Lao thận là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa

Bệnh lao từ lâu đã không còn chỉ giới hạn ở phổi. Vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis có thể theo đường máu và hệ bạch huyết để “đặt chân” đến hầu hết các cơ quan trong cơ thể, trong đó thận là một trong những đích đến của lao. Tại Việt Nam, quốc gia vẫn nằm trong nhóm có gánh nặng lao cao trên thế giới, việc nhận biết sớm các thể lao, đặc biệt là lao thận đóng vai trò vô cùng quan trọng.

Lao thận là gì? 

Lao thận là tình trạng vi khuẩn lao di chuyển theo đường máu hoặc bạch huyết đến thận, tạo thành các ổ tổn thương trong nhu mô thận.

Trong toàn bộ hệ tiết niệu - sinh dục, thận chính là cơ quan dễ bị ảnh hưởng nhất bởi lao. Bệnh thường tiến triển âm thầm, triệu chứng không đặc hiệu nên phần lớn trường hợp chỉ được phát hiện khi đã có tổn thương nặng hoặc suy giảm chức năng thận rõ rệt. Nếu không điều trị kịp thời, lao thận có thể gây phá hủy hoàn toàn một hoặc cả hai quả thận, dẫn đến suy thận mạn tính và phải chạy thận nhân tạo suốt đời.

Triệu chứng của lao thận 

Lao thận ở giai đoạn đầu thường không gây triệu chứng rõ ràng, vì vậy rất dễ bị bỏ sót. Khi bệnh tiến triển, người bệnh có thể gặp các dấu hiệu sau, nhưng chúng lại giống với nhiễm trùng tiết niệu thông thường nên dễ bị nhầm lẫn:

• Tiểu ra máu (đái máu vi thể hoặc đại thể), nước tiểu đục hoặc có mủ. Đặc biệt, kết quả cấy vi khuẩn thường âm tính dù có triệu chứng nhiễm trùng.
• Đau âm ỉ vùng hông lưng, nhất là hai bên thắt lưng, vị trí của thận.
• Rối loạn tiểu tiện như tiểu buốt, tiểu rát, tiểu nhiều lần, tiểu đêm (xảy ra khi tổn thương lan xuống niệu quản hoặc bàng quang).
• Triệu chứng toàn thân như sốt nhẹ về chiều, đổ mồ hôi đêm, mệt mỏi, chán ăn, sụt cân không rõ nguyên nhân, rất giống triệu chứng lao phổi.
• Một số ít trường hợp xuất hiện khối u vùng hông lưng hoặc áp-xe lạnh quanh thận.

Do các triệu chứng này khá mơ hồ và không đặc hiệu, nhiều người chỉ phát hiện lao thận khi siêu âm hoặc chụp CT cho thấy tổn thương nặng như giãn đài bể thận, thận teo, hoặc thậm chí “thận tự hủy” (autonephrectomy).

Nguyên nhân gây lao thận

Lao thận hầu như luôn là hậu quả của lao nguyên phát ở phổi hoặc lao tiềm ẩn đã có từ trước. Cơ chế hình thành bệnh như sau:

• Vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis xâm nhập vào cơ thể chủ yếu qua đường hô hấp, gây lao phổi nguyên phát (có thể không có triệu chứng rõ).
• Từ ổ lao ở phổi, vi khuẩn theo đường máu hoặc bạch huyết di chuyển đến các cơ quan xa, trong đó thận là đích đến phổ biến vì có lưu lượng máu rất lớn.
• Khi hệ miễn dịch suy yếu (HIV/AIDS, đái tháo đường, suy dinh dưỡng, dùng corticoid dài ngày, chạy thận nhân tạo, ghép tạng…), vi khuẩn “thức dậy” và gây tổn thương tại thận.

Những đối tượng có nguy cơ cao mắc lao thận:

• Người đang hoặc đã từng mắc lao phổi chưa điều trị triệt để.
• Bệnh nhân suy thận mạn, chạy thận nhân tạo định kỳ.
• Người nhiễm HIV, đái tháo đường, ung thư đang hóa trị/xạ trị.
• Người lớn tuổi, suy dinh dưỡng nặng, dùng thuốc ức chế miễn dịch lâu dài.

