xuất huyết không đặc hiệu không chỉ giúp điều trị và theo dõi bệnh nhân hiệu quả hơn, mà còn đóng vai trò quan trọng trong giám sát dịch tễ học và kiểm soát dịch bệnh. Hiện nay, có ba nhóm phương pháp được áp dụng phổ biến:

Phát hiện virus bằng nuôi cấy tế bào

Phương pháp này giúp phân lập trực tiếp virus Dengue từ mẫu bệnh phẩm như huyết tương, huyết thanh, máu ngoại vi, dịch não tủy, dịch màng phổi hoặc mô miễn dịch. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả cao, cần lấy mẫu trong 5 ngày đầu kể từ khi bệnh nhân bắt đầu sốt, vì đây là giai đoạn virus tồn tại nhiều nhất trong máu.

Phát hiện vật chất di truyền (axit nucleic) của virus

Các kỹ thuật sinh học phân tử như RT-PCR thông thường, RT-PCR thời gian thực hay NASBA có thể xác định nhanh chóng các chủng virus DENV khác nhau. Phương pháp này có độ chính xác cao, giúp nhận biết bệnh ở giai đoạn sớm. Tuy nhiên, chi phí xét nghiệm cao, quy trình phức tạp và có thể gặp hiện tượng dương tính giả nếu mẫu bị nhiễm tạp.

Chẩn đoán huyết thanh học

Phương pháp này dựa vào phản ứng giữa kháng nguyên và kháng thể trong máu người bệnh, giúp phân biệt giữa nhiễm trùng nguyên phát và thứ phát. Ưu điểm là đơn giản, chi phí thấp, dễ áp dụng tại nhiều cơ sở y tế. Tuy nhiên, xét nghiệm huyết thanh học có thể bị nhiễu kết quả do phản ứng chéo với các virus cùng họ Flavivirus hoặc do nồng độ kháng thể IgM thấp trong các ca nhiễm thứ phát.

Để đạt kết quả chính xác nhất, các chuyên gia khuyến nghị kết hợp nhiều phương pháp xét nghiệm song song, vừa giúp phát hiện sớm bệnh sốt xuất huyết không đặc hiệu, vừa nâng cao khả năng kiểm soát và ngăn ngừa dịch bệnh lan rộng trong cộng đồng.

Sốt xuất huyết không đặc hiệu tuy không gây biểu hiện rõ rệt nhưng lại là nguồn lây tiềm ẩn nguy hiểm, góp phần vào sự lan rộng âm thầm của dịch bệnh trong cộng đồng. Do đó, mỗi người cần nâng cao ý thức phòng ngừa, đặc biệt trong mùa cao điểm, bằng cách chủ động diệt muỗi, loại bỏ nơi sinh sản của muỗi vằn và tiêm vắc xin phòng bệnh sốt xuất huyết. Đồng thời, khi có dấu hiệu bất thường về sức khỏe, dù chỉ là sốt nhẹ hoặc mệt mỏi thoáng qua, bạn cũng nên đến cơ sở y tế để được xét nghiệm và chẩn đoán sớm.

Hiện nay, Trung tâm Tiêm chủng Long Châu đã triển khai vắc xin Qdenga là loại vắc xin phòng ngừa sốt xuất huyết Dengue tiên tiến, được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị và Bộ Y tế Việt Nam cấp phép lưu hành. Vắc xin Qdenga giúp bảo vệ cơ thể trước 4 chủng virus Dengue (DENV-1, DENV-2, DENV-3, DENV-4), giảm nguy cơ mắc bệnh và hạn chế diễn tiến nặng nếu nhiễm. Khi tiêm tại Trung tâm Tiêm chủng Long Châu, bạn sẽ được bác sĩ chuyên khoa tư vấn cá nhân hóa, theo dõi chặt chẽ sau tiêm và nhắc lịch mũi tiếp theo đúng thời gian. Hãy đặt lịch tiêm vắc xin Qdenga ngay hôm nay để chủ động bảo vệ bản thân và gia đình khỏi nguy cơ sốt xuất huyết trong mùa dịch.