Hormone adrenaline là gì? Tác dụng đối với cơ thể

Hormone adrenaline (hay epinephrine) là một hormone và chất dẫn truyền thần kinh được tuyến thượng thận sản xuất, giữ vai trò quan trọng trong việc điều hòa nhiều hoạt động sống còn của cơ thể. Khi đối diện với căng thẳng, sợ hãi hoặc nguy hiểm, adrenaline sẽ được giải phóng, kích thích tim đập nhanh hơn, tăng lưu lượng máu và cung cấp năng lượng tức thời. Nhờ vậy, cơ thể luôn ở trạng thái sẵn sàng để thích nghi và phản ứng nhanh chóng trước mọi tình huống khẩn cấp.

Hormone adrenaline là gì?

Adrenaline, còn gọi là epinephrine, là một hormone và chất dẫn truyền thần kinh quan trọng do tuyến tủy thượng thận tiết ra. Đây là thành phần giúp con người phản ứng nhanh chóng trước các tình huống căng thẳng, lo sợ hoặc nguy hiểm. Khi được giải phóng vào máu, adrenaline tác động trực tiếp đến nhiều cơ quan như tim, phổi, mạch máu và hệ thần kinh, qua đó tạo ra hàng loạt thay đổi sinh lý: Tăng nhịp tim, giãn phế quản, huy động glucose từ gan và tăng lưu lượng máu đến cơ bắp.

Ở người trưởng thành khỏe mạnh, tủy thượng thận tiết adrenaline với tốc độ trung bình khoảng 0,2 µg/kg/phút, duy trì nồng độ huyết tương dao động trong khoảng 170-520 pmol/L. Về mặt cấu trúc, adrenaline nội sinh do cơ thể sản xuất có đặc tính hóa học và sinh học tương tự adrenaline tổng hợp (dạng dược phẩm). Trong lâm sàng, adrenaline nhân tạo thường được sử dụng như một thuốc cấp cứu trong sốc phản vệ, ngừng tim hay cơn hen phế quản nặng, nhờ khả năng co mạch mạnh, tăng cung lượng tim và giãn cơ trơn phế quản. Điều này cho thấy adrenaline không chỉ giữ vai trò sống còn trong sinh lý tự nhiên mà còn có giá trị đặc biệt trong thực hành y học.

Chức năng của hormone adrenaline trong cơ thể

Khi được phóng thích vào máu, adrenaline gắn vào thụ thể adrenergic tại nhiều cơ quan, từ đó gây ra hàng loạt đáp ứng sinh lý nhằm tối ưu hóa khả năng sống sót trong tình huống căng thẳng hoặc khẩn cấp. Dưới đây là một số chức năng của hormone adrenaline trong cơ thể:

Tác động lên hệ hô hấp

Adrenaline có khả năng gây giãn khí phế quản và mở rộng đường thở, từ đó làm tăng thông khí và cải thiện sự trao đổi khí tại phổi. Nhờ vậy, cơ thể có thể nhanh chóng huy động một lượng oxy lớn cung cấp cho não và cơ vân khi phải đối diện với tình huống nguy hiểm. Cơ chế này cũng chính là nền tảng để adrenaline được ứng dụng trong cấp cứu hen phế quản hoặc co thắt phế quản nặng.

Tác động lên hệ tim mạch

Trên hệ tim mạch, adrenaline làm tăng nhịp tim và sức co bóp cơ tim, qua đó nâng cung lượng tim. Đồng thời, hormone này gây co mạch ở da và các tạng, giúp tăng huyết áp hệ thống, trong khi lại gây giãn mạch vành và mạch cơ vân để ưu tiên tưới máu cho tim và các cơ vận động. Nhờ vậy, cơ thể duy trì được huyết động ổn định và tối đa hóa năng lượng cung cấp cho hoạt động cơ bắp trong điều kiện stress.

Tác động lên hệ thần kinh - cảm giác

Adrenaline làm giãn đồng tử, cải thiện khả năng thị giác trong điều kiện ánh sáng yếu, đồng thời tăng cường sự tỉnh táo và tốc độ phản xạ. Nhờ những tác động này, cá thể có thể nhận thức tình huống rõ ràng hơn, đồng thời phản ứng nhanh hơn trước mối đe dọa từ môi trường.

Tác động lên hệ tiêu hóa và tiết niệu

Khi adrenaline gia tăng, nhu động dạ dày - ruột bị ức chế, làm chậm quá trình tiêu hóa để tiết kiệm năng lượng cho các cơ quan quan trọng hơn. Bên cạnh đó, adrenaline cũng gây co cơ vòng bàng quang, làm hạn chế tiểu tiện tạm thời. Những cơ chế này cho thấy cơ thể sẽ ưu tiên duy trì chức năng sống còn trước mắt thay vì các hoạt động tiêu hóa, bài tiết.

