Cơ thể đáp ứng miễn dịch bằng cách nào?

Hệ miễn dịch là một trong những hệ thống phức tạp và tinh vi nhất trong cơ thể con người, đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây hại. Thông qua cơ chế đáp ứng miễn dịch, cơ thể có thể nhanh chóng phát hiện, tiêu diệt vi khuẩn, virus cũng như tạo ra trí nhớ miễn dịch để chống lại các lần nhiễm sau. Vậy quá trình đáp ứng miễn dịch diễn ra như thế nào và có những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả của hệ miễn dịch? Hãy cùng Tiêm chủng Long Châu tìm hiểu qua bài viết dưới đây nhé!

Hệ miễn dịch có vai trò gì?

Hệ miễn dịch đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây bệnh, giúp duy trì sức khỏe. Đây là một hệ thống phức tạp bao gồm nhiều cơ quan, tế bào và protein phối hợp chặt chẽ để phát hiện, tấn công và loại bỏ vi khuẩn, virus, ký sinh trùng cũng như các tế bào ung thư. Một hệ miễn dịch khỏe mạnh không chỉ chống lại mầm bệnh mà còn bảo vệ các mô khỏe mạnh khỏi tổn thương. Việc hiểu rõ cơ chế hoạt động của hệ miễn dịch và cách tăng cường nó là điều quan trọng để phòng ngừa bệnh tật, đặc biệt trong bối cảnh các dịch bệnh nguy hiểm như COVID-19.

Hệ miễn dịch bao gồm hai phần chính: Miễn dịch bẩm sinh và miễn dịch thu được.

• Miễn dịch bẩm sinh là tuyến phòng thủ đầu tiên của cơ thể, có sẵn từ khi sinh ra. Nó bao gồm các rào cản vật lý như da, niêm mạc đường hô hấp và tiêu hóa, cùng với các tế bào miễn dịch chuyên biệt có khả năng phản ứng nhanh để tiêu diệt tác nhân gây bệnh. Tuy nhiên, cơ chế này không nhận diện cụ thể từng loại vi khuẩn hay virus mà chỉ tấn công một cách tổng quát, dẫn đến các phản ứng viêm hoặc sốt.

• Miễn dịch thu được (hay miễn dịch thích nghi) phát triển theo thời gian khi cơ thể tiếp xúc với mầm bệnh. Khi lần đầu tiên bị nhiễm một loại vi khuẩn hoặc virus, hệ miễn dịch sẽ ghi nhớ chúng và tạo ra phản ứng mạnh mẽ hơn nếu gặp lại. Nhờ đó, cơ thể có khả năng bảo vệ hiệu quả hơn trong những lần nhiễm sau, giúp giảm nguy cơ mắc bệnh nghiêm trọng.

Như vậy, hệ miễn dịch là lá chắn quan trọng giúp cơ thể chống lại bệnh tật. Việc duy trì một hệ miễn dịch khỏe mạnh thông qua dinh dưỡng hợp lý, lối sống lành mạnh và tiêm chủng đầy đủ sẽ giúp tăng cường khả năng bảo vệ của cơ thể trước các mối đe dọa từ môi trường.

Các yếu tố chính của hệ miễn dịch

Một trong những thành phần quan trọng nhất của hệ miễn dịch là tế bào bạch cầu. Chúng đóng vai trò như những "người tuần tra", liên tục di chuyển trong máu và các mô để phát hiện và tiêu diệt các tác nhân gây bệnh. Khi nhận diện được một mối đe dọa, bạch cầu sẽ gửi tín hiệu và kích hoạt phản ứng miễn dịch. Các tế bào này được sản sinh từ tủy xương và lưu trữ ở nhiều vị trí trong cơ thể như amidan và VA.

Có hai loại bạch cầu chính:

• Thực bào: Những tế bào này có nhiệm vụ bao vây, nuốt chửng và phá hủy các mầm bệnh xâm nhập.

