Chọc dò tủy sống là gì và khi nào cần thực hiện?

Chọc dò tủy sống là một thủ thuật y khoa, sử dụng kim chuyên dụng để lấy mẫu dịch não tủy tại vùng thắt lưng, sau đó mang đi xét nghiệm nhằm hỗ trợ chẩn đoán các bệnh lý liên quan đến hệ thần kinh trung ương. Hãy cùng tìm hiểu cụ thể hơn về độ an toàn và những lợi ích mà thủ thuật này mang lại.

Chọc dò tủy sống là gì?

Dịch não tủy là một loại dịch trong suốt, không màu, tồn tại trong não bộ và tủy sống. Trong cơ thể, có khoảng 125ml dịch não tủy được lưu trữ liên tục và mỗi ngày, cơ thể sẽ sản xuất thêm khoảng 500ml dịch mới.

Dịch não tủy đóng vai trò rất quan trọng đối với hệ thần kinh trung ương, thực hiện các chức năng chính như:

• Bảo vệ não và tủy sống khỏi các tác động cơ học từ bên ngoài.
• Tham gia vào quá trình vận chuyển các chất như kháng thể, hormone, bạch cầu cũng như đảm bảo dòng tuần hoàn của dịch thần kinh.
• Hỗ trợ điều chỉnh sự cân bằng pH và điện giải trong hệ thần kinh trung ương.

Chọc dò tủy sống là một thủ thuật y khoa, trong đó bác sĩ sẽ sử dụng kim chuyên dụng để tiếp cận vùng thắt lưng, lấy ra một lượng nhỏ dịch não tủy nhằm mục đích phân tích, xét nghiệm. Thủ thuật này thường được chỉ định khi cần xác định các bệnh lý liên quan đến não và tủy sống, trong đó phổ biến nhất là viêm màng não.

Khi nào cần thực hiện chọc dò tủy sống?

Khi hệ thần kinh trung ương bị tổn thương, thành phần của dịch não tủy sẽ có những thay đổi nhất định. Do đó, chọc dò tủy sống sẽ được chỉ định trong các trường hợp cần làm rõ các dấu hiệu nghi ngờ về bệnh lý thần kinh. Cụ thể, thủ thuật được sử dụng để hỗ trợ chẩn đoán các tình trạng sau:

• Các bệnh nhiễm trùng liên quan đến hệ thần kinh trung ương.
• Các bệnh lý ác tính của màng não.
• Rối loạn thần kinh ngoại biên như: xơ cứng rải rác, viêm đa rễ dây thần kinh, hội chứng chèn ép tủy sống, hay tình trạng tăng áp lực nội sọ lành tính.
• Những trường hợp có triệu chứng thần kinh chưa xác định rõ nguyên nhân như co giật, động kinh, lú lẫn, mất ý thức, bệnh lý đa dây thần kinh, đa rễ thần kinh,...

Ngoài mục đích chẩn đoán, chọc dò tủy sống còn có giá trị trong điều trị. Thủ thuật này còn được thực hiện trong các tình huống như:

• Tiêm thuốc trực tiếp vào dịch não tủy như thuốc kháng sinh, thuốc chống nấm, hoặc thuốc điều trị ung thư.
• Gây tê tủy sống phục vụ cho một số phẫu thuật, hoặc lấy bớt dịch trong trường hợp bệnh nhân bị não úng thủy.
• Theo dõi diễn tiến điều trị của các bệnh lý như viêm màng não.

Quy trình thực hiện chọc dò tủy sống

Trước khi thực hiện, bác sĩ sẽ khám lâm sàng, thu thập bệnh sử và chỉ định các xét nghiệm cần thiết để đánh giá khả năng thực hiện thủ thuật. Người bệnh và người nhà cũng sẽ được giải thích rõ quy trình, lợi ích và những điều cần lưu ý. Thủ thuật có thể tiến hành ở tư thế ngồi cúi người về phía trước hoặc nằm nghiêng, co gối sát ngực để tạo độ cong cho cột sống, giúp bác sĩ dễ dàng đưa kim vào giữa các đốt sống.

