Nhiễm khuẩn hậu sản: Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa

Chăm sóc mẹ sau sinh luôn là hành trình đầy yêu thương nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Một trong những biến chứng nguy hiểm nhất ở phụ nữ sau sinh là nhiễm khuẩn hậu sản. Căn bệnh này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe người mẹ mà còn có thể gây ra những hậu quả nặng nề nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Bài viết này sẽ cùng bạn tìm hiểu chi tiết về nhiễm khuẩn hậu sản, đặc biệt là cách phòng ngừa hiệu quả để bảo vệ sức khỏe mẹ và bé.

Nhiễm khuẩn hậu sản là gì?

Nhiễm khuẩn hậu sản là tình trạng nhiễm trùng xuất hiện sau sinh, thường bắt nguồn từ đường sinh dục như âm đạo, cổ tử cung và tử cung. Nguyên nhân chủ yếu gây nhiễm khuẩn âm đạo là do các loại vi khuẩn xâm nhập, phổ biến nhất gồm tụ cầu, liên cầu, E. coli, Clostridium, Bacteroides cùng nhiều vi khuẩn kỵ khí khác. Những loại vi khuẩn này vốn tồn tại ở âm đạo, hậu môn hoặc môi trường bên ngoài, khi gặp điều kiện thuận lợi sẽ phát triển mạnh và gây bệnh.

Con đường lây lan của vi khuẩn thường là:

• Từ âm đạo qua cổ tử cung: Vi khuẩn đi ngược lên buồng tử cung, lan ra vòi trứng, phúc mạc.
• Qua chỗ nhau bám: Đây là vùng niêm mạc tử cung bị tổn thương sau khi bong nhau, vi khuẩn có thể dễ dàng xâm nhập thẳng vào máu, gây nhiễm khuẩn huyết.
• Qua vết thương sản khoa: Tầng sinh môn bị rạch, vết mổ lấy thai hoặc những tổn thương âm đạo nếu không được chăm sóc đúng cách cũng là cửa ngõ cho vi khuẩn xâm nhập.

Các yếu tố thuận lợi dẫn đến nhiễm khuẩn hậu sản

Dưới đây là các yếu tố nguy cơ gây nhiễm khuẩn sau sinh:

• Dinh dưỡng kém, thiếu máu.
• Ối vỡ non, vỡ sớm hoặc chuyển dạ kéo dài.
• Thủ thuật sản khoa không đảm bảo vô khuẩn.
• Bế sản dịch (sản dịch ứ đọng trong tử cung).

Nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời, nhiễm khuẩn hậu sản có thể tiến triển nhanh, lan rộng ra ổ bụng, vào tuần hoàn máu và gây ra các biến chứng nguy hiểm như viêm phúc mạc toàn bộ, nhiễm khuẩn huyết, suy đa tạng, thậm chí đe dọa tính mạng sản phụ.

Triệu chứng của nhiễm khuẩn hậu sản

Việc phát hiện sớm triệu chứng nhiễm khuẩn hậu sản đóng vai trò vô cùng quan trọng trong điều trị. Dưới đây là những dấu hiệu thường gặp:

• Đau hạ vị kèm theo sốt, mệt mỏi.
• Sản dịch có mùi hôi, lẫn máu hoặc mủ.
• Tử cung co hồi chậm, đau khi ấn.
• Vết khâu tầng sinh môn hoặc vết mổ có dấu hiệu sưng, đỏ, mưng mủ.
• Viêm vú: Vú sưng, nóng, đỏ, đau, có thể kèm sốt cao.
• Rối loạn tiểu tiện: Tiểu buốt, tiểu khó, nước tiểu có máu.

Khi xuất hiện những biểu hiện này, sản phụ cần đến ngay cơ sở y tế uy tín để được thăm khám và điều trị kịp thời.

Các hình thái nhiễm khuẩn hậu sản thường gặp

Nhiễm khuẩn tầng sinh môn, âm hộ, âm đạo

Về nhiễm khuẩn tầng sinh môn, âm hộ và âm đạo:

• Nguyên nhân: Thường do vết khâu không đảm bảo vô khuẩn, khâu sai kỹ thuật hoặc sót dị vật (ví dụ: gạc) trong âm đạo.
• Triệu chứng: Sốt nhẹ 37,5 - 38°C, vết khâu sưng, đỏ, đau, có thể mưng mủ và chảy dịch.
• Điều trị: Vệ sinh vết khâu bằng dung dịch sát khuẩn, cắt chỉ sớm nếu có mủ, dùng kháng sinh theo chỉ định của bác sĩ.