• Tế bào lympho: Bao gồm hai nhóm chính: Tế bào B (lympho B) tạo ra kháng thể để nhận diện và đánh dấu mầm bệnh và tế bào T (lympho T) nhận tín hiệu từ tế bào B và trực tiếp tiêu diệt tác nhân gây hại.

Bạch cầu hoạt động trong hệ thống bạch huyết, một mạng lưới các mạch bạch huyết có chức năng thu thập và đưa chất lỏng dư thừa từ mô trở lại mạch máu. Hạch bạch huyết – các cơ quan nhỏ hình hạt đậu tập trung ở cổ, nách, bụng và bẹn đóng vai trò như những "trạm kiểm soát", lọc bỏ vi khuẩn có hại.

Khi hệ miễn dịch phát hiện mầm bệnh, các tế bào miễn dịch sẽ nhân lên, rời khỏi hạch bạch huyết để tấn công kẻ xâm nhập. Đây là lý do khi bị nhiễm trùng, hạch bạch huyết thường sưng to – một dấu hiệu cho thấy hệ miễn dịch đang hoạt động mạnh mẽ để bảo vệ cơ thể.

Cơ thể đáp ứng miễn dịch bằng cách nào?

Bất kỳ tác nhân nào kích thích phản ứng miễn dịch đều được gọi là kháng nguyên. Kháng nguyên có thể là vi khuẩn, virus, độc tố, hóa chất hoặc các chất lạ từ môi trường bên ngoài. Khi cơ thể lần đầu tiếp xúc với kháng nguyên, hệ miễn dịch sẽ nhận diện, ghi nhớ và phát triển cơ chế chống lại chúng.

Nếu kháng nguyên xâm nhập lần nữa, tế bào B sẽ nhận diện nó nhờ ký ức miễn dịch (có được từ lần nhiễm bệnh trước hoặc từ việc tiêm vắc xin) và sản xuất kháng thể. Các kháng thể này hoạt động như một chiếc chìa khóa khớp với ổ khóa trên bề mặt kháng nguyên, đánh dấu chúng để hệ miễn dịch tiêu diệt. Đây là cơ chế giúp cơ thể phát triển miễn dịch thu được, giúp giảm nguy cơ mắc bệnh trong tương lai.

Tuy nhiên, một số vi khuẩn và virus có khả năng đột biến và thay đổi cấu trúc để tránh sự nhận diện của hệ miễn dịch. Đây là lý do vắc xin cúm được cập nhật hàng năm để đảm bảo cơ thể luôn có khả năng phòng vệ trước các biến thể mới.

Tóm lại, hệ miễn dịch đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây bệnh thông qua các cơ chế phức tạp và hiệu quả. Nhờ vào sự phối hợp của miễn dịch tự nhiên và miễn dịch thu được, cơ thể có thể chống lại bệnh tật cũng như ghi nhớ mầm bệnh để phản ứng nhanh hơn trong những lần nhiễm sau. Việc duy trì một hệ miễn dịch khỏe mạnh thông qua dinh dưỡng hợp lý, lối sống lành mạnh và tiêm chủng đầy đủ sẽ giúp cơ thể luôn được bảo vệ trước những nguy cơ từ môi trường. Hy vọng bài viết đã đem đến cho bạn đọc nhiều kiến thức bổ ích.

Vắc xin là chìa khóa giúp hệ miễn dịch nhận diện và tiêu diệt mầm bệnh, giảm nguy cơ mắc bệnh nghiêm trọng, bảo vệ bản thân và cộng đồng. Hiện nay, Trung tâm Tiêm chủng Long Châu cung cấp đa dạng các loại vắc xin chính hãng, giúp phòng ngừa hiệu quả nhiều bệnh nguy hiểm. Đừng chờ đợi, liên hệ ngay hotline 1800 6928 để được tư vấn chi tiết và đặt lịch tiêm nhanh chóng!

Xem thêm: Miễn dịch tập nhiễm là gì? Việc tập thể dục có làm tăng cường miễn dịch tập nhiễm không?