Các bước trong quy trình chọc dò tủy sống bao gồm:

• Vệ sinh sạch vùng lưng bằng dung dịch sát khuẩn.
• Đặt tấm phủ vô trùng lên vùng lưng.
• Gây tê tại chỗ bằng thuốc gây tê cục bộ.
• Bác sĩ đưa kim nhỏ, rỗng lòng qua khe giữa hai đốt sống ở vùng thắt lưng, xuyên qua lớp màng cứng để tiếp cận khoang chứa dịch não tủy.
• Lấy một lượng dịch não tủy vừa đủ (vài ml) để làm xét nghiệm.
• Sau khi thu thập xong mẫu, bác sĩ rút kim và đặt băng vô trùng lên vùng da vừa chọc dò.

Trong suốt thủ thuật, người bệnh cần giữ yên tư thế. Một số người có thể cảm thấy áp lực nhẹ khi kim đưa vào, nhưng cần giữ bình tĩnh và làm theo hướng dẫn bác sĩ. Nếu cảm thấy tê hoặc đau nhói lan xuống chân hay hông, hãy thông báo ngay cho bác sĩ.

Chọc dò tủy sống có nguy hiểm không?

Mặc dù là một thủ thuật xâm lấn, chọc dò tủy sống nhìn chung khá an toàn nếu được thực hiện đúng kỹ thuật. Tuy nhiên, vẫn có thể xảy ra một vài tác dụng phụ hoặc biến chứng.

Đau đầu

Đây là biến chứng phổ biến nhất sau khi chọc dò. Nguyên nhân chủ yếu do sự thay đổi áp lực trong khoang dịch não tủy sau khi bị rút ra. Cách khắc phục là để bệnh nhân nằm nghỉ ngơi tại giường từ 3 – 4 giờ, không kê gối cao, và có thể sử dụng thuốc giảm đau theo hướng dẫn của bác sĩ nếu cần.

Đau vùng lưng dưới

Một số người có thể cảm thấy đau nhẹ tại vùng chọc dò, tương tự cảm giác bầm tím. Tình trạng này thường tự khỏi sau vài ngày.

Nhiễm trùng

Biến chứng này hiếm gặp, thường chỉ xảy ra nếu thao tác sát khuẩn không kỹ hoặc thực hiện tại những cơ sở kém uy tín. Nhiễm trùng có thể dẫn đến viêm màng não mủ, áp xe dưới màng cứng hoặc viêm đĩa đệm.

Tụ máu dưới màng cứng

Biến chứng này rất hiếm nhưng có thể xảy ra, đặc biệt ở người cao tuổi. Do đó, việc đánh giá kỹ tiền sử bệnh và các yếu tố nguy cơ là rất quan trọng.

Chảy máu

Máu có thể rỉ ra ở các khoang dưới màng cứng, ngoài màng cứng hoặc dưới màng nhện. Những trường hợp này thường gặp ở người có rối loạn đông máu hoặc đang sử dụng thuốc kháng đông.

Lưu ý: Người bệnh nếu có tiền sử bị rối loạn đông máu hoặc đang dùng thuốc chống đông nên thông báo rõ ràng với bác sĩ trong quá trình khám để được đánh giá và xử lý phù hợp, tránh các biến chứng nguy hiểm.

Chọc dò tủy sống là thủ thuật an toàn và ít gây tác dụng phụ nghiêm trọng khi thực hiện đúng quy trình. Đây là công cụ quan trọng trong chẩn đoán và điều trị bệnh lý thần kinh. Mặc dù luôn phải cân nhắc giữa lợi ích và nguy cơ, nhưng lợi ích của thủ thuật này thường vượt trội. Người bệnh có thể yên tâm khi được bác sĩ chỉ định và nên chọn cơ sở y tế uy tín để đảm bảo quy trình chính xác. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để nhận tư vấn cụ thể về tình trạng sức khỏe của bạn.

Trung tâm Tiêm Chủng Long Châu cung cấp dịch vụ tiêm chủng an toàn và hiệu quả, giúp bảo vệ sức khỏe cho bạn và gia đình. Với đội ngũ bác sĩ chuyên nghiệp và các loại vắc xin chất lượng, chúng tôi cam kết mang lại dịch vụ tiêm phòng đúng quy trình và an toàn. Hãy đến với Long Châu để được tư vấn và tiêm chủng phòng ngừa các bệnh nguy hiểm, bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình!