Lá lách: Vị trí, vai trò và những điều bạn cần biết

Trong y học, lá lách thường ít được chú ý so với gan hay tim, nhưng thực tế lá lách lại tham gia trực tiếp vào việc lọc máu, hỗ trợ hệ miễn dịch và bảo vệ cơ thể trước tác nhân gây bệnh. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu rõ hơn về lá lách thông qua bài viết dưới đây nhé.

Lá lách nằm ở đâu? 

Lá lách là một cơ quan thuộc hệ bạch huyết, có hình bầu dục, nằm ở phía trên bên trái ổ bụng, ngay dưới lồng ngực và phía sau dạ dày. Ở người trưởng thành khỏe mạnh, lá lách thường có kích thước khoảng 6cm - 13cm, nặng khoảng 150g - 200g, và có màu tím đỏ đặc trưng. Vị trí của lá lách được bảo vệ bởi các xương sườn dưới cùng, giúp giảm nguy cơ tổn thương từ các tác động bên ngoài. Tuy nhiên, lá lách vẫn có thể bị ảnh hưởng bởi chấn thương hoặc bệnh lý nếu không được chăm sóc đúng cách.

Lá lách được bao bọc bởi một lớp vỏ dày từ mô liên kết, giúp duy trì hình dạng ổn định và bảo vệ cơ quan này khỏi tổn thương. Bên trong, lá lách gồm hai vùng chính: Tủy trắng và tủy đỏ. Tủy trắng chứa nhiều tế bào lympho B và T, đóng vai trò nhận diện và tiêu diệt tác nhân gây bệnh trong máu, góp phần quan trọng vào hệ miễn dịch. Trong khi đó, tủy đỏ hoạt động như một “máy lọc sinh học”, loại bỏ hồng cầu già hoặc hư hỏng và tái thu hồi sắt để tạo hồng cầu mới. Ngoài ra, tủy đỏ còn là nơi lưu trữ máu và tiểu cầu, sẵn sàng cung cấp trong tình huống xuất huyết. Sự phối hợp nhịp nhàng giữa các thành phần này giúp lá lách đảm bảo vai trò kép trong cả tuần hoàn và miễn dịch.

Vai trò quan trọng của lá lách trong cơ thể

Lá lách được xem là “trung tâm” của hệ miễn dịch và tuần hoàn máu, đóng vai trò không thể thiếu trong việc duy trì sức khỏe tổng thể. Cơ quan này hoạt động âm thầm nhưng hiệu quả, đảm bảo cơ thể được bảo vệ trước các tác nhân gây hại và duy trì sự ổn định của hệ tuần hoàn. Một số vai trò của lá lách có thể kể đến như:

Lọc máu và loại bỏ tế bào máu già

Lá lách hoạt động như một “bộ lọc” tự nhiên của cơ thể, giúp loại bỏ các hồng cầu đã hết vòng đời hoặc bị hư hỏng. Quá trình này đảm bảo máu lưu thông trong cơ thể luôn ở trạng thái chất lượng cao. Đồng thời, lá lách tái chế sắt từ các hồng cầu già, cung cấp nguyên liệu cho tủy xương để sản xuất hồng cầu mới. Ngoài ra, lá lách cũng loại bỏ các tiểu cầu bất thường hoặc các mảnh vỡ tế bào, giúp ngăn ngừa tắc nghẽn mạch máu.

Dự trữ máu và tiểu cầu

Lá lách dự trữ một lượng máu đáng kể, chiếm khoảng 150ml - 300ml máu ở người trưởng thành. Trong các tình huống khẩn cấp như mất máu do chấn thương hoặc phẫu thuật, lá lách có thể co bóp để giải phóng lượng máu dự trữ này, giúp cơ thể duy trì huyết áp và cung cấp oxy kịp thời. Ngoài ra, lá lách cũng lưu trữ khoảng 30% - 40% số tiểu cầu của cơ thể, hỗ trợ quá trình đông máu khi xảy ra vết thương, giúp cầm máu nhanh chóng và hiệu quả.

Tăng cường miễn dịch

Hệ miễn dịch của lá lách đóng vai trò như một “bộ lọc” bảo vệ cơ thể, giúp nhận diện và tiêu diệt các vi khuẩn, virus hoặc các tác nhân gây bệnh khác. Tủy trắng trong lá lách chứa các tế bào miễn dịch như lympho bào, macrophage, giúp phát hiện và phá hủy các mầm bệnh trước khi chúng gây hại. Lá lách cũng sản xuất kháng thể, góp phần tăng cường khả năng miễn dịch lâu dài, đặc biệt là trong việc chống lại các bệnh nhiễm trùng như viêm phổi do phế cầu hoặc nhiễm trùng huyết.

