Nguyên nhân đột quỵ bao gồm những gì?

Ngày nay, đột quỵ không còn là căn bệnh của riêng người cao tuổi mà đang có xu hướng trẻ hóa. Có nhiều yếu tố nguy cơ làm gia tăng khả năng xảy ra đột quỵ, từ bệnh lý tim mạch, rối loạn chuyển hóa cho đến lối sống thiếu lành mạnh. Việc nhận diện những nguyên nhân đột quỵ sẽ giúp mỗi người chủ động bảo vệ sức khỏe và phòng ngừa bệnh. Hãy cùng Tiêm chủng Long Châu tìm hiểu về chủ đề này qua bài viết dưới đây.

Nguyên nhân đột quỵ là gì?

Nguyên nhân đột quỵ khá đa dạng, trong đó có hai loại phổ biến là nhồi máu não và xuất huyết não. Mỗi loại sẽ có những nhóm nguyên nhân cụ thể riêng biệt.

Nhồi máu não

Nhồi máu não chiếm tới khoảng 87% các trường hợp. Nguyên nhân chính là do tắc nghẽn mạch máu trong não, thường xảy ra khi có mảng bám hoặc cục máu đông. Nếu cục máu đông hình thành ngay tại chỗ, hiện tượng này gọi là huyết khối. Nếu xuất phát từ nơi khác trong cơ thể rồi di chuyển lên não, đó là thuyên tắc.

Quá trình tắc nghẽn này có liên quan chặt chẽ đến bệnh xơ vữa động mạch, khi mảng bám tích tụ trên thành động mạch, làm cứng và thu hẹp lòng mạch, hạn chế dòng máu nuôi dưỡng não. Đặc biệt, khi mảng bám xuất hiện ở động mạch cảnh, nơi đưa máu từ cổ lên não, nguy cơ đột quỵ tăng cao. Khi mảng bám vỡ ra, tiểu cầu bám dính vào vị trí tổn thương, tạo thành cục máu đông và có thể gây tắc nghẽn hoàn toàn.

Một số bệnh tim mạch và huyết học cũng góp phần gây ra nhồi máu não. Chẳng hạn, rung nhĩ làm tăng khả năng hình thành huyết khối hoặc bệnh hồng cầu hình liềm khiến mạch máu dễ bị tắc nghẽn.

Yếu tố viêm mạn tính cũng được xem là góp phần vào quá trình hình thành ổ nhồi máu. Viêm có thể làm tổn thương thành mạch, thúc đẩy xơ vữa động mạch và khi đã xảy ra đột quỵ, tình trạng viêm tiếp tục gây hại thêm cho các tế bào não.

Xuất huyết não

Bên cạnh đó, xuất huyết não, tuy ít gặp hơn, nhưng lại nguy hiểm không kém. Tình trạng này xảy ra khi một mạch máu trong não bị vỡ, gây chảy máu và làm tăng áp lực nội sọ, dẫn đến tổn thương não. 

Một số nguyên nhân khiến mạch máu dễ vỡ gồm phình động mạch (mạch giãn phình như bong bóng và có nguy cơ vỡ), dị dạng động tĩnh mạch (AVM, tức mạch máu hình thành bất thường và yếu) hoặc tăng huyết áp lâu dài gây áp lực lớn lên thành mạch, làm chúng mỏng và dễ vỡ hơn.

Vì sao bị đột quỵ?

Đột quỵ xảy ra khi não không nhận đủ máu nuôi dưỡng do mạch máu bị tắc nghẽn hoặc vỡ. Khi nguồn cung cấp máu bị gián đoạn, tế bào não nhanh chóng thiếu oxy và chất dinh dưỡng, dẫn đến tổn thương hoặc chết đi chỉ sau vài phút. Sự tổn thương này có thể ảnh hưởng đến khả năng vận động, cảm giác, lời nói hoặc trí nhớ.

Ngoài ra, đột quỵ còn có thể làm thay đổi cách người bệnh suy nghĩ, cảm xúc và hành vi. Mức độ ảnh hưởng nặng hay nhẹ phụ thuộc vào vị trí vùng não bị tổn thương và diện tích tổn thương lớn hay nhỏ.

Yếu tố nào làm tăng nguy cơ bị đột quỵ?

Nguy cơ đột quỵ chịu ảnh hưởng từ nhiều yếu tố khác nhau, trong đó có những yếu tố có thể kiểm soát và điều trị, nhưng cũng có những yếu tố nằm ngoài khả năng thay đổi. Thực tế, phần lớn các ca đột quỵ (khoảng 82% đến 90%) liên quan đến những yếu tố nguy cơ có thể kiểm soát được.

Huyết áp cao và bệnh tim mạch

Huyết áp cao được coi là một trong những yếu tố nguy cơ quan trọng nhất. Đối với cả nhồi máu não và xuất huyết não, các yếu tố như huyết áp cao, đái tháo đường và mỡ máu cao đều có vai trò nhất định.

Một số bệnh lý tim mạch như bệnh động mạch vành, rung nhĩ, bệnh van tim có thể làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông, trong khi việc sử dụng thuốc chống đông có thể dẫn đến chảy máu não.

Lối sống

Lối sống và môi trường cũng tác động đáng kể. Căng thẳng, lo âu, trầm cảm, làm việc quá sức hoặc ít giao tiếp xã hội đều làm tăng nguy cơ. Bên cạnh đó, béo phì, ít vận động, chế độ ăn uống không lành mạnh và thói quen hút thuốc cũng góp phần đáng kể. 

Ngoài ra, ô nhiễm không khí, thói quen uống nhiều rượu, sử dụng ma túy, ngủ quá nhiều, cũng như một số bệnh lý khác như ngưng thở khi ngủ, bệnh thận hay đau nửa đầu đều có thể làm tăng rủi ro. 

Tuổi tác

Tuổi tác cũng quan trọng. Đột quỵ có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng thường gặp hơn ở trẻ dưới 1 tuổi và ở người trưởng thành khi tuổi càng cao.

Tiền sử gia đình

Tiền sử gia đình và yếu tố di truyền cũng góp phần, nhất là khi người thân từng bị đột quỵ sớm, thậm chí nhóm máu cũng có liên quan, trong đó nhóm máu AB ít gặp nhưng làm tăng nguy cơ hơn.

Giới tính

Ở độ tuổi trẻ, nam giới dễ bị đột quỵ hơn, nhưng về lâu dài, phụ nữ có nguy cơ cao hơn do tuổi thọ dài hơn và do ảnh hưởng của thai kỳ, thuốc tránh thai, liệu pháp hormone hoặc các biến chứng như tiền sản giật. 

Bệnh lý viêm nhiễm

Một số bệnh lý viêm mạn tính hoặc tình trạng nhiễm trùng kéo dài có thể đóng vai trò trong việc làm tăng nguy cơ đột quỵ. Nhiễm trùng có thể ảnh hưởng đến hệ miễn dịch và nội mô mạch máu, gián tiếp làm gia tăng nguy cơ tắc nghẽn hoặc vỡ mạch. 

Bài viết đã thông tin đến bạn đọc những nguyên nhân đột quỵ có thể gặp. Tóm lại, nguyên nhân đột quỵ rất đa dạng, bao gồm cả yếu tố bệnh lý như tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn mỡ máu, bệnh tim mạch và những thói quen xấu như hút thuốc lá, uống rượu bia, ít vận động. Chủ động kiểm soát các yếu tố nguy cơ thông qua lối sống khoa học, khám sức khỏe định kỳ và điều trị bệnh nền đúng cách chính là chìa khóa giúp giảm thiểu nguy cơ đột quỵ.