Nước tiểu màu nâu đỏ: Nguyên nhân, bệnh lý liên quan và cách xử lý đúng cách

Nước tiểu màu nâu đỏ là dấu hiệu khiến nhiều người hoang mang vì cho rằng đây là biểu hiện của bệnh lý nguy hiểm. Vậy nước tiểu màu nâu đỏ là bệnh gì, có nguy hiểm không và xử trí ra sao? Cùng tìm hiểu thông tin chi tiết trong bài viết dưới đây của Tiêm chủng Long Châu bạn nhé.

Tại sao nước tiểu lại có màu nâu đỏ?

Nước tiểu màu nâu đỏ là một biểu hiện lâm sàng không hiếm gặp và có thể xuất hiện do nhiều nguyên nhân khác nhau, từ yếu tố sinh lý lành tính đến các bệnh lý nghiêm trọng cần được chẩn đoán và can thiệp kịp thời.

Nguyên nhân sinh lý

Một số yếu tố không bệnh lý có thể gây thay đổi màu sắc nước tiểu, bao gồm:

• Mất nước (dehydration): Khi cơ thể thiếu nước, nước tiểu trở nên cô đặc, làm tăng nồng độ sắc tố urochrome, dẫn đến màu vàng sậm hoặc nâu nhạt. Tuy nhiên, mất nước đơn thuần hiếm khi gây ra màu nâu đỏ rõ rệt.
• Thực phẩm chứa sắc tố đậm: Các loại thực phẩm như củ dền (do betalain), việt quất, hoặc thực phẩm có chứa phẩm màu tổng hợp có thể gây đổi màu nước tiểu thành đỏ hoặc nâu, được gọi là beeturia.
• Thuốc và chất bổ sung: Một số loại thuốc như rifampin, metronidazole, senna, hoặc vitamin B2 liều cao có thể chuyển hóa thành các sắc tố màu cam, đỏ hoặc nâu và được bài tiết qua nước tiểu.

Nguyên nhân bệnh lý

Màu nâu đỏ của nước tiểu cũng có thể là dấu hiệu cảnh báo của các bệnh lý quan trọng, bao gồm:

• Tiểu máu (hematuria): Sự hiện diện của hồng cầu trong nước tiểu có thể do tổn thương ở hệ tiết niệu (viêm cầu thận, sỏi thận, u bàng quang). Tiểu máu đại thể có thể làm nước tiểu chuyển sang màu đỏ hoặc nâu sậm.
• Myoglobinuria: Trong tiêu cơ vân (rhabdomyolysis), myoglobin được phóng thích vào tuần hoàn và được bài tiết qua nước tiểu, tạo nên màu nâu sậm đặc trưng.
• Bilirubinuria: Các rối loạn gan – mật như viêm gan virus, xơ gan hoặc tắc mật làm tăng bilirubin liên hợp trong máu, dẫn đến hiện tượng bài tiết bilirubin vào nước tiểu và làm nước tiểu có màu nâu sậm (choluria).

Cơ chế sinh lý học

Màu sắc của nước tiểu chủ yếu do sắc tố urochrome – sản phẩm phân hủy của hemoglobin quyết định. Tuy nhiên, khi các sắc tố ngoại sinh hoặc nội sinh như hemoglobin, myoglobin hoặc bilirubin hiện diện với nồng độ cao bất thường trong nước tiểu, chúng có thể lấn át urochrome và gây ra hiện tượng nước tiểu chuyển sang màu nâu đỏ.

Sự thay đổi màu nước tiểu, đặc biệt khi đi kèm với các triệu chứng như đau bụng, sốt, hoặc tiểu ít, có thể là dấu hiệu cảnh báo sớm của tình trạng bệnh lý nghiêm trọng và cần được đánh giá y tế đầy đủ.

Nước tiểu màu nâu đỏ là bệnh gì?

Nước tiểu màu nâu đỏ có thể là biểu hiện của nhiều bệnh lý khác nhau. Vậy nước tiểu màu nâu đỏ là bệnh gì?

Bệnh lý thận - tiết niệu

Các vấn đề ở thận và đường tiết niệu thường là nguyên nhân phổ biến khiến nước tiểu có màu nâu đỏ. Cụ thể:

• Viêm đường tiết niệu (UTI): Nhiễm trùng đường tiết niệu có thể gây ra đái máu, làm nước tiểu có màu nâu đỏ. Các triệu chứng đi kèm thường bao gồm tiểu buốt, tiểu rắt và đau vùng bụng dưới.
• Sỏi thận: Sỏi trong thận hoặc niệu quản có thể làm tổn thương niêm mạc đường tiết niệu dẫn đến xuất huyết và đổi màu nước tiểu.
• Viêm cầu thận: Đây là tình trạng viêm ở các đơn vị lọc máu của thận, gây đái máu và làm nước tiểu có màu bất thường.

Bệnh lý gan - mật

Các bệnh lý liên quan đến gan và đường mật cũng có thể gây ra hiện tượng nước tiểu màu nâu đỏ. Cụ thể:

• Viêm gan B và viêm gan C: Viêm gan do virus có thể làm tăng bilirubin trong máu và nước tiểu dẫn đến nước tiểu màu nâu đỏ. Các triệu chứng kèm theo bao gồm vàng da, mệt mỏi và đau tức vùng gan.
• Xơ gan: Xơ gan làm giảm khả năng xử lý bilirubin của gan khiến sắc tố này bài tiết qua nước tiểu, gây đổi màu.
• Tắc mật: Tắc nghẽn đường mật do sỏi mật hoặc u có thể làm nước tiểu có màu nâu đỏ kèm theo phân màu nhạt và vàng da.

