Nhiễm ký sinh trùng chó mèo: Nguy cơ tiềm ẩn và cách phòng tránh hiệu quả

Nhiễm ký sinh trùng từ chó mèo xảy ra khi con người vô tình tiếp xúc với trứng hoặc ấu trùng của các loài ký sinh trùng có nguồn gốc từ vật nuôi, đặc biệt là chó và mèo. Những tác nhân này có thể tồn tại lâu dài trong môi trường bên ngoài và xâm nhập vào cơ thể người qua đường tiêu hóa, gây ra nhiều biểu hiện lâm sàng khác nhau. Việc hiểu rõ nguyên nhân gây bệnh là bước đầu quan trọng để phòng ngừa hiệu quả và hạn chế nguy cơ biến chứng.

Tác nhân gây nhiễm ký sinh trùng chó mèo

Tác nhân gây bệnh chủ yếu là Toxocara canis (giun đũa chó) và Toxocara cati (giun đũa mèo). Chúng sống trong ruột non của chó, mèo và thải trứng ký sinh trùng ra ngoài môi trường qua phân. Sau vài tuần, trứng phát triển thành dạng lây nhiễm, có thể tồn tại trong đất, cát hoặc bám vào rau củ.

Khi con người nuốt phải trứng qua đường tiêu hóa, trứng nở thành ấu trùng, xuyên qua thành ruột rồi theo dòng máu di chuyển đến gan, phổi, tim, mắt hoặc não. Ở người khỏe mạnh, hệ miễn dịch có thể khống chế phần nào. Tuy nhiên, nếu sức đề kháng yếu, ấu trùng sẽ phát triển và gây ra tổn thương tại nhiều cơ quan.

Có ba phương thức lây truyền thường gặp:

• Ăn hoặc uống thực phẩm, nước bị nhiễm trứng giun đũa chó mèo: Trứng có thể bám vào rau sống, đất hoặc tay sau khi tiếp xúc với vật nuôi mà không rửa sạch.
• Ăn thịt hoặc phủ tạng sống, tái: Từ các động vật trung gian như gà, vịt, trâu, bò, cừu, thỏ - những loài có thể mang ấu trùng.
• Không lây trực tiếp từ người sang người: Ký sinh trùng chỉ hoàn thành vòng đời trong cơ thể chó hoặc mèo, chứ không trong cơ thể người.

Chó con là nguồn lây chính, vì chúng thường nhiễm Toxocara ngay từ trong bụng mẹ hoặc qua sữa. Ngoài ra, mèo hoang hoặc vật nuôi không được tẩy giun định kỳ cũng tiềm ẩn nguy cơ cao. Một số động vật khác như gia cầm hoặc động vật ăn cỏ có thể mang mầm bệnh nhưng ở mức độ thấp hơn.

Biểu hiện khi nhiễm giun sán chó mèo

Dấu hiệu nhiễm giun sán chó mèo rất đa dạng, thay đổi tùy theo vị trí ấu trùng di chuyển trong cơ thể. Nhiều trường hợp không có dấu hiệu rõ ràng, khiến người bệnh chủ quan hoặc nhầm lẫn với các bệnh lý khác.

Thể thông thường (ẩn tính hoặc nhẹ)

Đây là thể bệnh chiếm tỷ lệ cao nhất. Các biểu hiện thường nhẹ và không đặc hiệu, có thể gồm:

• Ngứa da, nổi mẩn, mề đay;
• Đau đầu, chóng mặt nhẹ;
• Đau bụng hoặc rối loạn tiêu hóa (tiêu chảy, buồn nôn);
• Chán ăn, sụt cân;
• Ho khan, khó thở nhẹ;
• Mất ngủ, mệt mỏi, thay đổi hành vi.

Những triệu chứng này dễ bị nhầm với dị ứng, cảm cúm hoặc stress nên người bệnh thường bỏ qua.

Thể ấu trùng di chuyển ở mắt

Thể này ít gặp nhưng lại đặc biệt nguy hiểm vì có thể gây tổn thương thị lực vĩnh viễn. Bệnh thường chỉ ảnh hưởng đến một bên mắt, với các triệu chứng:

• Giảm thị lực hoặc nhìn mờ dần;
• Xuất hiện u hạt ở võng mạc;
• Viêm nội nhãn, viêm màng bồ đào;
• Đau nhức mắt, chảy nước mắt, đỏ mắt;
• Trường hợp nặng có thể mất thị lực hoàn toàn.

Thể ấu trùng di chuyển nội tạng

Đây là thể bệnh phổ biến ở trẻ em dưới 7 tuổi, do trẻ hay chơi với chó mèo, nghịch đất cát hoặc quên rửa tay trước khi ăn. Khi ấu trùng di chuyển đến gan, phổi hoặc tim, người bệnh có thể gặp các triệu chứng như:

• Đau bụng kéo dài, gan to;
• Tiêu chảy, buồn nôn, nôn mửa;
• Hen phế quản, khò khè, ho dai dẳng, khó thở;
• Tức ngực, đau ngực;
• Sốt nhẹ, mệt mỏi, sụt cân;
• Mẩn ngứa, nổi ban đỏ.

