Bệnh thương hàn ở trẻ em: Nguyên nhân và cách phòng ngừa

Những cơn sốt cao kéo dài, kèm đau bụng và mệt mỏi bất thường ở trẻ đôi khi không chỉ là bệnh vặt thông thường mà có thể là dấu hiệu cảnh báo thương hàn ở trẻ em - một căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Để chủ động bảo vệ con, cha mẹ cần hiểu rõ nguyên nhân và nắm vững các biện pháp phòng ngừa ngay từ sớm.

Bệnh thương hàn ở trẻ em

Bệnh thương hàn là một dạng nhiễm trùng huyết nguy hiểm, dễ gặp ở trẻ nhỏ và có thể gây ra nhiều biến chứng nặng nề nếu không được xử lý kịp thời. Đây là bệnh truyền qua đường tiêu hóa, do trực khuẩn thương hàn - Salmonella typhi gây ra, với thời gian ủ bệnh trung bình từ 8 - 14 ngày tùy vào lượng vi khuẩn xâm nhập.

Thông thường, thương hàn ở trẻ em tiến triển theo bốn giai đoạn:

• Giai đoạn ủ bệnh: Bé đã nhiễm vi khuẩn nhưng chưa xuất hiện triệu chứng rõ rệt, kéo dài khoảng 1 - 2 tuần.
• Giai đoạn khởi phát (sốt thương hàn ở trẻ): Biểu hiện sớm gồm sốt cao (39 - 41°C), mệt mỏi, biếng ăn, buồn nôn. Trẻ có thể trở nên uể oải, không muốn vui chơi, thời gian này thường kéo dài 1 tuần.
• Giai đoạn toàn phát: Độc tố vi khuẩn lan rộng, tấn công nhiều cơ quan trong cơ thể. Trẻ có thể đau đầu, chán ăn nặng, li bì, thậm chí rơi vào tình trạng hôn mê nếu bệnh nặng. Đặc điểm nhận biết là bụng chướng, tiêu chảy nhiều, kèm theo các nốt ban nhỏ xuất hiện ở ngực, bụng, mạn sườn và lan dần ra toàn thân. Một số trường hợp còn gặp thêm viêm phổi, viêm phế quản hoặc các vấn đề tại túi mật, tim mạch. Đáng chú ý là nhịp tim chậm hơn so với mức sốt - dấu hiệu điển hình giúp nhận diện bệnh.
• Giai đoạn hồi phục: Khi bệnh thương hàn ở trẻ em thuyên giảm, trẻ bắt đầu hạ sốt, tiêu hóa cải thiện và cảm giác thèm ăn trở lại, thường kéo dài khoảng 1 tuần.

Việc điều trị bằng kháng sinh cần thực hiện sớm tại cơ sở y tế để phòng tránh biến chứng nguy hiểm như thủng ruột, viêm dạ dày - ruột cấp hoặc nhiễm khuẩn huyết lan tỏa đến các cơ quan quan trọng (gan, thận, tim…). Nếu không xử trí kịp thời, nguy cơ sốc nhiễm trùng, trụy tim mạch và thậm chí tử vong là rất cao.

Nguyên nhân gây thương hàn ở trẻ em

Khi trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ sơ sinh và trẻ mới biết đi, bị nhiễm vi khuẩn Salmonella, hệ tuần hoàn trung tâm sẽ nhanh chóng bị vi khuẩn tấn công và nhân lên, gây ra bệnh thương hàn ở trẻ em - một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm và dễ lây lan qua đường tiêu hóa. Nguyên nhân phổ biến khiến trẻ mắc bệnh bao gồm:

• Nguồn nước và thực phẩm: Giống như bệnh tả, thương hàn ở trẻ em lây chủ yếu qua nước uống và thức ăn nhiễm khuẩn. Bé dễ bị nhiễm nếu tiếp xúc hoặc tiêu thụ thực phẩm, nước uống không đảm bảo vệ sinh.
• Lây từ người mang mầm bệnh: Nếu người đang nhiễm hoặc mang vi khuẩn thương hàn chăm sóc trẻ mà không rửa tay sạch sẽ sau khi đi vệ sinh hoặc trước khi tiếp xúc với bé, nguy cơ lây nhiễm rất cao.
• Quá trình chế biến thức ăn: Việc chuẩn bị thức ăn cho trẻ không đảm bảo vệ sinh hoặc bảo quản thực phẩm sai cách cũng là con đường lây lan bệnh.
• Tiếp xúc với phân nhiễm khuẩn: Vi khuẩn Salmonella tồn tại trong phân người bệnh, và nếu không vệ sinh tay sạch sau khi thay tã hoặc dọn vệ sinh, nguồn lây bệnh sẽ dễ dàng lan ra môi trường và lây sang bé.

Dù bệnh thường gặp nhất ở trẻ từ 2 - 5 tuổi, nhưng trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ vẫn có thể mắc phải, đặc biệt do hệ miễn dịch còn non yếu. Ngoài ra, các triệu chứng bệnh ở nhóm tuổi này đôi khi không rõ ràng hoặc dễ nhầm với các bệnh lý khác, khiến việc phát hiện sớm gặp khó khăn hơn.

