Xét nghiệm thương hàn widal: Những thông tin quan trọng cần biết

Khi trẻ sốt cao kéo dài không rõ nguyên nhân, bác sĩ có thể yêu cầu làm một xét nghiệm mang tên khá lạ: Widal. Đây là công cụ quen thuộc trong chẩn đoán thương hàn - căn bệnh dễ gặp nhưng cũng tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm nếu phát hiện muộn. Vậy xét nghiệm thương hàn widal thực chất là gì và cần lưu ý điều gì? 

Xét nghiệm thương hàn là gì?

Xét nghiệm thương hàn widal là một kỹ thuật huyết thanh học giúp phát hiện sự hiện diện của kháng thể chống lại vi khuẩn Salmonella - tác nhân chính gây ra bệnh thương hàn. Do đó xét nghiệm này còn gọi là xét nghiệm tìm kháng thể thương hàn. Cụ thể, vi khuẩn này mang hai loại kháng nguyên chính: Kháng nguyên thân (O) và kháng nguyên lông (H). Khi cơ thể nhiễm bệnh, hệ miễn dịch sẽ sản xuất kháng thể để chống lại chúng, và xét nghiệm widal chính là công cụ nhằm tìm kiếm các kháng thể đó trong máu.

Trong quá trình thực hiện, xét nghiệm sử dụng kháng nguyên của ba chủng Salmonella gồm: S. typhi (H), S. paratyphi A (AH) và S. paratyphi B (BH). Để tăng độ chính xác, thường sẽ tiến hành hai lần: Lần đầu vào cuối tuần thứ nhất của bệnh và lần hai sau đó khoảng 1 - 2 tuần. Một kết quả được coi là dương tính khi hiệu giá kháng thể ở lần xét nghiệm sau tăng ít nhất 4 lần so với lần đầu.

Nhờ khả năng phát hiện sớm dấu hiệu nhiễm trùng, xét nghiệm widal đóng vai trò quan trọng trong hỗ trợ chẩn đoán thương hàn và giúp bác sĩ đưa ra hướng xử trí kịp thời.

Quy trình thực hiện xét nghiệm thương hàn widal

Xét nghiệm chẩn đoán thương hàn widal được tiến hành theo một chuỗi bước chuẩn nhằm đảm bảo độ chính xác và an toàn.

Khâu chuẩn bị

Để xét nghiệm diễn ra thuận lợi, cần chuẩn bị kỹ càng:

• Nhân sự: Đòi hỏi kỹ thuật viên có chuyên môn thực hiện xét nghiệm. Đồng thời, nhân viên y tế cần giải thích cho bệnh nhân hiểu rõ quy trình nhằm tạo sự hợp tác tốt.
• Hồ sơ xét nghiệm: Điền đầy đủ thông tin bệnh nhân vào phiếu xét nghiệm theo mẫu chuẩn.
• Trang thiết bị: Bao gồm các dụng cụ cần thiết như pipet, ống nghiệm, phiến kính, cùng với các hóa chất xét nghiệm đặc hiệu.

Lấy mẫu

Mẫu cần thiết là máu tĩnh mạch. Nhân viên y tế sẽ thực hiện lấy máu theo đúng quy trình vô trùng, sau đó nhanh chóng gửi mẫu về phòng xét nghiệm để xử lý.

Xử lý và phân tích mẫu

Tách huyết thanh: Mẫu máu sau khi tiếp nhận sẽ được ly tâm để tách huyết thanh - thành phần chính dùng trong xét nghiệm.

Thực hiện trên phiến kính:

• Sử dụng pipet hiệu chuẩn nhỏ các thể tích huyết thanh khác nhau lên các vòng tròn trên phiến kính.
• Nhỏ thêm hóa chất tương ứng và trộn đều.
• Quan sát phản ứng ngưng kết sau khi xoay slide đều tay trong 1 phút. Mức độ ngưng kết phản ánh hiệu giá kháng thể.

Thực hiện trong ống nghiệm:

• Chuẩn bị bộ ống nghiệm đánh số và pha loãng mẫu huyết thanh theo tỷ lệ giảm dần từ ống số 1 đến số 7.
• Thêm kháng nguyên tương ứng (O, H, AH, BH) vào từng ống, trộn đều và ủ qua đêm ở 37°C.
• Sau 18 giờ, kiểm tra kết quả bằng mắt thường để đánh giá mức độ ngưng kết.

Đọc kết quả

Âm tính: Dung dịch đồng nhất, không xuất hiện ngưng kết.

