Bế sản dịch là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Bế sản dịch là tình trạng sản dịch không thể thoát ra ngoài được sau khi sinh, do bị cản trở bởi cổ tử cung đóng sớm, tử cung co hồi kém, hoặc sản phụ ít vận động. Sản dịch là chất dịch bao gồm máu, dịch nhầy và mô nhau còn sót lại trong tử cung, thường được đào thải trong vòng 2 - 6 tuần sau sinh. Khi quá trình này bị gián đoạn, sản dịch sẽ ứ đọng bên trong tử cung, gây khó chịu và làm tăng nguy cơ viêm nhiễm.

Những dấu hiệu và triệu chứng của bế sản dịch

Dưới đây là những dấu hiệu cảnh báo sớm tình trạng bế sản dịch mà sản phụ cần lưu ý:

• Sản dịch ra ít, có thể bị ngừng hoàn toàn: Đây là dấu hiệu điển hình, nhất là khi ngừng đột ngột sau vài ngày sản dịch ra đều.
• Đau bụng dưới: Đau âm ỉ hoặc có thể co thắt dữ dội do tử cung căng giãn vì ứ dịch.
• Tử cung to hơn bình thường, mềm và ấn đau: Khi khám bụng dưới, bác sĩ có thể phát hiện tử cung không co hồi tốt.
• Sốt nhẹ đến cao, mệt mỏi, ớn lạnh: Đây là dấu hiệu nhiễm trùng do sản dịch ứ đọng kéo dài.
• Ra khí hư hôi, có mùi khó chịu: Cho thấy khả năng nhiễm khuẩn tử cung.

Nếu sản phụ có từ 2 triệu chứng trở lên, cần thăm khám bác sĩ sớm để loại trừ bế sản dịch hoặc viêm nội mạc tử cung.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh bế sản dịch

Khi bế sản dịch không được xử lý kịp thời, người bệnh có thể gặp phải các biến chứng như:

• Viêm nội mạc tử cung: Do vi khuẩn phát triển trong sản dịch ứ đọng, gây viêm và có thể lan rộng đến các phần phụ.
• Viêm tử cung, viêm phần phụ: Tình trạng nhiễm trùng có thể lan từ niêm mạc tử cung đến ống dẫn trứng, buồng trứng.
• Áp xe vùng chậu: Trường hợp nặng, vi khuẩn có thể tạo ổ mủ quanh tử cung.
• Vô sinh thứ phát: Viêm nhiễm kéo dài có thể để lại sẹo, gây dính buồng tử cung hoặc tắc vòi trứng.
• Nhiễm trùng huyết: Là biến chứng nguy hiểm đe dọa tính mạng nếu không can thiệp kịp thời.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Sản phụ cần đến cơ sở y tế ngay khi có các dấu hiệu sau:

• Sản dịch ra ít hoặc ngừng đột ngột trong tuần đầu sau sinh.
• Đau bụng dưới kéo dài kèm theo sốt > 38°C.
• Tử cung không co hồi tốt sau sinh.
• Có mùi hôi bất thường từ âm đạo hoặc khí hư.
• Cảm giác mệt mỏi, đau nhức, khó chịu kéo dài dù nghỉ ngơi đầy đủ.

Thăm khám kịp thời giúp phát hiện và điều trị sớm, ngăn ngừa biến chứng nghiêm trọng.

Tình trạng bế sản dịch sau sinh có thể do nhiều nguyên nhân, trong đó phổ biến nhất bao gồm:

• Co hồi tử cung kém: Gặp ở sản phụ sinh mổ, đa thai, đa ối hoặc tử cung quá to.
• Cổ tử cung đóng sớm: Ngăn cản sản dịch thoát ra ngoài.
• Vận động quá ít sau sinh: Làm giảm nhu động tử cung, trì hoãn quá trình tống xuất sản dịch.
• Dị dạng tử cung hoặc bất thường về cấu trúc: Gây cản trở dòng thoát dịch.
• Nhiễm trùng sau sinh: Làm thay đổi cơ chế co bóp và dẫn đến bế sản dịch thứ phát.

Những ai có nguy cơ mắc phải bế sản dịch?

