Giả mạc bạch hầu​ hình thành như thế nào?

Trong lâm sàng, sự hiện diện của giả mạc là yếu tố quan trọng giúp phân biệt bạch hầu với các bệnh viêm họng thông thường. Giả mạc bạch hầu không chỉ là biểu hiện ngoài da niêm mà còn là dấu hiệu cho thấy độc tố của vi khuẩn đang phá hủy mô tại chỗ. Vậy cơ chế hình thành giả mạc bạch hầu là gì và vì sao nó được xem là đặc điểm điển hình của bệnh? Hãy cùng Tiêm chủng Long Châu tìm hiểu chủ đề: “Giả mạc bạch hầu​ hình thành như thế nào?” qua bài viết dưới đây.

Giả mạc bạch hầu​ hình thành như thế nào?

Giả mạc bạch hầu​ hình thành như thế nào? Giả mạc bạch hầu hình thành do phản ứng của cơ thể trước độc tố do vi khuẩn Corynebacterium diphtheriae tiết ra khi xâm nhập vào niêm mạc đường hô hấp, đặc biệt là vùng hầu họng, amidan hoặc thanh quản. Khi độc tố lan rộng trong mô, nó phá hủy các tế bào biểu mô tại chỗ, làm vỡ mạch máu nhỏ và khởi phát phản ứng viêm cấp tính. Quá trình này tạo điều kiện cho một lớp mô hoại tử, gọi là giả mạc, hình thành ngay tại vùng tổn thương.

Lớp giả mạc có màu xám hoặc trắng ngà, dày, bám chắc vào niêm mạc và bao gồm các thành phần như tế bào chết, fibrin (sợi huyết), hồng cầu, bạch cầu và vi khuẩn. Nếu cố gắng bóc lớp màng này ra, niêm mạc phía dưới sẽ rớm máu và phù nề, đôi khi gây chảy máu nhiều.

Giả mạc có thể giới hạn ở một vùng nhỏ như amidan hoặc lan rộng khắp vùng hầu họng, thanh quản và thậm chí cả khí quản, điều này đặc biệt nguy hiểm vì có thể gây tắc nghẽn đường thở, dẫn đến khó thở cấp tính hoặc tử vong do ngạt thở. Khi hạch cổ sưng to kèm theo niêm mạc phù nề, đặc trưng của bạch hầu nặng.

Ngoài việc đe dọa đường hô hấp, giả mạc còn mang nguy cơ lây nhiễm rất cao. Vi khuẩn trong giả mạc có thể phát tán qua giọt bắn khi bệnh nhân ho, hắt hơi hoặc nói chuyện. Vì vậy, việc tiếp xúc gần với người bệnh cần được thực hiện kèm theo các biện pháp phòng ngừa nghiêm ngặt như mang khẩu trang, găng tay và cách ly phù hợp.

Bạch hầu thường gặp ở những đối tượng nào?

Bạch hầu là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi nhưng thường gặp nhất ở những đối tượng có nguy cơ cao, đặc biệt khi khả năng miễn dịch không đầy đủ hoặc môi trường sống tạo điều kiện cho vi khuẩn lây lan.

Trẻ em chưa được tiêm chủng hoặc không tiêm đủ liều vắc xin phòng bạch hầu là nhóm dễ mắc bệnh nhất. Ở người lớn, nguy cơ nhiễm bệnh cũng tăng lên nếu đã tiêm vắc xin từ lâu mà không được tiêm mũi nhắc lại, do miễn dịch có thể suy giảm theo thời gian.

Ngoài ra, những người bị suy giảm miễn dịch như bệnh nhân HIV, người đang điều trị hóa trị hoặc mắc các bệnh mạn tính cũng dễ bị tổn thương hơn khi tiếp xúc với vi khuẩn Corynebacterium diphtheriae.

Bạch hầu cũng dễ bùng phát ở những nơi có mật độ dân số cao và điều kiện sống kém vệ sinh, chẳng hạn như trại tị nạn, nhà tù, doanh trại quân đội hoặc nơi ở của người vô gia cư. Những người sống trong cộng đồng có tỷ lệ tiêm chủng thấp hoặc di chuyển đến vùng đang có dịch bệnh lưu hành cũng có nguy cơ bị lây nhiễm. 