Dương tính: Quan sát thấy ngưng kết - đặc điểm điển hình là:

• Kháng thể O: Hạt nhỏ, kết tụ bền vững, khó tan.
• Kháng thể H: Kết tụ dạng bông, hạt lớn, dễ tan khi lắc.

Khi nào cần thực hiện xét nghiệm thương hàn widal?

Sốt thương hàn là một bệnh nhiễm khuẩn toàn thân do vi khuẩn Salmonella enterica serovar Typhi (S. Typhi) gây ra. Điểm đặc trưng của căn bệnh này là biểu hiện lâm sàng khá đa dạng và không đặc hiệu, khiến việc phân biệt với các bệnh sốt cấp tính khác trở nên khó khăn trong giai đoạn đầu. Người bệnh thường có các triệu chứng như sốt cao đột ngột, đau đầu, đau bụng, tiêu chảy hoặc đôi khi táo bón, đi kèm với cảm giác mệt mỏi toàn thân. Tuy nhiên, những dấu hiệu này dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý nhiễm trùng khác, nhất là trong bối cảnh dịch tễ phức tạp.

Do biểu hiện lâm sàng không đặc hiệu, việc chẩn đoán thương hàn chỉ dựa trên triệu chứng là không đáng tin cậy. Phương pháp nuôi cấy vi khuẩn từ máu, phân hoặc tủy xương được xem là tiêu chuẩn vàng nhưng lại đòi hỏi cơ sở vật chất hiện đại và thời gian chờ đợi khá lâu. Trong khi đó, xét nghiệm thương hàn widal là một lựa chọn thay thế hợp lý - vừa dễ triển khai, chi phí thấp, vừa giúp sàng lọc nhanh bệnh nhân nghi ngờ thương hàn.

Nên thực hiện xét nghiệm thương hàn widal khi:

• Hỗ trợ chẩn đoán sớm: Xét nghiệm widal đặc biệt hữu ích trong giai đoạn từ cuối tuần thứ nhất đến tuần thứ hai của bệnh, khi kháng thể chống lại vi khuẩn Salmonella bắt đầu xuất hiện trong máu. Để tăng độ tin cậy, xét nghiệm thương hàn thường được thực hiện hai lần, cách nhau 7 - 14 ngày nhằm theo dõi sự gia tăng hiệu giá kháng thể (tối thiểu tăng gấp 4 lần là có ý nghĩa chẩn đoán).
• Trong điều kiện hạn chế về cơ sở xét nghiệm: Đối với những khu vực không có điều kiện thực hiện cấy máu hoặc các xét nghiệm chuyên sâu hơn, xét nghiệm thương hàn widal trở thành công cụ giá trị để hỗ trợ chẩn đoán bệnh sốt thương hàn, nhất là ở vùng dịch lưu hành cao.

Tóm lại, xét nghiệm thương hàn widal là một phương pháp quan trọng trong việc phát hiện sớm bệnh thương hàn, giúp bác sĩ định hướng điều trị kịp thời và hạn chế biến chứng nguy hiểm. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng kết quả xét nghiệm này chỉ nên được diễn giải kết hợp với lâm sàng và yếu tố dịch tễ để đảm bảo chính xác, tránh trường hợp chẩn đoán sai lệch.

Xét nghiệm thương hàn widal là một công cụ hỗ trợ quan trọng trong việc chẩn đoán sớm bệnh thương hàn, đặc biệt hữu ích tại những khu vực có dịch lưu hành hoặc hạn chế về cơ sở vật chất. Tuy không phải là phương pháp chẩn đoán xác định, xét nghiệm này vẫn đóng vai trò quan trọng khi được phối hợp chặt chẽ với đánh giá lâm sàng và các yếu tố dịch tễ. Việc hiểu rõ quy trình thực hiện, chỉ định và giới hạn của xét nghiệm giúp nâng cao hiệu quả chẩn đoán và điều trị, góp phần kiểm soát bệnh thương hàn một cách hiệu quả hơn trong cộng đồng.

Tiêm vắc xin phòng thương hàn là giải pháp hiệu quả giúp bạn chủ động bảo vệ sức khỏe, giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh và các biến chứng nguy hiểm do vi khuẩn Salmonella Typhi gây ra. Trung tâm Tiêm chủng Long Châu cung cấp vắc xin thương hàn chính hãng, được bảo quản nghiêm ngặt theo tiêu chuẩn GSP, đảm bảo chất lượng tối ưu. Đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm cùng quy trình tiêm chủng an toàn, khép kín giúp bạn yên tâm hơn khi tiêm phòng. Để được tư vấn và đặt lịch tiêm nhanh chóng, vui lòng liên hệ tổng đài miễn phí 1800 6928.