Cách trị thương hàn ở trẻ em

Khi xác định bé bị nhiễm vi khuẩn Salmonella Typhi, bác sĩ sẽ chỉ định thuốc kháng sinh phù hợp nhằm tiêu diệt mầm bệnh, thường kéo dài khoảng 1 - 2 tuần tùy tình trạng. Việc dùng thuốc cần tuyệt đối tuân theo hướng dẫn y tế, không tự ý mua hoặc điều chỉnh liều.

Với những trường hợp bé quá yếu, không ăn uống được, bác sĩ có thể yêu cầu nhập viện để truyền dịch, nuôi dưỡng và theo dõi sát sao cho đến khi trẻ hồi phục và đủ điều kiện xuất viện.

Để hỗ trợ con nhanh khỏe hơn, cha mẹ nên:

• Đảm bảo dinh dưỡng và bù nước: Thương hàn làm trẻ dễ mất nước qua sốt, nôn, tiêu chảy. Hãy cho bé bú thường xuyên (với trẻ sơ sinh), sử dụng dung dịch bù nước (ORS) theo chỉ định nếu cần. Với trẻ lớn hơn, chia nhỏ bữa ăn và khuyến khích con ăn những thực phẩm dễ tiêu, giàu dinh dưỡng.
• Cho bé nghỉ ngơi nhiều: Giúp cơ thể nhanh phục hồi và giảm căng thẳng do bệnh gây ra.
• Giữ vệ sinh sạch sẽ: Thay quần áo, lau người bằng khăn ấm để bé luôn cảm thấy dễ chịu, đặc biệt khi con ra nhiều mồ hôi.

Cách phòng ngừa thương hàn ở trẻ em

Để phòng ngừa bệnh thương hàn ở trẻ em hiệu quả, cần thực hiện đồng bộ nhiều biện pháp nhằm giảm nguy cơ lây nhiễm từ môi trường và thực phẩm. Dưới đây là những cách phòng ngừa thương hàn cần biết.

Kiểm soát nguồn thực phẩm

Trẻ em dễ bị lây nhiễm thương hàn qua đường tiêu hóa nếu sử dụng thực phẩm hoặc nước uống không đảm bảo. Vì vậy, cha mẹ cần đặc biệt lưu ý nguyên tắc ăn chín, uống sôi. Thực phẩm hàng ngày phải luôn được chế biến sạch sẽ, tươi mới và bảo quản đúng cách để tránh nhiễm khuẩn. Đặc biệt, với sữa và các sản phẩm từ sữa, nên lựa chọn loại có chỉ số tạp trùng thấp nhằm giảm thiểu nguy cơ nhiễm khuẩn.

Đảm bảo an toàn nguồn nước

Nguồn nước sinh hoạt và ăn uống cần được kiểm tra kỹ càng trước khi sử dụng, nhất là ở các khu vực chưa có hệ thống cấp nước an toàn. Trong trường hợp nghi ngờ, nên đun sôi hoặc lọc sạch nước trước khi cho trẻ uống.

Duy trì vệ sinh cá nhân và môi trường

Rửa tay đúng cách với xà phòng sau khi đi vệ sinh và trước khi ăn là biện pháp đơn giản nhưng rất hiệu quả để ngăn ngừa vi khuẩn thương hàn xâm nhập cơ thể. Đồng thời, cần duy trì vệ sinh nhà cửa, đồ dùng cá nhân và khu vực chế biến thức ăn để hạn chế tối đa sự phát tán mầm bệnh.

Tiêm vắc xin phòng thương hàn

Hiện nay đã có vắc xin phòng bệnh thương hàn và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo tiêm phòng rộng rãi cho trẻ em ở những khu vực có nguy cơ cao. Vắc xin sẽ phát huy hiệu quả bảo vệ sau khoảng 3 tuần kể từ khi tiêm. Tuy nhiên, khả năng miễn dịch mà vắc xin tạo ra không kéo dài vĩnh viễn. Do đó, nếu trẻ thường xuyên đi lại nhiều nơi hoặc sống ở vùng dịch tễ, cần tiêm nhắc lại định kỳ 3 năm/lần để duy trì hiệu quả phòng bệnh.

Bệnh thương hàn ở trẻ em tuy nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa nếu cha mẹ chú trọng vệ sinh an toàn thực phẩm, nguồn nước và thực hiện đầy đủ lịch tiêm vắc xin. Sự chủ động và cẩn trọng trong chăm sóc hàng ngày chính là chìa khóa giúp bảo vệ sức khỏe con trẻ trước nguy cơ mắc bệnh này.

Tiêm vắc xin là biện pháp phòng ngừa chủ động và hiệu quả trước bệnh thương hàn - một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm do vi khuẩn Salmonella gây ra, thường lây qua thực phẩm hoặc nước uống không đảm bảo vệ sinh. Trung tâm Tiêm chủng Long Châu cung cấp vắc xin phòng thương hàn cho cả trẻ em và người lớn, với quy trình an toàn, nhanh chóng và đội ngũ nhân viên y tế giàu kinh nghiệm. Đặt lịch hẹn dễ dàng qua tổng đài miễn phí 1800 6928 để được tư vấn và chăm sóc tốt nhất.