Viêm niêm mạc tử cung

Viêm niêm mạc tử cung có nguyên nhân và triệu chứng như sau:

• Nguyên nhân: Sót rau, sót màng, nhiễm khuẩn ối hoặc can thiệp thủ thuật tử cung không vô khuẩn.
• Triệu chứng: Xuất hiện sau sinh 2 - 3 ngày, sốt 38 - 38,5°C, sản dịch hôi, tử cung đau và co hồi chậm.
• Điều trị: Kháng sinh toàn thân, thuốc co hồi tử cung. Nếu nặng có thể cần nạo buồng tử cung hoặc trong một số trường hợp nặng phải cắt tử cung bán phần.

Viêm phúc mạc tiểu khung

Viêm phúc mạc tiểu khung là một trong những tình trạng nguy hiểm với:

• Nguyên nhân: Viêm nhiễm lan từ tử cung sang vùng tiểu khung.
• Triệu chứng: Sốt cao, đau vùng hạ vị, bụng chướng nhẹ, xét nghiệm bạch cầu tăng.
• Điều trị: Cho sản phụ nghỉ ngơi, chườm lạnh vùng bụng, dùng kháng sinh liều cao và dẫn lưu ổ mủ nếu có.

Viêm phúc mạc toàn bộ

Dưới đây là thông tin về viêm phúc mạc toàn bộ:

• Nguyên nhân: Thường gặp sau biến chứng mổ lấy thai, viêm tử cung toàn bộ hoặc sau thủ thuật tử cung.
• Triệu chứng: Sốt cao, nhiễm độc rõ rệt (môi khô, lưỡi bẩn), bụng chướng căng, đau nhiều.
• Điều trị: Truyền dịch, điện giải, kháng sinh phổ rộng mạnh, phẫu thuật cắt tử cung bán phần và dẫn lưu ổ bụng khi có ổ mủ lan rộng.

Nhiễm khuẩn huyết

Nhiễm khuẩn huyết là biến chứng nặng nhất, có thể đe dọa tính mạng sản phụ. Dưới đây là triệu chứng và cách điều trị:

• Triệu chứng: Sốt cao liên tục, rét run, mệt lả, da vàng, nước tiểu sẫm màu, tử cung co hồi kém, sản dịch có mùi hôi.
• Điều trị: Dùng kháng sinh phổ rộng theo kháng sinh đồ, hỗ trợ hồi sức (truyền dịch, truyền máu, thuốc trợ mạch) và trong trường hợp nặng cần cắt tử cung để loại bỏ ổ nhiễm khuẩn tiên phát.

Cách phòng ngừa nhiễm khuẩn hậu sản

Để bảo vệ sức khỏe cho mẹ sau sinh và tạo nền tảng phát triển tốt nhất cho bé, việc phòng ngừa nhiễm khuẩn hậu sản đóng vai trò vô cùng quan trọng. Sản phụ và gia đình cần lưu ý những điểm sau:

• Trong thai kỳ: Điều trị triệt để các viêm phụ khoa, đường tiết niệu. Đồng thời, chú ý bổ sung sắt, acid folic và ăn uống đầy đủ dưỡng chất để nâng cao sức đề kháng, chuẩn bị cho quá trình sinh nở.
• Trong chuyển dạ: Hạn chế tối đa việc can thiệp thủ thuật không cần thiết. Môi trường sinh nở phải được đảm bảo vô khuẩn, đồng thời theo dõi chặt chẽ để tránh tình trạng vỡ ối lâu hoặc chuyển dạ kéo dài, những yếu tố dễ gây nhiễm trùng.
• Sau sinh: Sản phụ cần giữ vệ sinh vùng kín sạch sẽ, thay băng vệ sinh thường xuyên và không để sản dịch ứ đọng. Nếu sinh mổ hoặc có vết khâu tầng sinh môn, cần chăm sóc vết thương đúng cách để tránh viêm nhiễm.
• Bổ sung dinh dưỡng hợp lý: Nên ăn đa dạng thực phẩm, uống đủ nước, bổ sung thêm dầu mỡ lành mạnh để tăng hấp thu vitamin. Hạn chế thức ăn cay nóng, chất kích thích, đồng thời nghỉ ngơi để cơ thể hồi phục nhanh.
• Theo dõi và tái khám đúng lịch: Nếu thấy dấu hiệu bất thường như sốt, sản dịch có mùi hôi, đau bụng dữ dội hoặc vết mổ sưng đỏ, mẹ cần đi khám ngay để được xử trí kịp thời.

Nhiễm khuẩn hậu sản là một trong những tai biến sản khoa nguy hiểm, có thể gây ra nhiều biến chứng nặng nề, thậm chí tử vong nếu không phát hiện và điều trị kịp thời. Việc trang bị kiến thức về nguyên nhân, triệu chứng, các hình thái thường gặp và cách phòng ngừa sẽ giúp mẹ chủ động hơn trong chăm sóc sức khỏe sau sinh. Trung tâm tiêm chủng Long Châu hy vọng bài viết này đã mang đến cho bạn những thông tin hữu ích, giúp hành trình làm mẹ trở nên an toàn và trọn vẹn hơn.