Thể ấu trùng di chuyển đến hệ thần kinh

Đây là thể bệnh nguy hiểm nhất, do ấu trùng xâm nhập vào não hoặc tủy sống, gây viêm và tổn thương mô thần kinh. Các biểu hiện có thể bao gồm:

• Sốt, đau đầu dữ dội;
• Co giật, động kinh;
• Rối loạn cảm giác, yếu tay chân;
• Mất tập trung, thay đổi tính cách.

Chẩn đoán thể này thường cần đến xét nghiệm máu kết hợp chụp MRI hoặc CT scan để phát hiện tổn thương trong hệ thần kinh.

Nhiễm giun sán chó mèo có nguy hiểm không?

Bệnh nhiễm ký sinh trùng từ chó mèo không phải lúc nào cũng gây tử vong, nhưng có thể để lại biến chứng nặng nề nếu không được phát hiện và điều trị sớm. Những nguy cơ thường gặp gồm:

• Tổn thương gan và phổi, gây viêm mạn tính hoặc suy giảm chức năng;
• Phản ứng dị ứng kéo dài, nổi mề đay, ngứa da mạn tính;
• Tổn thương mắt, giảm hoặc mất thị lực vĩnh viễn;
• Ảnh hưởng hệ thần kinh, gây co giật hoặc rối loạn hành vi;
• Ở trẻ nhỏ, bệnh có thể làm chậm phát triển thể chất và trí tuệ.

Nếu không điều trị, ấu trùng có thể tồn tại nhiều năm trong cơ thể, khiến bệnh dễ tái phát. Khi có nghi ngờ, người bệnh nên đi khám để được làm xét nghiệm huyết thanh học và điều trị bằng thuốc kháng ký sinh trùng theo chỉ định của bác sĩ.

Biện pháp phòng ngừa nhiễm ký sinh trùng từ chó mèo

Phòng bệnh luôn là giải pháp hiệu quả nhất. Để hạn chế nguy cơ nhiễm ký sinh trùng từ chó mèo, cần kết hợp các biện pháp vệ sinh cá nhân, chế độ ăn uống và chăm sóc vật nuôi phù hợp.

Giữ vệ sinh cá nhân và môi trường sống

Một số biện pháp như:

• Rửa tay bằng xà phòng sau khi chơi với chó mèo, làm vườn hoặc tiếp xúc với đất, cát.
• Rửa sạch rau sống, trái cây bằng nước muối loãng hoặc dung dịch diệt khuẩn thực phẩm.
• Không ăn thịt, gan sống hoặc tái, vì có thể chứa ấu trùng.
• Thu gom và xử lý phân vật nuôi đúng cách, tránh để phát tán ra môi trường.
• Hạn chế để trẻ nhỏ chơi đất, cát không được che chắn, đặc biệt ở nơi chó mèo thường lui tới.

Chăm sóc và quản lý vật nuôi hợp lý

Để hạn chế nhiễm ký sinh trùng từ chó mèo, bạn nên:

• Tẩy giun định kỳ cho chó mèo ít nhất 3 - 4 tháng/lần theo hướng dẫn của bác sĩ thú y.
• Không cho vật nuôi phóng uế bừa bãi, nên có khu vực vệ sinh riêng và dọn dẹp thường xuyên.
• Không cho ăn thịt sống hoặc thức ăn chưa nấu chín.
• Khám sức khỏe định kỳ cho vật nuôi để phát hiện sớm các bệnh truyền nhiễm.

Nâng cao ý thức cộng đồng

Bên cạnh việc tự bảo vệ bản thân, mỗi gia đình nên tuyên truyền cho trẻ em về thói quen rửa tay, ăn chín uống sôi và tránh tiếp xúc đất bẩn. Việc nuôi thú cưng an toàn, có trách nhiệm vừa giúp phòng ngừa bệnh tật, vừa đảm bảo mối quan hệ hài hòa giữa con người và vật nuôi.

Nhiễm ký sinh trùng chó mèo là căn bệnh âm thầm nhưng có thể gây hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe. Dù ít khi gây tử vong, bệnh vẫn có thể dẫn đến mù lòa, tổn thương gan, phổi hoặc hệ thần kinh nếu không được phát hiện sớm.

Để phòng tránh, hãy luôn giữ vệ sinh cá nhân, ăn chín uống sôi, tẩy giun định kỳ cho vật nuôi và hạn chế tiếp xúc với môi trường có nguy cơ cao. Chủ động phòng ngừa chính là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình khỏi nguy cơ nhiễm ký sinh trùng từ chó mèo.