Cúm H1N1: Những cách phòng tránh và điều trị hiệu quả bạn nên biết

Cúm H1N1 là bệnh cúm do vi rút cúm A subtype H1N1 gây ra, được đặt tên theo hai loại protein bề mặt: Hemagglutinin (H) và Neuraminidase (N). Ban đầu có nguồn gốc từ lợn, nhưng chủng vi rút gây đại dịch năm 2009 là kết quả tái tổ hợp gene từ vi rút cúm người, lợn và gia cầm, giúp nó dễ dàng lây lan giữa người với người. Đại dịch H1N1 khởi phát tại Mexico và lan rộng ra hơn 200 quốc gia, gây ra hàng triệu ca nhiễm và hàng chục nghìn ca tử vong, trước khi được WHO tuyên bố kết thúc vào năm 2010.

Hiện nay, H1N1 là một trong những chủng cúm mùa phổ biến, cùng với các chủng cúm A/H3N2 và cúm B. Mặc dù không còn ở mức đại dịch, H1N1 vẫn gây ra các đợt bùng phát theo mùa, đặc biệt ở trẻ em, người trẻ tuổi, và những người có bệnh lý nền. 

Những dấu hiệu và triệu chứng của cúm H1N1

Triệu chứng của cúm H1N1 tương tự các loại cúm mùa khác, nhưng có thể nghiêm trọng hơn ở một số nhóm đối tượng. Các triệu chứng phổ biến bao gồm:

• Sốt: Sốt cao (38 - 40°C), thường kéo dài 2 - 4 ngày, kèm ớn lạnh.
• Đau cơ và kiệt sức: Nhức mỏi cơ thể, cảm giác đuối sức, đặc biệt ở trẻ em và thanh niên.
• Vấn đề hô hấp: Ho khan, đau rát cổ họng, chảy nước mũi, hoặc nghẹt mũi.
• Đau đầu: Cảm giác nặng đầu, đau âm ỉ, đặc biệt khi sốt cao.
• Triệu chứng tiêu hóa: Bao gồm buồn nôn, nôn mửa hoặc tiêu chảy, thường gặp nhiều hơn ở trẻ em so với các loại cúm khác.

Hầu hết các ca H1N1 nhẹ tự khỏi trong 7 - 10 ngày với nghỉ ngơi và chăm sóc tại nhà. Tuy nhiên, một số người có thể phát triển triệu chứng nặng, bao gồm khó thở, đau ngực hoặc lơ mơ cần được can thiệp y tế kịp thời.

Biến chứng có thể gặp của cúm H1N1

Các biến chứng phổ biến của bệnh bao gồm:

• Viêm phổi: Do vi rút H1N1 hoặc nhiễm khuẩn thứ phát (Streptococcus pneumoniae), gây khó thở, sốt cao, và đau ngực.
• Suy hô hấp cấp: Thiếu oxy nghiêm trọng, cần hỗ trợ thở máy.
• Viêm cơ tim hoặc viêm màng tim: Tình trạng này hiếm gặp, nhưng có thể đe dọa tính mạng.
• Biến chứng thần kinh: Co giật, viêm não, hoặc hội chứng Guillain-Barré ở một số ít trường hợp.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu các triệu chứng sau kép dài dai dẳng, bạn nên đến thăm khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời:

• Sốt cao trên 38°C kéo dài;
• Khó thở, đau ngực, hoặc thở khò khè;
• Lơ mơ, mệt mỏi nghiêm trọng;
• Ho ra máu, tiêu chảy/nôn kéo dài.

Cúm H1N1 là bệnh do vi rút cúm A subtype H1N1 gây ra, thuộc nhóm vi rút H1N1. Vi rút này chủ yếu lây truyền qua các giọt bắn từ đường hô hấp khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện. Ngoài ra, bệnh cũng có thể lây qua việc chạm vào bề mặt hoặc vật dụng nhiễm vi rút, rồi đưa tay lên mắt, mũi hoặc miệng.

