Nguyên nhân gây đau họng nghẹt mũi và cách điều trị

Tình trạng đau họng kèm nghẹt mũi là biểu hiện phổ biến của nhiều bệnh lý đường hô hấp, từ viêm mũi dị ứng, cảm cúm cho đến viêm xoang hoặc viêm họng cấp. Người bệnh cần nhận biết đúng nguyên nhân để hạn chế biến chứng nguy hiểm. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn nhận diện nguyên nhân cụ thể của tình trạng này và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp nhất.

Nguyên nhân gây đau họng nghẹt mũi

Tình trạng đau họng nghẹt mũi có thể bắt nguồn từ nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm tác nhân sinh học, yếu tố môi trường và cơ địa người bệnh. Dưới đây là một số nguyên nhân thường gặp:

• Nhiễm virus đường hô hấp trên: Virus cúm, Rhinovirus, Adenovirus hoặc SARS-CoV-2 là những tác nhân phổ biến gây viêm niêm mạc mũi họng. Người bệnh thường có biểu hiện sốt nhẹ, đau họng, nghẹt mũi, ho khan hoặc ho có đờm.
• Nhiễm khuẩn hô hấp: Vi khuẩn Streptococcus pyogenes, Haemophilus influenzae hoặc Moraxella catarrhalis có thể gây viêm họng, viêm amidan và viêm xoang. Các bệnh lý này không chỉ gây đau rát họng mà còn khiến mũi bị tắc nghẽn do dịch viêm tăng tiết.
• Viêm mũi dị ứng: Phản ứng quá mẫn với phấn hoa, bụi mịn, lông động vật hoặc nấm mốc có thể gây kích ứng niêm mạc mũi và họng, dẫn đến triệu chứng nghẹt mũi kéo dài kèm theo ngứa cổ, ho và chảy nước mũi.
• Trào ngược dạ dày thực quản (GERD): Acid dịch vị trào ngược gây kích ứng niêm mạc họng và thanh quản, làm tăng nguy cơ viêm họng mạn tính. Người bệnh có thể đồng thời bị nghẹt mũi do phù nề niêm mạc đường hô hấp trên.
• Môi trường ô nhiễm: Thường xuyên hít phải khói thuốc, khí thải, bụi công nghiệp hoặc sử dụng các chất tẩy rửa mạnh cũng có thể làm tổn thương hàng rào bảo vệ niêm mạc mũi họng, tạo điều kiện thuận lợi cho vi sinh vật xâm nhập.

6 cách điều trị đau họng nghẹt mũi tại nhà

Đau họng nghẹt mũi là triệu chứng phổ biến liên quan đến các bệnh lý viêm đường hô hấp trên như cảm cúm, viêm họng do virus hoặc vi khuẩn. Ngoài việc điều trị y tế theo chỉ định bác sĩ, bệnh nhân có thể áp dụng một số biện pháp hỗ trợ tại nhà:

Súc họng bằng dung dịch nước muối sinh lý

Súc họng với nước muối sinh lý 0.9% là biện pháp đơn giản nhưng rất hiệu quả trong việc làm sạch niêm mạc họng, sát khuẩn và giảm viêm. Nước muối giúp loại bỏ các tác nhân gây kích ứng, làm dịu cảm giác đau rát và ngứa họng. Người bệnh nên thực hiện súc họng ít nhất 2–3 lần mỗi ngày, mỗi lần khoảng 30 giây để đạt hiệu quả tối ưu.

Uống mật ong pha với nước ấm hoặc nước chanh

Mật ong có tính kháng khuẩn tự nhiên và khả năng chống oxy hóa mạnh mẽ, giúp bảo vệ niêm mạc họng khỏi sự xâm nhập của vi khuẩn và virus. Kết hợp mật ong với nước ấm hoặc nước cốt chanh giúp làm dịu cổ họng, giảm ho và hỗ trợ tăng cường hệ miễn dịch. Nên dùng 1–2 muỗng cà phê mật ong mỗi ngày, pha trong nước ấm hoặc trà thảo dược.

