Tăng đường huyết là gì và nên làm gì khi gặp tình trạng này?

Đường huyết hay lượng glucose trong máu là yếu tố quan trọng phản ánh tình trạng chuyển hóa năng lượng trong cơ thể. Khi lượng đường trong máu tăng cao bất thường, hay còn gọi là tăng đường huyết, nó có thể gây ra nhiều ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe nếu không được kiểm soát đúng cách. Tình trạng này không chỉ phổ biến với người mắc bệnh tiểu đường mà còn có thể xảy ra ở nhiều đối tượng khác do nhiều nguyên nhân khác nhau. Vì vậy, hiểu rõ về tăng đường huyết sẽ giúp bạn có những biện pháp kịp thời và phù hợp để bảo vệ sức khỏe bản thân.

Như thế nào là tăng đường huyết?

Tăng đường huyết là tình trạng lượng đường trong máu vượt quá mức bình thường do cơ thể không sản xuất đủ insulin hoặc không sử dụng insulin hiệu quả. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), đường huyết lúc đói trên 126 mg/dL hoặc đường huyết sau ăn 2 giờ vượt 200 mg/dL được xem là dấu hiệu tăng đường huyết. Insulin là hormone quan trọng giúp đưa glucose vào tế bào để tạo năng lượng hoặc dự trữ dưới dạng glycogen. Khi insulin hoạt động không hiệu quả hoặc thiếu hụt, glucose không được hấp thụ mà tích tụ trong máu, dẫn đến tình trạng tăng đường huyết.

Nếu không được kiểm soát, tăng đường huyết kéo dài có thể gây tổn thương các mạch máu, thần kinh và làm tăng nguy cơ các biến chứng như bệnh tim mạch, suy thận, tổn thương mắt. Do đó, việc nhận biết và xử lý kịp thời là rất cần thiết.

Nhận diện triệu chứng tăng đường huyết

Để kiểm soát tốt tình trạng tăng đường huyết, việc nhận biết các dấu hiệu cảnh báo là rất quan trọng. Các triệu chứng của tăng đường huyết có thể khác nhau về mức độ và biểu hiện, từ những dấu hiệu phổ biến dễ nhận biết đến các triệu chứng nghiêm trọng cần can thiệp y tế ngay.

Triệu chứng tăng đường huyết phổ biến

Những biểu hiện phổ biến dưới đây thường xuất hiện đầu tiên khi đường huyết trong máu tăng cao và nếu để ý kỹ, bạn hoàn toàn có thể phát hiện sớm tình trạng này. Việc nhận biết sớm sẽ giúp can thiệp kịp thời, tránh các biến chứng nguy hiểm về sau.

• Khát nước nhiều: Do thận phải làm việc nhiều để đào thải lượng glucose dư thừa, cơ thể sẽ mất nước và gây cảm giác khát liên tục.
• Đi tiểu nhiều lần: Đây là cơ chế cơ thể đào thải đường dư thừa ra ngoài qua nước tiểu, khiến tần suất đi tiểu tăng lên rõ rệt, đặc biệt vào ban đêm.
• Cảm giác đói thường xuyên: Mặc dù ăn đủ nhưng do tế bào không nhận được glucose để tạo năng lượng nên cơ thể vẫn cảm thấy đói.
• Mệt mỏi, uể oải: Thiếu năng lượng từ glucose gây ra cảm giác mệt mỏi kéo dài.
• Thị lực giảm, mờ mắt: Lượng glucose cao làm thay đổi áp lực trong mắt tạm thời, ảnh hưởng đến thị lực.

Triệu chứng tăng đường huyết ít gặp

Ngoài các dấu hiệu phổ biến, có những biểu hiện ít gặp hơn nhưng cũng cần được chú ý để tránh bỏ qua các cảnh báo quan trọng. Một số triệu chứng này có thể xuất hiện ở giai đoạn tăng đường huyết lâu dài hoặc phức tạp hơn.

• Khô miệng, ngứa da: Tăng đường huyết có thể làm giảm độ ẩm trong cơ thể và ảnh hưởng đến da.
• Nhiễm trùng da hoặc vết thương lâu lành: Đường huyết cao làm suy giảm hệ miễn dịch, gây khó khăn trong quá trình hồi phục.
• Tê hoặc ngứa ran tay chân: Do tổn thương thần kinh do đường huyết không ổn định lâu dài.

Các triệu chứng tăng đường huyết nặng

Khi tình trạng tăng đường huyết trở nên nghiêm trọng, cơ thể sẽ xuất hiện các dấu hiệu cảnh báo cấp cứu mà người bệnh không nên chủ quan. Việc xử trí chậm trễ có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm, thậm chí đe dọa tính mạng.