Di chuyển dân số quy mô lớn hoặc sống trong môi trường tiếp xúc thường xuyên với động vật nuôi không được kiểm soát có thể là yếu tố nguy cơ gián tiếp, đặc biệt nếu nguồn nước và thức ăn bị nhiễm khuẩn.

Bạch hầu có thể điều trị được không?

Bệnh bạch hầu hoàn toàn có thể điều trị được nếu được phát hiện sớm và xử trí kịp thời, đúng phác đồ. Phương pháp điều trị chủ yếu bao gồm việc sử dụng kháng độc tố để trung hòa độc tố vi khuẩn, phối hợp với kháng sinh để tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh và ngăn ngừa lây lan.

Ngay khi nghi ngờ mắc bạch hầu, bác sĩ sẽ không chờ kết quả xét nghiệm mà cần nhanh chóng sử dụng thuốc kháng độc tố (Diphtheria Antitoxin, DAT). Loại thuốc này được chiết xuất từ huyết thanh ngựa, có khả năng trung hòa phần độc tố đang lưu hành trong máu. Tuy nhiên, nó không có tác dụng với độc tố đã gắn vào tế bào, vì vậy việc điều trị cần được tiến hành càng sớm càng tốt. Trước khi tiêm, bệnh nhân phải được làm test quá mẫn và chuẩn bị sẵn thuốc chống sốc để xử trí kịp thời các phản ứng dị ứng có thể xảy ra.

Bên cạnh kháng độc tố, kháng sinh cũng đóng vai trò quan trọng. Erythromycin hoặc penicillin là hai lựa chọn thường được ưu tiên. Kháng sinh có tác dụng tiêu diệt vi khuẩn Corynebacterium diphtheriae, giúp giảm tiết độc tố, làm bệnh nhanh hồi phục và hạn chế nguy cơ lây nhiễm cho người xung quanh. Trong một số trường hợp kháng thuốc, bác sĩ có thể cân nhắc dùng các kháng sinh phổ rộng như linezolid hoặc vancomycin.

Việc cách ly bệnh nhân là bắt buộc nhằm ngăn chặn sự lây lan qua giọt bắn. Bên cạnh đó, những người tiếp xúc gần như người thân trong gia đình, nhân viên y tế hoặc những người từng tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết đường hô hấp của bệnh nhân cần được điều trị dự phòng bằng một liều kháng sinh, kết hợp theo dõi triệu chứng để phát hiện sớm bất kỳ biểu hiện nhiễm bệnh nào.

Nhờ các tiến bộ y học hiện nay, đa số bệnh nhân bạch hầu đều có thể phục hồi hoàn toàn nếu được điều trị kịp thời. Tuy nhiên, do khả năng gây biến chứng nặng như ngạt thở, viêm cơ tim hoặc tổn thương thần kinh, bạch hầu vẫn là bệnh lý nguy hiểm và cần được theo dõi sát trong quá trình điều trị.

Hiện nay, Trung tâm Tiêm chủng Long Châu đang triển khai các loại vắc xin phòng ngừa bạch hầu như Td, Boostrix và Adacel. Tất cả vắc xin đều được bảo quản trong hệ thống kho đạt tiêu chuẩn GSP nghiêm ngặt, đảm bảo chất lượng an toàn khi sử dụng. Để được tư vấn chi tiết và đặt lịch nhanh chóng, vui lòng liên hệ tổng đài 1800 6928.

Bài viết đã giải đáp câu hỏi: “Giả mạc bạch hầu​ hình thành như thế nào?”. Giả mạc bạch hầu hình thành do độc tố của vi khuẩn Corynebacterium diphtheriae gây hoại tử biểu mô vùng hầu họng, kết hợp với fibrin, bạch cầu và tế bào hoại tử tạo thành lớp màng dày, màu trắng xám bám chắc. Đây là dấu hiệu quan trọng để nhận biết bệnh và cũng là yếu tố nguy hiểm, vì giả mạc có thể lan rộng, gây tắc nghẽn đường thở. Việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời bằng kháng độc tố bạch hầu là yếu tố quyết định trong cứu sống người bệnh.