Bệnh về máu hoặc cơ

Một số bệnh lý liên quan đến máu và cơ bắp cũng có thể là nguyên nhân gây tình trạng nước tiểu màu nâu đỏ, bao gồm:

• Tiêu cơ vân: Đây là tình trạng nghiêm trọng, trong đó cơ bắp bị phá hủy do chấn thương, tập luyện quá sức hoặc ngộ độc. Myoglobin từ cơ được bài tiết qua nước tiểu, làm nước tiểu có màu nâu đỏ.
• Thiếu máu huyết tán: Tình trạng hồng cầu bị phá hủy quá mức có thể làm hemoglobin xuất hiện trong nước tiểu, gây đổi màu.

Phải làm sao khi nước tiểu có màu nâu đỏ?

Khi phát hiện nước tiểu màu nâu đỏ, bạn cần xử trí một cách khoa học và kịp thời để tránh các biến chứng nguy hiểm. Dưới đây là các bước cần thực hiện:

Quan sát triệu chứng đi kèm

Hãy chú ý đến các triệu chứng khác như:

• Sốt, ớn lạnh: Có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng.
• Đau bụng, đau lưng: Liên quan đến sỏi thận hoặc viêm đường tiết niệu.
• Vàng da, vàng mắt: Gợi ý các vấn đề về gan hoặc mật.
• Mệt mỏi, yếu cơ: Có thể liên quan đến tiêu cơ vân hoặc thiếu máu.

Khi nào nên đến bệnh viện?

Theo khuyến cáo từ chuyên gia, bạn nên đến cơ sở y tế ngay nếu nước tiểu màu nâu đỏ kéo dài quá 24 giờ hoặc kèm theo các triệu chứng nghiêm trọng như:

• Đau dữ dội ở vùng bụng hoặc lưng.
• Sốt cao hoặc ớn lạnh.
• Vàng da, vàng mắt.
• Tiểu ít hoặc không tiểu được.

Thực hiện các xét nghiệm theo chỉ định của bác sĩ

Bác sĩ có thể chỉ định một số xét nghiệm để xác định nguyên nhân, bao gồm:

• Tổng phân tích nước tiểu: Phát hiện hồng cầu, bạch cầu hoặc các sắc tố bất thường như myoglobin, bilirubin.
• Xét nghiệm máu: Kiểm tra chức năng thận (creatinin, ure) và men gan (ALT, AST).
• Siêu âm hoặc CT bụng: Phát hiện sỏi thận, tắc mật hoặc các tổn thương khác.
• Xét nghiệm virus viêm gan: Nếu nghi ngờ viêm gan B hoặc C.

Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc

Việc tự ý sử dụng thuốc, đặc biệt là thuốc giảm đau hoặc kháng sinh có thể làm nặng thêm tình trạng bệnh lý hoặc che giấu triệu chứng, gây khó khăn cho chẩn đoán. Theo các bác sĩ chuyên khoa, người bệnh cần tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ và không tự ý điều trị tại nhà.

Cách phòng ngừa tình trạng nước tiểu màu nâu đỏ

Để duy trì sức khỏe hệ tiết niệu và gan đồng thời giảm nguy cơ nước tiểu màu nâu đỏ, bạn có thể áp dụng các biện pháp sau:

• Uống đủ nước mỗi ngày: Uống từ 1,5 - 2 lít nước mỗi ngày để đảm bảo nước tiểu không bị cô đặc. Việc duy trì lượng nước đủ giúp giảm nguy cơ sỏi thận và nhiễm trùng đường tiết niệu.
• Tránh lạm dụng thuốc không kê toa: Các loại thuốc như ibuprofen hoặc thuốc nhuận tràng có thể ảnh hưởng đến thận và gan nếu dùng quá mức.
• Tăng cường vận động hợp lý: Tập thể dục đều đặn giúp cải thiện tuần hoàn máu và chức năng gan, thận nhưng tránh vận động quá sức gây tổn thương cơ.
• Ăn uống cân bằng: Hạn chế thực phẩm chứa phẩm màu nhân tạo hoặc dễ gây đổi màu nước tiểu như củ dền. Tăng cường rau xanh, trái cây để hỗ trợ chức năng gan và thận.
• Khám sức khỏe định kỳ: Nếu bạn có tiền sử bệnh gan, thận hoặc tiết niệu, hãy kiểm tra sức khỏe định kỳ 6 - 12 tháng/lần để phát hiện sớm các vấn đề tiềm ẩn.

Nước tiểu màu nâu đỏ là dấu hiệu cảnh báo không thể xem nhẹ. Nó có thể xuất phát từ nguyên nhân đơn giản như mất nước hoặc ăn uống nhưng cũng tiềm ẩn nhiều bệnh lý nghiêm trọng như viêm gan, sỏi thận hoặc tiêu cơ vân. Nhận biết sớm và xử trí kịp thời sẽ giúp bạn bảo vệ sức khỏe một cách chủ động. Nếu đang gặp tình trạng nước tiểu màu nâu đỏ, bạn nên đến cơ sở y tế uy tín để được chẩn đoán và điều trị chính xác, tránh để kéo dài gây biến chứng nguy hiểm. Mong rằng những chia sẻ hôm nay sẽ giúp bạn đọc có thêm nhiều kiến thức hữu ích.