Biến chứng nguy hiểm của lao thận nếu không điều trị kịp thời

Khi lao thận không được phát hiện và điều trị đúng phác đồ, bệnh có thể gây ra hàng loạt biến chứng nghiêm trọng:

• Phá hủy nhu mô thận từng phần hoặc toàn bộ, dẫn đến thận teo nhỏ, mất chức năng (gọi là “thận chết” hoặc “cement kidney” - thận xi măng).
• Hẹp niệu quản, giãn đài bể thận, ứ mủ thận (pyonephrosis).
• Áp xe quanh thận, rò mủ ra thành bụng hoặc vùng thắt lưng.
• Suy thận mạn tính giai đoạn cuối, phải chạy thận nhân tạo hoặc ghép thận.
• Nhiễm trùng huyết do lao, đe dọa tính mạng.

Những biến chứng này thường khó hồi phục hoàn toàn, ảnh hưởng nặng nề đến chất lượng cuộc sống và tuổi thọ người bệnh.

Cách phòng ngừa lao thận hiệu quả và thiết thực

Để tránh lao thận, điều quan trọng nhất là phòng ngừa và kiểm soát tốt bệnh lao nói chung, giúp ngăn vi khuẩn lan đến thận và các cơ quan khác.

Phát hiện và điều trị sớm bệnh lao

Nhóm biện pháp này nhằm phát hiện lao càng sớm càng tốt và điều trị đúng phác đồ để ngăn bệnh tiến triển hoặc lan rộng.

• Khạc đờm xét nghiệm khi ho kéo dài trên 2 tuần.
• Điều trị đầy đủ phác đồ theo chỉ định y tế khi được chẩn đoán lao (lao hoạt động hoặc lao tiềm ẩn).

Tăng cường sức đề kháng toàn thân

Các thói quen lành mạnh dưới đây giúp cơ thể chống lại vi khuẩn lao tốt hơn.

• Ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, bổ sung protein, vitamin và khoáng chất.
• Tập thể dục đều đặn, duy trì cân nặng hợp lý.
• Tránh hút thuốc lá và hạn chế rượu bia.

Bảo vệ đường hô hấp hạn chế nguy cơ nhiễm lao mới

Các biện pháp này giúp giảm tiếp xúc với nguồn lây vi khuẩn lao.

• Đeo khẩu trang khi tiếp xúc gần với người nghi mắc lao phổi.
• Giữ nhà cửa thông thoáng, hạn chế ở nơi đông đúc và kín gió trong thời gian dài.

Theo dõi định kỳ ở nhóm nguy cơ cao

Việc kiểm tra thường xuyên giúp phát hiện sớm lao tiềm ẩn hoặc các dấu hiệu bất thường ở thận.

• Người chạy thận nhân tạo, suy thận mạn, đái tháo đường, HIV nên xét nghiệm lao tiềm ẩn định kỳ (Mantoux hoặc IGRA).
• Khám chuyên khoa tiết niệu khi có tiểu máu, đau hông lưng kéo dài hoặc tiểu bất thường dù nhẹ.

Tiêm vắc xin BCG

Đây là biện pháp quan trọng giúp trẻ em giảm nguy cơ mắc lao nặng và lao ngoài phổi. Vắc xin BCG không ngăn ngừa hoàn toàn lao ở người lớn. Tuy nhiên, vắc xin giúp trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ giảm nguy cơ mắc các thể lao nặng và lao ngoài phổi.

Lao thận dù không phổ biến như lao phổi nhưng là một thể bệnh nguy hiểm, dễ bị bỏ sót vì triệu chứng mơ hồ và không đặc hiệu. Hậu quả của việc chẩn đoán muộn có thể là suy thận vĩnh viễn, chạy thận suốt đời hoặc thậm chí mất cả hai quả thận. Việc nâng cao nhận thức về lao thận, đặc biệt ở những người có nguy cơ cao, cùng với việc kiểm soát tốt nguồn lây lao và duy trì sức khỏe tổng thể sẽ giúp chúng ta giảm thiểu tối đa nguy cơ mắc phải căn bệnh này. Hãy chủ động theo dõi sức khỏe, khám chuyên khoa tiết niệu khi có dấu hiệu bất thường dù nhỏ nhất, vì phát hiện sớm chính là chìa khóa bảo vệ đôi thận của bạn!

Trung tâm Tiêm chủng Long Châu là địa chỉ uy tín được nhiều gia đình lựa chọn, với hệ thống cơ sở hiện đại, quy trình tiêm chủng an toàn và đội ngũ nhân viên y tế giàu kinh nghiệm. Việc chủ động xây dựng “lá chắn” miễn dịch thông qua tiêm chủng không chỉ bảo vệ bản thân mà còn góp phần bảo vệ cộng đồng, giảm gánh nặng bệnh tật lâu dài.