Những ai có nguy cơ mắc cúm H1N1

Trẻ dưới 5 tuổi, người từ 5 - 24 tuổi, và người trên 65 tuổi là những nhóm có nguy cơ cao mắc cúm H1N1.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc cúm H1N1

Dưới đây là những yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh mà bạn cần lưu ý:

• Tuổi: Trẻ dưới 5, người từ 5 - 24 tuổi, hoặc trên 65 tuổi.
• Bệnh lý nền: Phổi mãn tính, tim mạch, tiểu đường, suy giảm miễn dịch.
• Phụ nữ mang thai: Mẹ bầu cần cẩn trọng vì có nguy cơ cao gặp biến chứng nặng.
• Lối sống: Thường xuyên tiếp xúc đông người, vệ sinh kém, hút thuốc.
• Không tiêm vắc xin cúm: Tăng nguy cơ nhiễm bệnh.
• Béo phì: Thừa cân có thể làm suy giảm hệ miễn dịch và ảnh hưởng đến chức năng hô hấp.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán cúm H1N1

Bác sĩ thường chẩn đoán cúm H1N1 dựa trên các phương pháp sau:

• Triệu chứng lâm sàng: Sốt, ho, đau cơ, và tiền sử tiếp xúc với người bệnh trong mùa cúm.
• Xét nghiệm vi rút:
  • RT-PCR: Xét nghiệm này có độ chính xác cao, phát hiện RNA của vi rút H1N1 từ mẫu dịch mũi họng.
  • Test nhanh cúm: Kết quả trong 15 - 30 phút, nhưng độ nhạy thấp hơn PCR.
• Hình ảnh học: Chụp X-quang phổi nếu nghi ngờ biến chứng như viêm phổi.

Trong mùa cúm, bác sĩ thường điều trị dựa trên triệu chứng mà không cần xét nghiệm với các trường hợp nhẹ. Tuy nhiên, nếu bệnh tình trở nặng hoặc người bệnh thuộc nhóm nguy cơ cao, xét nghiệm PCR thường được chỉ định để xác định chủng vi rút, từ đó điều chỉnh phác đồ điều trị phù hợp.

Phương pháp điều trị cúm H1N1 hiệu quả

Các phương pháp điều trị chính bao gồm:

Chăm Sóc Tại Nhà (Ca Nhẹ)

• Nghỉ ngơi: Nghỉ tại giường, tránh hoạt động gắng sức để cơ thể phục hồi.
• Bù nước: Uống nhiều nước, nước trái cây, hoặc dung dịch bù điện giải để tránh mất nước do sốt hoặc tiêu chảy.
• Sử dụng thuốc giảm triệu chứng:
  • Paracetamol hoặc Ibuprofen để hạ sốt và giảm đau cơ.
  • Có thể sử dụng thuốc xịt mũi chứa nước muối hoặc siro ho chứa Dextromethorphan nhằm làm dịu cơn ho và giảm tình trạng nghẹt mũi.

Sử dụng thuốc kháng vi rút

• Oseltamivir (Tamiflu): Thuốc ức chế Neuraminidase, hiệu quả nhất khi dùng trong 48 giờ đầu sau khởi phát triệu chứng. Đối với người lớn, liều dùng khuyến cáo là 75 mg, uống hai lần mỗi ngày trong 5 ngày.
• Zanamivir (Relenza): Dạng hít, dùng cho bệnh nhân không dung nạp Oseltamivir.
• Baloxavir (Xofluza): Thuốc mới, dùng liều duy nhất, phù hợp cho các trường hợp cúm không biến chứng.

Thuốc kháng vi rút thường được ưu tiên cho bệnh nhân nặng, người thuộc nhóm nguy cơ cao hoặc có dấu hiệu biến chứng. Theo WHO, việc sử dụng Oseltamivir sớm có thể giảm đến 50% nguy cơ nhập viện ở bệnh nhân nhiễm cúm H1N1.

3. Điều Trị Biến Chứng

• Viêm phổi: Sử dụng thuốc kháng sinh (nếu nhiễm khuẩn thứ phát), thở oxy, hoặc thở máy trong trường hợp nặng.
• Suy hô hấp: Người bệnh cần nhập viện, hỗ trợ hô hấp qua máy thở hoặc ECMO (oxy hóa máu qua màng ngoài cơ thể).
• Theo dõi sát: Bệnh nhân có bệnh lý nền hoặc phụ nữ mang thai cần được chăm sóc đặc biệt tại bệnh viện.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của cúm H1N1

Chế độ sinh hoạt:

Bạn có thể chủ động phòng ngừa cúm và hạn chế nguy cơ lây lan bằng các biện pháp sau:

• Rửa tay: Sử dụng xà phòng và nước sạch, chà tay ít nhất 20 giây, nhất là sau khi tiếp xúc bề mặt công cộng.
• Che miệng khi ho/hắt hơi: Dùng khăn giấy hoặc khuỷu tay để tránh phát tán giọt bắn.
• Đeo khẩu trang: Sử dụng ở nơi đông đúc hoặc gần người có triệu chứng bệnh.
• Hạn chế chạm mặt: Tránh đưa tay lên mắt, mũi, miệng để ngăn vi rút xâm nhập.
• Cách ly khi nhiễm bệnh: Ở nhà ít nhất 24 giờ sau khi hết sốt (không dùng thuốc hạ sốt).
• Giữ vệ sinh môi trường: Lau sạch bề mặt hay chạm (tay nắm cửa, bàn) bằng chất khử trùng.
• Hạn chế tiếp xúc: Tránh đến nơi đông người như trường học, bệnh viện trong mùa cúm.

Chế độ dinh dưỡng:

Chế độ ăn uống khoa học và đầy đủ dưỡng chất giúp tăng cường miễn dịch, từ đó giảm nguy cơ mắc bệnh. Một số nhóm chất và thực phẩm cần bổ sung bao gồm: 

• Vitamin D: Cá thu, lòng đỏ trứng, phơi nắng nhẹ để tăng cường miễn dịch.
• Kẽm: Hàu, thịt bò, hạt (8 - 11 mg/ngày) rút ngắn thời gian bệnh.
• Protein: Gà, cá, trứng hỗ trợ tái tạo tế bào miễn dịch.
• Chống oxy hóa: Việt quất, nghệ, trà xanh giảm tổn thương tế bào.
• Uống nước: 2 - 3 lít/ngày, thêm nước dừa, trà gừng để bù điện giải.
• Dễ tiêu: Cháo, súp gà khi mệt mỏi, buồn nôn. 

Phương pháp phòng ngừa cúm H1N1 hiệu quả

Phương pháp phòng ngừa đặc hiệu

Tiêm vắc xin cúm là phương pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa cúm H1N1.

• Đối tượng: Trẻ 6 tháng - 5 tuổi, người trên 65, phụ nữ mang thai, người có bệnh lý nền (tiểu đường, COPD), nhân viên y tế.
• Thời điểm: Tiêm trước mùa cúm (tháng 9 - 10), mỗi năm 1 lần. Trẻ 6 tháng - 8 tuổi lần đầu: 2 liều cách 4 tuần.
• Hiệu quả và an toàn: Vắc xin cúm giúp giảm mức độ nghiêm trọng của bệnh và được đánh giá là an toàn, một số tác dụng phụ thường gặp nhu đau tại chỗ tiêm hoặc sốt nhẹ.
• Nơi tiêm chủng: Bạn có thể tiêm vắc xin tại Trung tâm Tiêm chủng Long Châu hoặc các bệnh viện (chi phí từ 300.000 - 500.000 VNĐ).

Phương pháp phòng ngừa không đặc hiệu

Các biện pháp phòng ngừa cúm H1N1 gồm:

• Vệ sinh cá nhân: Rửa tay 20 giây, che miệng khi ho, đeo khẩu trang, tránh chạm tay vào mặt.
• Tăng miễn dịch: Duy trì chế độ ăn giàu vitamin C, D.
• Kiểm soát lây lan: Cách ly khi bệnh, vệ sinh bề mặt, tránh nơi đông người.
• Theo dõi sức khỏe: Những người thuộc nhóm nguy cơ cao như trẻ nhỏ, người cao tuổi và phụ nữ mang thai nên chủ động thăm khám y tế sớm khi xuất hiện các triệu chứng như sốt hoặc khó thở.

Để tìm hiểu thêm về vắc xin cúm, lịch tiêm chủng, và các cách bảo vệ sức khỏe trước cúm H1N1, bạn có thể liên hệ Trung tâm Tiêm chủng Long Châu hoặc các cơ sở y tế uy tín để được tư vấn chi tiết và hỗ trợ kịp thời.