Tỏi - kháng sinh tự nhiên giúp chống viêm

Tỏi chứa allicin, một hợp chất có đặc tính kháng khuẩn và chống viêm. Việc sử dụng tỏi có thể hỗ trợ giảm triệu chứng viêm họng, tuy nhiên, cần thận trọng và không nên lạm dụng để tránh kích ứng niêm mạc.

Dùng nước gừng tươi

Gừng là dược liệu quen thuộc trong hỗ trợ điều trị các bệnh hô hấp nhờ vào đặc tính chống viêm và làm ấm cơ thể. Đun sôi gừng tươi cắt lát với nước, sau đó thêm mật ong và vài giọt chanh tươi sẽ tạo thành thức uống giúp làm dịu họng, giảm nghẹt mũi và tăng cường tuần hoàn. Nên uống mỗi ngày 1–2 lần, đặc biệt khi mới khởi phát triệu chứng.

Tăng độ ẩm trong không khí sinh hoạt

Không khí khô làm gia tăng kích ứng niêm mạc mũi, họng, gây cảm giác khó chịu và làm nặng thêm tình trạng nghẹt mũi. Sử dụng máy tạo độ ẩm hoặc máy phun sương giúp duy trì độ ẩm không khí từ 40-60%, giảm viêm sưng mũi xoang và cải thiện khả năng thở dễ dàng hơn. Cần vệ sinh máy tạo độ ẩm thường xuyên để tránh sự phát triển của vi khuẩn và nấm mốc.

Bổ sung nước và nghỉ ngơi hợp lý

Uống đủ nước giúp làm loãng dịch nhầy trong mũi, hỗ trợ dẫn lưu dịch xoang và làm giảm tắc nghẽn. Đồng thời, nghỉ ngơi đầy đủ giúp hệ miễn dịch hoạt động hiệu quả hơn, tăng khả năng chống lại tác nhân gây bệnh. Nên ưu tiên uống nước ấm hoặc các loại trà thảo dược, tránh đồ uống lạnh, có ga hoặc chứa caffein.

Cách phòng ngừa đau họng nghẹt mũi vào mùa lạnh

Để giảm thiểu nguy cơ mắc các bệnh đường hô hấp trong mùa lạnh, người dân cần chú ý các biện pháp phòng ngừa sau:

• Duy trì chế độ dinh dưỡng cân đối: Tăng cường bổ sung các nhóm thực phẩm giàu đạm, vitamin (đặc biệt là vitamin C, D) và khoáng chất từ rau xanh, trái cây tươi, thịt nạc và cá. Ưu tiên nguồn thực phẩm an toàn, tránh thực phẩm ôi thiu, không rõ nguồn gốc.
• Ngủ đủ và đúng giờ: Giấc ngủ đóng vai trò quan trọng trong việc tái tạo và nâng cao hệ miễn dịch. Thiếu ngủ làm giảm chức năng miễn dịch, tăng nguy cơ mắc các nhiễm trùng đường hô hấp.
• Hạn chế sử dụng rượu bia và thuốc lá: Các chất kích thích này làm suy giảm khả năng đề kháng tự nhiên của cơ thể, làm tổn thương niêm mạc hô hấp và tạo điều kiện cho vi khuẩn, virus xâm nhập.
• Tập luyện thể dục thể thao đều đặn: Hoạt động thể chất vừa phải giúp cải thiện tuần hoàn máu, tăng cường chức năng miễn dịch và giảm nguy cơ viêm nhiễm.
• Kiểm soát cân nặng hợp lý: Tránh tình trạng thừa cân béo phì giúp giảm áp lực lên hệ hô hấp và tăng hiệu quả đáp ứng miễn dịch, đồng thời cải thiện hiệu quả của vắc xin phòng ngừa.

Đau họng nghẹt mũi là hiện tượng phổ biến xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Bên cạnh điều trị y tế, thực hiện các biện pháp chăm sóc tại nhà cũng góp phần cải thiện triệu chứng. Nếu tình trạng kéo dài hoặc nghiêm trọng, người bệnh nên khám chuyên khoa để được xử trí kịp thời, bảo vệ sức khỏe đường hô hấp tốt nhất.