• Buồn nôn và nôn: Là dấu hiệu cảnh báo cơ thể bị mất cân bằng chuyển hóa nghiêm trọng.
• Đau bụng dữ dội: Có thể liên quan đến nhiễm toan ceton, một biến chứng cấp cứu của tiểu đường.
• Thở nhanh, sâu hoặc hơi thở có mùi trái cây: Đây là dấu hiệu cơ thể đang cố gắng đào thải các sản phẩm chuyển hóa bất thường.
• Mất ý thức hoặc hôn mê: Biểu hiện của biến chứng tăng đường huyết nặng, cần xử trí y tế khẩn cấp ngay.

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), khi gặp các triệu chứng nặng này, người bệnh cần đến ngay cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị phù hợp.

Tăng đường huyết thường xuyên là do đâu?

Tăng đường huyết xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó phổ biến nhất là:

• Bệnh tiểu đường: Cơ thể không sản xuất đủ insulin (type 1) hoặc insulin không hoạt động hiệu quả (type 2).
• Chế độ ăn uống không hợp lý: Ăn nhiều thực phẩm giàu carbohydrate tinh chế và đường đơn dễ làm đường huyết tăng nhanh.
• Thiếu hoạt động thể chất: Vận động giúp cải thiện khả năng sử dụng glucose của tế bào.
• Căng thẳng kéo dài: Hormone stress làm tăng lượng glucose trong máu.
• Tác dụng phụ của thuốc: Một số thuốc như corticosteroid, thuốc lợi tiểu có thể gây tăng đường huyết.
• Các bệnh lý đi kèm: Nhiễm trùng, bệnh tuyến giáp, hội chứng Cushing… đều có thể ảnh hưởng đến chuyển hóa glucose.
• Yếu tố di truyền và lão hóa: Gia tăng nguy cơ tăng đường huyết do giảm chức năng insulin theo tuổi tác và di truyền.

Hiểu rõ nguyên nhân giúp bạn có kế hoạch chăm sóc sức khỏe phù hợp hơn, từ việc điều chỉnh chế độ ăn uống đến kiểm soát stress.

Nên làm gì khi bị tăng đường huyết?

Khi phát hiện dấu hiệu tăng đường huyết hoặc đã được chẩn đoán, bạn có thể áp dụng những biện pháp sau để kiểm soát tình trạng:

• Theo dõi đường huyết thường xuyên: Dùng máy đo đường huyết để kiểm tra và theo dõi diễn biến.
• Uống đủ nước: Giúp tránh mất nước và hỗ trợ thận lọc glucose hiệu quả hơn.
• Điều chỉnh chế độ ăn uống: Hạn chế các loại thực phẩm chứa nhiều đường, tinh bột tinh chế; tăng cường rau xanh, thực phẩm giàu chất xơ.
• Tăng cường vận động: Vận động nhẹ nhàng như đi bộ, yoga giúp cải thiện khả năng sử dụng glucose của cơ thể.
• Giữ tinh thần thoải mái: Căng thẳng làm tăng hormone gây tăng đường huyết nên cần có các biện pháp thư giãn phù hợp.
• Tuân thủ phác đồ điều trị: Nếu đang dùng thuốc hoặc insulin theo chỉ định bác sĩ, không tự ý thay đổi liều dùng.
• Tư vấn bác sĩ khi cần: Nếu đường huyết tăng cao liên tục hoặc xuất hiện các triệu chứng nặng cần đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều chỉnh thuốc.

Phòng tránh tình trạng tăng đường huyết

Để giảm thiểu nguy cơ tăng đường huyết, duy trì sức khỏe ổn định, bạn nên thực hiện:

• Chế độ ăn cân đối: Ưu tiên rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt, hạn chế đường và thức ăn nhanh.
• Tập luyện đều đặn: Ít nhất 30 phút mỗi ngày với các hoạt động như đi bộ, đạp xe, bơi lội.
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Đặc biệt nếu bạn có nguy cơ cao hoặc tiền sử gia đình mắc tiểu đường.
• Quản lý cân nặng hợp lý: Tránh thừa cân béo phì là một yếu tố quan trọng giúp kiểm soát đường huyết.
• Giảm stress: Áp dụng các phương pháp như thiền, yoga để giữ tinh thần thư thái.
• Tuân thủ chỉ định điều trị: Dùng thuốc đúng theo hướng dẫn, không tự ý đổi thuốc hoặc liều lượng.

Việc duy trì các thói quen này không chỉ giúp phòng tránh tăng đường huyết mà còn hỗ trợ sức khỏe tổng thể lâu dài.

Tăng đường huyết là tình trạng phổ biến có thể gây nhiều ảnh hưởng nghiêm trọng nếu không được kiểm soát tốt. Việc nhận biết sớm dấu hiệu, hiểu rõ nguyên nhân và thực hiện các biện pháp phù hợp là cách hiệu quả để duy trì chỉ số đường huyết ổn định. Bên cạnh đó, lối sống lành mạnh, khám sức khỏe định kỳ đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe tổng thể.