Một số bệnh lý liên quan đến lá lách và cách chăm sóc, bảo vệ lá lách khỏe mạnh

Mặc dù lá lách hoạt động âm thầm nhưng một số bệnh lý hoặc chấn thương có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng của nó. Việc chăm sóc lá lách đúng cách không chỉ giúp duy trì sức khỏe của cơ quan này mà còn hỗ trợ hệ miễn dịch và tuần hoàn máu hoạt động hiệu quả.

Các bệnh lý liên quan đến lá lách

Lá lách là một cơ quan nhỏ nhưng dễ bị ảnh hưởng bởi nhiều bệnh lý nghiêm trọng. Khi gặp vấn đề, lá lách không chỉ gây khó chịu mà còn có thể đe dọa trực tiếp đến tính mạng nếu không được xử trí đúng cách. Một số bệnh lý liên quan đến lá lách như:

• Lá lách to: Tình trạng này thường xảy ra do nhiễm trùng, bệnh gan hoặc các bệnh lý máu như ung thư bạch cầu. Lá lách to có thể gây đau tức vùng bụng trái, cảm giác đầy hơi hoặc mệt mỏi. Nếu không được điều trị, lá lách to có thể làm tăng nguy cơ vỡ lách.
• Vỡ lá lách: Thường do chấn thương mạnh ở vùng bụng hoặc ngực, chẳng hạn như tai nạn giao thông hoặc va đập mạnh. Vỡ lá lách gây xuất huyết nội, tình trạng này gây nguy hiểm tính mạng nếu không được xử lý kịp thời.
• Cắt lá lách: Trong một số trường hợp, chẳng hạn như vỡ lá lách hoặc bệnh lý nghiêm trọng như ung thư, bác sĩ có thể chỉ định cắt bỏ lá lách. Người sống không có lá lách vẫn có thể duy trì cuộc sống bình thường, nhưng cần tiêm phòng các vắc xin như phế cầu, Hib và não mô cầu để bù đắp vai trò miễn dịch bị mất.

Các biện pháp bảo vệ lá lách

Lá lách tuy là cơ quan nhỏ trong cơ thể nhưng dễ bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố. Để giữ cho lá lách khỏe mạnh, bạn cần chú ý đến các vấn đề sau:

• Khám sức khỏe định kỳ: Đặc biệt khi có các triệu chứng bất thường như đau tức vùng bụng trái, mệt mỏi kéo dài hoặc dễ bị nhiễm trùng. Các xét nghiệm máu và siêu âm bụng có thể giúp phát hiện sớm các vấn đề liên quan đến lá lách. Bạn nên thực hiện khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các bất thường sức khỏe.
• Giảm áp lực lên lá lách bằng việc phòng ngừa bệnh truyền nhiễm: Tiêm phòng đầy đủ các vắc xin như phế cầu, cúm và Hib giúp giảm nguy cơ nhiễm trùng, từ đó giảm áp lực lên lá lách.
• Xây dựng chế độ ăn uống và lối sống lành mạnh: Bạn nên hạn chế rượu bia, tránh thực phẩm nhiều chất béo hoặc đường để giảm gánh nặng cho gan và lá lách. Một chế độ ăn giàu rau xanh, trái cây và thực phẩm chứa sắt giúp hỗ trợ quá trình tạo máu và tăng cường chức năng lá lách.
• Tránh chấn thương vùng bụng: Khi tham gia các hoạt động thể thao hoặc vận động mạnh, cần sử dụng đồ bảo hộ để giảm nguy cơ chấn thương lá lách. Nếu đã được chẩn đoán lá lách to, bạn nên tránh các môn thể thao đối kháng hoặc vận động mạnh để giảm nguy cơ vỡ lách.

Lá lách không chỉ đơn thuần là một cơ quan nhỏ trong ổ bụng mà còn là “người gác cổng” của hệ miễn dịch và tuần hoàn máu. Hiểu rõ lá lách nằm ở đâu, vai trò của lá lách như thế nào sẽ giúp mỗi người chủ động hơn trong việc chăm sóc sức khỏe, phát hiện sớm những bất thường và có biện pháp phòng ngừa kịp thời. Hãy duy trì lối sống lành mạnh, khám sức khỏe định kỳ và tiêm phòng đầy đủ để bảo vệ lá lách và sức khỏe tổng thể bạn nhé.