Tác động chuyển hóa

Về mặt chuyển hóa, adrenaline thúc đẩy phân giải glycogen ở gan và cơ, đồng thời ức chế tiết insulin và kích thích tiết glucagon, từ đó làm tăng đường huyết. Ngoài ra, hormone này còn huy động acid béo tự do từ mô mỡ và tăng cường quá trình β-oxy hóa, giúp sản sinh ATP nhanh chóng. Nhờ vậy, cơ thể có nguồn năng lượng dồi dào để đáp ứng nhu cầu khẩn cấp.

Những vấn đề sức khỏe liên quan đến hormone adrenaline

Sự bài tiết hormone adrenaline có vai trò bảo vệ cơ thể trong các tình huống khẩn cấp. Tuy nhiên, khi nồng độ adrenaline tăng tiết kéo dài hoặc rối loạn điều hòa, cơ thể có thể phải đối mặt với nhiều vấn đề sức khỏe, cụ thể như:

• Rối loạn tim mạch: Tăng nhịp tim thường xuyên và kéo dài có thể dẫn đến loạn nhịp, tăng huyết áp và suy tim mạn tính. Đây là một trong những hệ lụy nguy hiểm nhất của tình trạng tăng tiết adrenaline.
• Rối loạn chuyển hóa glucose: Adrenaline làm giảm nhạy cảm insulin và hạn chế khả năng dung nạp glucose, từ đó làm tăng nguy cơ xuất hiện tình trạng tăng đường huyết hoặc khởi phát bệnh đái tháo đường type 2.
• Suy giảm chức năng tuyến thượng thận: Sự kích thích quá mức và kéo dài có thể làm tuyến thượng thận bị suy yếu, giảm khả năng đáp ứng hormone khi cần thiết.
• Rối loạn chuyển hóa dinh dưỡng: Adrenaline tác động đến chuyển hóa lipid, protein và glucid, dẫn đến mất cân bằng nội môi, ảnh hưởng đến dự trữ năng lượng và khối cơ.
• Suy giảm miễn dịch: Tăng tiết adrenaline kéo dài làm suy yếu hệ miễn dịch, khiến cơ thể dễ mắc các bệnh lý nhiễm trùng và giảm khả năng hồi phục sau bệnh.
• Ảnh hưởng thần kinh - tâm thần: Trạng thái hưng phấn và kích thích quá mức có thể gây suy nhược thần kinh, đau đầu mạn tính, lo âu, mất ngủ và mệt mỏi kéo dài.

Những điều cần lưu ý để duy trì nồng độ adrenaline ổn định

Để tránh tình trạng tăng tiết adrenaline quá mức và bảo vệ sức khỏe tổng thể, cần chú ý đến các biện pháp điều chỉnh lối sống và tâm lý sau:

• Quản lý căng thẳng: Thực hành các kỹ thuật thư giãn như hít thở sâu, thiền định hoặc yoga nhằm giảm hoạt hóa quá mức hệ thần kinh giao cảm.
• Duy trì hoạt động thể chất: Luyện tập thể dục đều đặn với cường độ phù hợp như đi bộ, bơi lội hay đạp xe giúp cải thiện tuần hoàn, đồng thời điều hòa sự phóng thích hormone.
• Chế độ dinh dưỡng cân đối: Bổ sung đầy đủ vitamin, khoáng chất và các acid béo lành mạnh để hỗ trợ chức năng nội tiết và hệ thần kinh.
• Ngủ đủ giấc: Giấc ngủ chất lượng giúp hệ thần kinh phục hồi, hạn chế tình trạng tăng tiết hormone bất thường.
• Điều chỉnh thói quen sinh hoạt: Tránh lạm dụng chất kích thích như caffeine, rượu, thuốc lá vì đây là những yếu tố có thể thúc đẩy sự phóng thích adrenaline.
• Duy trì sự cân bằng công việc và nghỉ ngơi: Phân bổ hợp lý thời gian làm việc, thư giãn và giải trí để cơ thể không rơi vào trạng thái stress kéo dài.

Hy vọng bài viết trên đã giúp bạn hiểu rõ hơn về hormone adrenaline và vai trò của hormone này trong việc điều hòa hoạt động của hệ thần kinh, tim mạch và chuyển hóa năng lượng. Nếu nhận thấy các triệu chứng bất thường liên quan đến tim mạch, thần kinh hay rối loạn chuyển hóa, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa để được thăm khám và hỗ trợ kịp thời.