Chọc tủy xét nghiệm viêm màng não có ý nghĩa gì?

Trong các phương pháp chẩn đoán, chọc tủy xét nghiệm viêm màng não được xem là tiêu chuẩn vàng giúp xác định nguyên nhân gây bệnh. Kỹ thuật này cho phép lấy dịch não tủy, nơi phản ánh trực tiếp tình trạng viêm và có thể chứa tác nhân gây bệnh như vi khuẩn, virus hoặc nấm. Từ đó, các bác sĩ có thể phân biệt rõ viêm màng não do vi khuẩn, virus hay nguyên nhân khác, từ đó đưa ra phác đồ điều trị phù hợp và hiệu quả nhất.

Chọc tủy xét nghiệm viêm màng não có ý nghĩa gì?

Chọc dò tủy sống (lumbar puncture) là một thủ thuật y khoa được thực hiện bằng cách đưa kim vào khoang dưới nhện tại vùng thắt lưng để lấy mẫu dịch não tủy. Thủ thuật này được xem là tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán các bệnh lý như viêm màng não, xuất huyết dưới nhện và một số rối loạn thần kinh khác. Ngoài vai trò chẩn đoán, chọc dò tủy sống còn được sử dụng để đo áp lực nội sọ và, trong một số trường hợp đặc biệt, để đưa thuốc trực tiếp vào dịch não tủy, chẳng hạn như thuốc kháng sinh, thuốc hóa trị hoặc thuốc điều trị đau khi điều trị qua đường toàn thân không hiệu quả hoặc không khả thi.

Trong trường hợp nghi ngờ viêm màng não, chọc tủy là công cụ chẩn đoán quan trọng nhất, giúp bác sĩ xác định có sự hiện diện của vi khuẩn, virus hay tế bào bất thường trong dịch não tủy. Điều này không chỉ cho biết người bệnh có mắc viêm màng não hay không, mà còn giúp phân biệt giữa các nguyên nhân khác nhau, từ đó đưa ra phác đồ điều trị phù hợp. Thời điểm thực hiện chọc dò cũng rất quan trọng, càng tiến hành sớm khi có nghi ngờ, khả năng tìm ra nguyên nhân chính xác càng cao.

Không chỉ mang giá trị chẩn đoán, chọc tủy còn đóng vai trò trong điều trị. Thủ thuật có thể được dùng để đưa thuốc trực tiếp vào dịch não tủy, đặc biệt trong các trường hợp cần điều trị tại chỗ như nhiễm trùng nặng hoặc ung thư liên quan đến hệ thần kinh trung ương.

Tuy nhiên, chọc dò tủy sống có một số chống chỉ định cần lưu ý. Chống chỉ định tuyệt đối bao gồm tình trạng tăng áp lực nội sọ do khối choán chỗ nội sọ (như u não, áp xe não), nhiễm trùng vùng chọc dò, và rối loạn đông máu nặng chưa được điều chỉnh. Chống chỉ định tương đối bao gồm các rối loạn huyết học (tiểu cầu <50.000/mm³, INR >1.4), nhiễm trùng da tại vị trí chọc, hoặc bệnh nhân không hợp tác. Trong các trường hợp nghi ngờ tăng áp lực nội sọ, nên chụp cắt lớp vi tính (CT) hoặc cộng hưởng từ (MRI) sọ não trước khi tiến hành chọc dò để tránh nguy cơ tụt kẹt não, một biến chứng hiếm gặp nhưng có thể tử vong.

Chọc tủy có gây đau đớn không?

Chọc tủy là một thủ thuật có thể khiến người bệnh cảm thấy khó chịu, nhưng nhìn chung không gây đau nghiêm trọng. Trước khi thực hiện, bác sĩ sẽ gây tê tại chỗ ở vùng lưng dưới. Lúc tiêm thuốc tê, người bệnh có thể cảm thấy nhói nhẹ hoặc châm chích trong vài giây, tương tự như khi tiêm chích thông thường. Nhờ có thuốc tê, hầu hết người bệnh chỉ cảm thấy một chút áp lực hoặc cảm giác bị đẩy khi kim được đưa vào, không phải là đau đớn thực sự.

Trong suốt quá trình, người bệnh thường được yêu cầu nằm nghiêng, co đầu gối sát ngực (tư thế giống như bào thai). Tư thế này giúp bác sĩ dễ dàng tiếp cận khoảng trống giữa các đốt sống để lấy dịch não tủy. Ở một số trường hợp, có thể thực hiện thủ thuật ở tư thế ngồi cúi người về phía trước, nhưng tư thế nằm nghiêng vẫn là lựa chọn ưu tiên nhờ đảm bảo sự ổn định và thoải mái hơn cho bệnh nhân.

