Phân biệt tiêu chảy và phân sống: Cách điều trị

Không ít người thường bối rối khi gặp tình trạng đi ngoài phân lỏng hoặc phân chưa tiêu hóa hết, dẫn đến khó phân biệt giữa tiêu chảy và phân sống. Thực tế, hai vấn đề này có nguyên nhân khác nhau và nếu xử trí sai cách có thể khiến triệu chứng kéo dài, thậm chí nặng hơn. Bài viết sau sẽ giúp bạn hiểu rõ điểm khác biệt giữa tiêu chảy và phân sống, đồng thời đưa ra hướng điều trị phù hợp để bảo vệ hệ tiêu hóa.

Tổng quan về tiêu chảy và phân sống

Hệ tiêu hóa đóng vai trò quan trọng trong việc hấp thu dưỡng chất và duy trì sức khỏe tổng thể. Những thay đổi trong đặc điểm của phân như màu sắc, tính chất hay tần suất đi ngoài đều có thể phản ánh tình trạng bất thường của đường ruột. Trong đó, tiêu chảy và phân sống là hai rối loạn thường gặp, dễ bị nhầm lẫn nhưng lại có nguyên nhân và cách xử trí khác nhau.

Phân sống

Phân sống là tình trạng trong phân xuất hiện cặn thức ăn chưa được tiêu hóa hoàn toàn, khiến phân có hiện tượng lợn cợn, đôi khi kèm mùi chua. Nguyên nhân thường liên quan đến việc ăn quá nhanh, nhai không kỹ hoặc chế độ ăn nhiều chất xơ khó phân giải.

Ngoài ra, phân sống cũng có thể phản ánh sự rối loạn trong quá trình tiêu hóa, hấp thu tại dạ dày và ruột. Trong hầu hết các trường hợp, phân sống không quá nguy hiểm, nhưng nếu đi kèm các triệu chứng như đau bụng, đầy hơi, buồn nôn hay sụt cân bất thường thì có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý cần được thăm khám y tế.

Tiêu chảy

Tiêu chảy là tình trạng đi ngoài phân lỏng nhiều hơn 3 lần/ngày, thường khởi phát đột ngột và kéo dài không quá 14 ngày. Nguyên nhân có thể do nhiễm vi khuẩn, virus, ký sinh trùng, dị ứng thức ăn, tác dụng phụ của thuốc hoặc thay đổi chế độ ăn uống. Mặc dù đa số trường hợp tiêu chảy cấp tính thường tự giới hạn, song nếu kéo dài hoặc đi kèm sốt cao, mất nước, máu trong phân thì đây có thể là dấu hiệu của các rối loạn nghiêm trọng hơn như hội chứng ruột kích thích, viêm loét đại tràng hoặc bệnh đường ruột mạn tính.

Cách phân biệt tiêu chảy và phân sống

Phân sống và tiêu chảy là hai rối loạn tiêu hóa thường gặp, dễ bị nhầm lẫn vì đều liên quan đến sự thay đổi trong đặc điểm của phân. Tuy nhiên, nguyên nhân, triệu chứng và mức độ nguy hiểm của chúng lại hoàn toàn khác nhau. Dưới đây là bảng phân biệt đặc điểm giữa tiêu chảy và phân sống mà mọi người nên lưu ý:

Tiêu chí	Phân sống	Tiêu chảy
Nguyên nhân	Do nhai không kỹ, ăn quá nhanh, tiêu thụ nhiều chất xơ khó tiêu hoặc rối loạn tiêu hóa, mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột.	Có thể do nhiễm khuẩn, virus, ký sinh trùng (tiêu chảy nhiễm trùng) hoặc dị ứng, ngộ độc thực phẩm, rối loạn tiêu hóa (tiêu chảy không nhiễm trùng).
Biểu hiện	Có thể đi ngoài nhiều lần nhưng hiếm khi gây mất nước.	Đi ngoài nhiều lần, dễ dẫn đến mất nước và điện giải.
Đặc điểm phân	Phân nát, không thành khuôn, có mảnh thức ăn, sợi rau chưa tiêu hóa.	Phân lỏng, có thể lẫn chất nhầy hoặc máu.
Mùi phân	Thường có mùi chua.	Mùi khó chịu, chua, tanh nồng.
Tần suất	Gần như bình thường hoặc chỉ tăng nhẹ so với thói quen.	Dao động từ vài lần đến >20 lần/ngày tùy mức độ.
Thời gian kéo dài	Thường chỉ 1-2 ngày, nhưng nếu do bệnh đường ruột có thể kéo dài hơn.	Đa số dưới 14 ngày; trường hợp mạn tính có thể >14 ngày.
Triệu chứng kèm theo	Đầy bụng, khó tiêu, ợ nóng, buồn nôn.	Đau bụng, chuột rút, sốt, nôn mửa, mất nước, có chất nhầy hoặc máu trong phân.
Mức độ nguy hiểm	Thường lành tính, chỉ đáng lo khi đi kèm bệnh lý mạn tính (Crohn, Celiac, viêm ruột).	Có nguy cơ gây mất nước, rối loạn điện giải, biến chứng nặng nếu không xử trí kịp thời.

Cách xử lý và điều trị tại nhà khi bị phân sống hoặc tiêu chảy nhẹ

Trong nhiều trường hợp, tình trạng tiêu chảy và phân sống nhẹ có thể cải thiện bằng những biện pháp chăm sóc tại nhà mà không cần dùng đến thuốc. Dưới đây là những phương pháp được các chuyên gia y tế khuyến nghị:

Điều chỉnh chế độ ăn uống khoa học

Chế độ ăn uống đóng vai trò then chốt trong việc phục hồi hệ tiêu hóa. Người bệnh nên ưu tiên:

Ăn các thực phẩm dễ tiêu như cháo, súp, cơm mềm, khoai lang, chuối chín.
Bổ sung thực phẩm giàu chất xơ hòa tan và ngũ cốc nguyên hạt để cải thiện nhu động ruột và nuôi dưỡng lợi khuẩn.
Chia nhỏ bữa ăn, ăn chậm, nhai kỹ để giảm gánh nặng cho dạ dày.

Ngược lại, cần hạn chế các món chiên xào nhiều dầu mỡ, gia vị cay nóng, đồ uống có cồn hoặc chứa caffeine, vì chúng dễ gây kích ứng và làm triệu chứng nặng hơn.

Phân biệt tiêu chảy và phân sống: Cách điều trị 3 — *Tình trạng tiêu chảy và phân sống nhẹ có thể cải thiện bằng cách ăn các thực phẩm dễ tiêu mà không cần dùng đến thuốc*

Uống nhiều nước và bù điện giải kịp thời

Mất nước và rối loạn điện giải là vấn đề đáng lo khi bị tiêu chảy. Người bệnh cần uống đủ nước mỗi ngày, kết hợp với dung dịch bù điện giải (Oresol pha đúng tỷ lệ) hoặc các loại nước tự nhiên như nước dừa, nước muối loãng. Tránh uống nước ngọt có gas vì có thể làm tình trạng đầy hơi và rối loạn tiêu hóa trầm trọng hơn.

Bổ sung men vi sinh và men tiêu hóa

Men vi sinh (probiotic) và men tiêu hóa giúp cân bằng hệ vi khuẩn đường ruột, tăng khả năng hấp thu và cải thiện tình trạng đi ngoài bất thường. Có thể bổ sung qua:

Sữa chua, thực phẩm lên men tự nhiên như kim chi, dưa cải muối.
Sản phẩm bổ sung men vi sinh chuyên biệt theo tư vấn của bác sĩ khi triệu chứng kéo dài.

Phân biệt tiêu chảy và phân sống: Cách điều trị 4 — *Người bệnh cần uống đủ nước mỗi ngày, kết hợp với dung dịch bù điện giải hoặc các loại nước tự nhiên như nước dừa, nước muối loãng*

Mong rằng những thông tin trên đã giúp bạn đọc hiểu rõ sự khác biệt giữa tiêu chảy và phân sống, từ đó có hướng xử trí phù hợp khi gặp phải. Trong trường hợp các triệu chứng kéo dài, nặng dần hoặc kèm theo dấu hiệu bất thường như mất nước, sốt cao, có máu trong phân, người bệnh nên chủ động đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị kịp thời.