Một số nhóm đối tượng có nguy cơ cao hơn trong việc gặp phải tình trạng bế sản dịch bao gồm:

• Phụ nữ sinh mổ.
• Sản phụ có tử cung dị dạng, u xơ tử cung.
• Người sinh con so hoặc có thời gian chuyển dạ kéo dài.
• Sản phụ bị rối loạn đông máu.
• Mẹ có tiền sử bị bế sản dịch ở lần sinh trước.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải bế sản dịch

Ngoài ra, các yếu tố sau cũng góp phần làm tăng nguy cơ mắc bệnh:

• Nằm lâu, ít vận động sau sinh.
• Không cho con bú sớm, vì việc cho bú giúp kích thích tử cung co hồi tốt hơn.
• Vệ sinh kém vùng kín sau sinh.
• Sinh non hoặc nhau bám thấp, nhau tiền đạo.
• Tiền sử viêm nhiễm phụ khoa trước đó.

Phương pháp chẩn đoán và xét nghiệm bế sản dịch

Bác sĩ sẽ thực hiện một số bước sau để xác định tình trạng bế sản dịch:

• Thăm khám lâm sàng: Kiểm tra vùng bụng dưới, độ co hồi tử cung, lượng sản dịch.
• Siêu âm ổ bụng hoặc siêu âm ngả âm đạo: Phát hiện lớp dịch ứ trong buồng tử cung.
• Xét nghiệm máu: Kiểm tra các chỉ số viêm (CRP, bạch cầu…).
• Cấy dịch âm đạo (nếu có nhiễm trùng): Giúp xác định tác nhân gây bệnh để chọn kháng sinh phù hợp.

Điều trị bế sản dịch

Việc điều trị sẽ phụ thuộc vào mức độ ứ dịch, triệu chứng kèm theo và tình trạng tổng thể của sản phụ.

Nội khoa

Áp dụng cho các trường hợp nhẹ, chưa có dấu hiệu viêm nhiễm nặng:

• Thuốc co hồi tử cung (Oxytocin, Methylergometrin): Giúp tống sản dịch ra ngoài.
• Kháng sinh toàn thân: Dùng khi nghi ngờ hoặc có dấu hiệu nhiễm trùng.
• Tăng vận động, cho con bú thường xuyên: Kích thích tử cung co bóp tự nhiên.
• Theo dõi: Theo dõi tại nhà kết hợp tái khám định kỳ.

Ngoại khoa

Áp dụng khi có ứ dịch nhiều, tử cung không đáp ứng với thuốc hoặc có biến chứng:

• Nong cổ tử cung và hút sản dịch, là thủ thuật thường thực hiện dưới gây tê hoặc gây mê nhẹ.
• Nội soi buồng tử cung nếu nghi ngờ dị dạng.
• Phẫu thuật dẫn lưu hoặc xử trí áp xe (nếu có).

Những thói quen sinh hoạt giúp hạn chế diễn tiến của bế sản dịch

Chế độ sinh hoạt

Những thói quen sinh hoạt giúp hạn chế diễn tiến của bế sản dịch bao gồm:

• Vận động nhẹ nhàng sớm sau sinh: Giúp máu huyết lưu thông, tử cung co hồi tốt hơn.
• Cho con bú sớm và thường xuyên: Hỗ trợ sản xuất oxytocin nội sinh.
• Theo dõi sản dịch: Theo dõi lượng sản dịch mỗi ngày, đặc biệt trong tuần đầu tiên.
• Vệ sinh sạch sẽ vùng kín: Ngăn ngừa vi khuẩn xâm nhập.

Chế độ dinh dưỡng

Chế độ dinh dưỡng đầy đủ sẽ giúp trong quá trình hồi phục:

• Ăn thực phẩm dễ tiêu, giàu chất xơ, sắt, vitamin C.
• Uống đủ nước, hạn chế đồ uống có gas, cà phê.
• Tránh thực phẩm lạnh, tanh, làm hàn khí tích tụ theo quan điểm y học cổ truyền.

Phòng ngừa bế sản dịch

Các biện pháp không đặc hiệu sau đây có thể giúp giảm nguy cơ bế sản dịch:

• Khám thai định kỳ đầy đủ để phát hiện sớm bất thường về cấu trúc tử cung.
• Chọn nơi sinh uy tín, có khả năng xử lý sản phụ khoa chuyên sâu.
• Chăm sóc hậu sản đúng cách, có hướng dẫn từ nhân viên y tế.
• Tránh tự ý dùng thuốc sau sinh khi chưa có chỉ định bác sĩ.

Bế sản dịch là một trong những biến chứng hậu sản thường gặp nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa và xử trí hiệu quả nếu được phát hiện sớm. Sản phụ cần được theo dõi kỹ trong những tuần đầu sau sinh, duy trì thói quen sinh hoạt lành mạnh, không ngại đi khám khi có dấu hiệu bất thường. Chủ động trong chăm sóc hậu sản chính là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe mẹ và bé trong hành trình làm mẹ đầy thiêng liêng.