Với trẻ nhỏ, việc giữ nguyên tư thế là rất quan trọng. Nhân viên y tế sẽ hỗ trợ nhẹ nhàng để giúp trẻ không cử động. Nếu cần, trẻ lớn có thể được sử dụng thuốc hỗ trợ thư giãn trước thủ thuật để giảm lo lắng và giúp quá trình diễn ra suôn sẻ hơn. Các bậc phụ huynh sẽ được thông tin kỹ càng và có thể đồng hành cùng con trong suốt quá trình chuẩn bị.

Sau khi chọc dò, một số người có thể bị đau nhẹ vùng lưng dưới, nhưng triệu chứng này thường tự khỏi sau vài ngày. Trong một số ít trường hợp, nếu kim chạm phải dây thần kinh, người bệnh có thể cảm thấy đau lan xuống chân, tuy nhiên đây cũng là tình trạng nhất thời và sẽ dần thuyên giảm.

Tác dụng phụ phổ biến nhất ở người lớn và trẻ lớn là đau đầu xảy ra do áp lực dịch não tủy giảm tạm thời. Tuy nhiên, cơ thể sẽ nhanh chóng sản sinh đủ lượng dịch mới để bù lại. Trong thời gian chờ đợi, bác sĩ có thể kê thuốc giảm đau để hỗ trợ. Đặc biệt, caffeine (ví dụ: Viên caffeine hoặc đồ uống có caffeine) có thể hỗ trợ giảm nhẹ triệu chứng đau đầu sau chọc tủy.

Có cách nào phòng ngừa viêm màng não không?

Trước hết, rửa tay đúng cách và thường xuyên là một trong những cách đơn giản nhưng hiệu quả nhất để ngăn ngừa vi khuẩn và virus xâm nhập vào cơ thể. Trẻ em cần được hướng dẫn kỹ lưỡng cách rửa tay sạch sẽ, đặc biệt là trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh, sau khi chơi ở nơi công cộng hoặc tiếp xúc với động vật.

Thứ hai, giữ gìn vệ sinh cá nhân cũng đóng vai trò quan trọng. Không dùng chung các vật dụng như ly uống nước, thìa, dĩa, ống hút, son dưỡng môi hay bàn chải đánh răng với người khác, kể cả người thân trong gia đình. Những thói quen nhỏ này giúp hạn chế nguy cơ lây nhiễm chéo qua đường hô hấp hoặc nước bọt.

Bên cạnh đó, để hệ miễn dịch hoạt động tốt, cần duy trì lối sống lành mạnh: Ngủ đủ giấc, vận động thể chất đều đặn, và có chế độ ăn cân bằng với nhiều rau củ quả tươi, ngũ cốc nguyên hạt và protein chất lượng. Khi cơ thể khỏe mạnh, khả năng chống chọi với các tác nhân gây bệnh cũng cao hơn.

Tiêm vắc xin đầy đủ là biện pháp quan trọng và hiệu quả nhất để phòng ngừa nhiều nguyên nhân gây viêm màng não do vi khuẩn. Một số loại vắc xin hiện đang được cung cấp tại Trung tâm Tiêm chủng Long Châu bao gồm:

• Vắc xin ngừa não mô cầu nhóm B (Bexsero – Ý): Phòng bệnh do Neisseria meningitidis nhóm B, một trong những tác nhân thường gặp gây viêm màng não ở trẻ nhỏ và thanh thiếu niên.
• Vắc xin phối hợp 6 trong 1 (Hexaxim, Infanrix Hexa): Bảo vệ trước Haemophilus influenzae type b (Hib), một nguyên nhân phổ biến gây viêm màng não ở trẻ nhỏ, bên cạnh các bệnh truyền nhiễm khác như bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt và viêm gan B.
• Vắc xin phế cầu (Prevenar 13, Synflorix, Pneumovax 23): Phòng ngừa viêm màng não và các bệnh nặng do Streptococcus pneumoniae gây ra.

Trung tâm Tiêm chủng Long Châu là địa chỉ đáng tin cậy với hệ thống vắc xin phong phú, được bảo quản đúng tiêu chuẩn, đội ngũ bác sĩ có chuyên môn cao và quy trình tiêm chủng an toàn, thân thiện. Phụ huynh có thể liên hệ qua hotline 1800 6928 để được tư vấn cụ thể và đặt lịch tiêm phù hợp cho bản thân và trẻ nhỏ.

Chọc tủy xét nghiệm viêm màng não là thủ thuật đóng vai trò then chốt trong việc xác định chính xác nguyên nhân gây bệnh, đánh giá mức độ nặng, và hướng dẫn điều trị hiệu quả. Dù có thể gây lo lắng ban đầu, nhưng với kỹ thuật hiện đại và thực hiện đúng chỉ định, đây là phương pháp an toàn và rất cần thiết để bảo vệ tính mạng và sức khỏe người bệnh. Việc hợp tác chặt chẽ với bác sĩ và theo dõi sau thủ thuật sẽ giúp quá trình chẩn đoán và điều trị diễn ra suôn sẻ hơn.