Nguyên nhân ung thư tuyến giáp là gì? Các yếu tố nguy cơ và cách phòng tránh

Ung thư tuyến giáp là một trong những bệnh ác tính nội tiết phổ biến nhất hiện nay, với tỷ lệ mắc có xu hướng gia tăng ở cả nam và nữ. Dù có nhiều trường hợp bệnh diễn tiến chậm và tiên lượng tốt, song vẫn có những thể ung thư nguy hiểm, dễ di căn và khó kiểm soát. Việc tìm hiểu rõ các nguyên nhân và yếu tố nguy cơ đóng vai trò quan trọng trong tầm soát, phát hiện sớm và phòng ngừa.

Nguyên nhân ung thư tuyến giáp

Ung thư tuyến giáp có thể xuất phát từ nhiều cơ chế khác nhau. Các nghiên cứu y khoa cho thấy sự hình thành tế bào ung thư thường liên quan đến di truyền, yếu tố môi trường, thói quen ăn uống và những bệnh lý tuyến giáp nền. Dưới đây là những nguyên nhân thường gặp:

Yếu tố di truyền và gen đột biến

Di truyền là một trong những nguyên nhân quan trọng khiến nguy cơ mắc ung thư tuyến giáp gia tăng. Người có người thân trực hệ từng mắc bệnh sẽ có khả năng mắc bệnh cao hơn so với cộng đồng. Một số đột biến gen, chẳng hạn như RET, BRAF hoặc RAS, đã được xác định có liên quan đến sự phát triển bất thường của tế bào tuyến giáp. 

Đặc biệt, ở ung thư tuyến giáp thể tủy, yếu tố di truyền đóng vai trò rõ rệt và có thể truyền qua nhiều thế hệ. Vì vậy, nếu gia đình có tiền sử mắc bệnh, việc tầm soát định kỳ là cần thiết.

Tiếp xúc bức xạ ion hóa

Một nguyên nhân khác thường được nhắc đến là phơi nhiễm bức xạ ion hóa. Những người từng điều trị xạ trị vùng đầu, cổ hoặc tiếp xúc với môi trường nhiễm phóng xạ (do tai nạn hạt nhân hay nghề nghiệp) có nguy cơ cao phát triển ung thư tuyến giáp. Trẻ em và thanh thiếu niên đặc biệt nhạy cảm với tác động này, bởi tuyến giáp của họ hoạt động mạnh và dễ bị tổn thương hơn.

Chế độ ăn thiếu hoặc thừa i-ốt

I-ốt là khoáng chất cần thiết để tuyến giáp sản xuất hormone. Tuy nhiên, mất cân bằng i-ốt (thiếu hoặc thừa) đều có thể làm rối loạn chức năng tuyến giáp, từ đó làm tăng nguy cơ phát triển tế bào bất thường. Ở một số khu vực dân cư, tình trạng thiếu i-ốt kéo dài đã được ghi nhận có liên quan đến sự gia tăng tỷ lệ mắc ung thư tuyến giáp. Ngược lại, thừa i-ốt cũng có thể kích thích sự hoạt động quá mức của tuyến giáp, dẫn đến những biến đổi nguy hiểm.

Bệnh lý tuyến giáp mạn tính

Một số bệnh tuyến giáp mạn tính, chẳng hạn như viêm tuyến giáp Hashimoto hoặc bướu giáp đa nhân kéo dài, có thể là yếu tố nền tạo điều kiện cho tế bào ác tính phát triển. Viêm mạn tính làm thay đổi cấu trúc mô, gây rối loạn quá trình tái tạo và tạo ra môi trường thuận lợi cho các đột biến gen xuất hiện.

Tuổi tác và giới tính

Ung thư tuyến giáp có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng phổ biến nhất là từ 40 đến 60 tuổi. Phụ nữ có tỷ lệ mắc cao hơn nam giới, được cho là có liên quan đến sự thay đổi hormone nội tiết. Ngoài ra, tuổi càng cao thì khả năng bệnh tiến triển nhanh và tiên lượng càng kém.

Các yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng mắc bệnh

Ngoài những nguyên nhân trực tiếp, còn tồn tại nhiều yếu tố nguy cơ khiến một người dễ mắc bệnh hơn. Những yếu tố này không trực tiếp gây bệnh nhưng có thể làm tăng khả năng xuất hiện tế bào ác tính:

• Tiền sử mắc bệnh tuyến giáp lành tính: Các dạng bướu giáp hoặc u tuyến giáp lành tính kéo dài có thể biến đổi thành ác tính theo thời gian.
• Rối loạn nội tiết: Những bất thường về hormone, đặc biệt ở phụ nữ, làm gia tăng tỷ lệ mắc ung thư tuyến giáp.
• Ô nhiễm môi trường, hóa chất độc hại: Sống hoặc làm việc trong môi trường chứa nhiều chất độc hại cũng là yếu tố nguy cơ.
• Thói quen sống không lành mạnh: Hút thuốc lá, chế độ ăn nghèo dinh dưỡng, căng thẳng kéo dài đều làm suy giảm hệ miễn dịch và tăng nguy cơ phát triển bệnh.

Dấu hiệu cảnh báo sớm cần lưu ý

Phát hiện sớm là yếu tố then chốt để cải thiện tiên lượng. Người bệnh cần cảnh giác với những biểu hiện bất thường dưới đây, vì chúng có thể là tín hiệu cảnh báo:

• Xuất hiện khối u vùng cổ: Khối u thường rắn chắc, có thể di động theo nhịp nuốt.
• Nuốt nghẹn, khó thở, khàn tiếng: Khi khối u phát triển, nó có thể chèn ép thực quản hoặc dây thanh âm, gây ra tình trạng khó nuốt, khàn tiếng kéo dài.
• Hạch cổ bất thường: Hạch to, cứng, khó di động có thể là dấu hiệu ung thư đã lan rộng.
• Sụt cân nhanh, mệt mỏi kéo dài: Đây là biểu hiện toàn thân thường gặp khi cơ thể chịu ảnh hưởng của tế bào ác tính.

Ung thư tuyến giáp có nguy hiểm không?

Bên cạnh việc tìm hiểu nguyên nhân, nhiều người quan tâm đến mức độ nguy hiểm của căn bệnh này. Thực tế, mức độ nguy hiểm phụ thuộc vào thể bệnh cụ thể và giai đoạn phát hiện.

• Ung thư tuyến giáp thể nhú và thể nang: Đây là hai thể thường gặp nhất, chiếm phần lớn ca bệnh. Chúng tiến triển chậm, ít xâm lấn và có tiên lượng tốt nếu điều trị sớm.
• Ung thư tuyến giáp thể tủy và thể không biệt hóa: Đây là những thể ác tính cao, dễ di căn và khó điều trị hơn, làm gia tăng tỷ lệ tử vong.
• Nguy cơ di căn: Ở giai đoạn muộn, ung thư tuyến giáp có thể lan sang phổi, gan, xương, gây nhiều biến chứng nguy hiểm và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng sống.

Điều này cho thấy, dù có những thể bệnh tiến triển chậm và tiên lượng khả quan, nhưng nếu chủ quan không điều trị kịp thời, bệnh vẫn có thể gây nguy hiểm đến tính mạng.

Cách phòng ngừa ung thư tuyến giáp hiệu quả

Phòng bệnh luôn là biện pháp tốt nhất. Việc hiểu rõ các nguyên nhân và yếu tố nguy cơ sẽ giúp bạn xây dựng lối sống khoa học để giảm thiểu khả năng mắc bệnh. Một số biện pháp quan trọng bao gồm:

• Tầm soát và khám sức khỏe định kỳ: Giúp phát hiện sớm những bất thường ở tuyến giáp, từ đó can thiệp kịp thời.
• Duy trì chế độ ăn cân bằng i-ốt: Ăn uống hợp lý, tránh thiếu hoặc thừa i-ốt, đồng thời bổ sung dinh dưỡng đa dạng để tăng sức đề kháng.
• Hạn chế tiếp xúc bức xạ không cần thiết: Chỉ thực hiện chụp X-quang hay điều trị xạ trị khi thực sự cần thiết và dưới chỉ định của bác sĩ.
• Tập luyện thể dục và kiểm soát căng thẳng: Giúp nâng cao sức khỏe toàn diện, đồng thời giảm nguy cơ rối loạn nội tiết.
• Phát hiện và điều trị sớm bệnh tuyến giáp lành tính: Can thiệp kịp thời đối với các bệnh lý nền sẽ hạn chế nguy cơ chuyển sang ác tính.

Nguyên nhân ung thư tuyến giáp đến từ nhiều yếu tố, bao gồm di truyền, môi trường, dinh dưỡng và các bệnh lý nền. Việc hiểu rõ nguyên nhân không chỉ giúp bạn tăng khả năng phát hiện sớm mà còn là chìa khóa để chủ động phòng ngừa hiệu quả. Mặc dù một số thể ung thư tuyến giáp có tiên lượng tốt, nhưng bệnh vẫn tiềm ẩn nhiều nguy cơ nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Do đó, duy trì lối sống lành mạnh, chủ động tầm soát và đi khám ngay khi có dấu hiệu bất thường là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe lâu dài cho bạn và gia đình.