Bệnh sởi ở trẻ em: Dấu hiệu nhận biết và cách phòng ngừa hiệu quả

Bệnh sởi có khả năng lây lan nhanh và dễ bùng phát thành dịch. Ở trẻ nhỏ, sởi thường tiến triển nhanh chóng và có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, thậm chí đe dọa tính mạng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc hiểu rõ về bệnh sởi ở trẻ em, triệu chứng cũng như biện pháp phòng ngừa là yếu tố quan trọng giúp bảo vệ sức khỏe của trẻ và hạn chế sự lây lan trong cộng đồng.

Bệnh sởi ở trẻ em là gì?

Bệnh sởi ở trẻ em là một bệnh truyền nhiễm cấp tính, lây lan qua đường hô hấp với tốc độ rất nhanh. Nếu không áp dụng các biện pháp phòng ngừa hiệu quả, nguy cơ bùng phát dịch sởi trên phạm vi toàn cầu sẽ tăng cao. Bệnh thường gặp ở trẻ dưới 5 tuổi và những người trưởng thành chưa được tiêm vắc xin phòng sởi.

Tại Việt Nam, bệnh sởi xuất hiện quanh năm nhưng có xu hướng gia tăng mạnh vào thời điểm giao mùa, đặc biệt là mùa Đông - Xuân, khi thời tiết thay đổi thất thường. Dịch sởi ở nước ta thường có tính chu kỳ, xuất hiện khoảng 4 - 5 năm một lần.

Có đến 90 - 100% trẻ chưa được tiêm vắc xin phòng sởi có nguy cơ mắc bệnh khi tiếp xúc với virus. Do tỷ lệ lây nhiễm cao, phụ huynh cần đặc biệt quan tâm đến việc tiêm chủng đầy đủ cho trẻ. Nhóm trẻ dưới 5 tuổi, đặc biệt là dưới 1 tuổi, có nguy cơ mắc sởi cao nhất do hệ miễn dịch còn non yếu. Những trẻ chưa tiêm hoặc tiêm chưa đủ liều đều có khả năng nhiễm bệnh gần như tuyệt đối khi tiếp xúc với nguồn lây.

Sởi là một trong những bệnh truyền nhiễm có khả năng lây lan mạnh nhất , một người mắc bệnh có thể lây cho 12 - 18 người khác nếu họ chưa được tiêm phòng. Trước khi chương trình tiêm chủng mở rộng được triển khai, sởi từng gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng, trong đó hơn 90% ca mắc thuộc nhóm dưới 20 tuổi. Nhờ có vắc xin, tỷ lệ mắc bệnh và tử vong do sởi đã giảm đáng kể trong những năm gần đây.

Bệnh sởi ở trẻ lây như thế nào?

Bệnh sởi là một trong những bệnh truyền nhiễm có tốc độ lây lan cực kỳ cao, chủ yếu qua đường hô hấp. Virus sởi dễ dàng lây khi trẻ tiếp xúc với các giọt dịch tiết từ mũi, họng của người bệnh trong lúc ho, hắt hơi hoặc nói chuyện. Ngoài ra, việc chạm tay vào đồ vật, bề mặt bị nhiễm dịch tiết rồi đưa lên mặt cũng có thể khiến virus xâm nhập vào cơ thể. Đáng chú ý, virus sởi có thể tồn tại trong không khí hoặc trên các bề mặt bị nhiễm bệnh đến 2 giờ, khiến nguy cơ lây nhiễm vẫn cao ngay cả khi không tiếp xúc trực tiếp với người bệnh.

Thời gian lây lan của virus bắt đầu từ 4 ngày trước khi xuất hiện ban và kéo dài đến 4 ngày sau khi ban biến mất. Điều này đồng nghĩa với việc người đã hồi phục vẫn có thể truyền bệnh cho người khác. Vì vậy, cần tuân thủ nghiêm ngặt các biện pháp phòng ngừa như rửa tay thường xuyên, hạn chế tiếp xúc với người nghi ngờ mắc bệnh và đặc biệt là tiêm vắc xin đầy đủ để bảo vệ trẻ nhỏ cũng như cộng đồng.

Những dấu hiệu bệnh sởi ở trẻ em

Bệnh sởi ở trẻ em là một bệnh truyền nhiễm do virus gây ra, tiến triển qua 4 giai đoạn lâm sàng rõ rệt, mỗi giai đoạn có những biểu hiện đặc trưng giúp bác sĩ dễ dàng nhận diện và chẩn đoán chính xác.

Thể điển hình

• Giai đoạn ủ bệnh: Thời gian ủ bệnh kéo dài khoảng 8 - 11 ngày. Trong giai đoạn này, virus sởi đã xâm nhập vào cơ thể nhưng chưa gây ra triệu chứng lâm sàng rõ rệt. Trẻ vẫn sinh hoạt bình thường, không có biểu hiện của bệnh.
• Giai đoạn khởi phát: Giai đoạn này kéo dài 2 - 4 ngày, với các dấu hiệu ban đầu như sốt cao (39 - 40°C), ho khan, chảy nước mũi, viêm kết mạc, mắt đỏ và đôi khi kèm tiêu chảy nhẹ. Trẻ thường mệt mỏi, quấy khóc, chán ăn. Đây là giai đoạn bệnh dễ lây nhất, vì vậy cần cách ly và chăm sóc y tế phù hợp.
• Giai đoạn toàn phát: Đây là giai đoạn đặc trưng nhất của sởi, kéo dài khoảng 4 - 6 ngày. Ban đỏ bắt đầu xuất hiện sau tai, sau đó lan dần ra mặt, cổ, thân mình và tứ chi. Các nốt ban có thể nổi sẩn, liên kết thành mảng lớn gây ngứa hoặc khó chịu. Trẻ thường sốt cao, mệt nhiều, cần được theo dõi sát tình trạng toàn thân để phòng biến chứng.
• Giai đoạn hồi phục: Khi bệnh chuyển sang giai đoạn hồi phục, các triệu chứng giảm dần, ban mờ đi và để lại vết thâm nhẹ trên da, đôi khi có hiện tượng bong tróc da nhẹ. Trẻ ăn uống, ngủ nghỉ tốt hơn và dần hồi phục thể trạng.

Thể không điển hình

Ở một số trường hợp, bệnh sởi không biểu hiện rõ ràng như thể điển hình, khiến việc nhận biết trở nên khó khăn. Trẻ có thể chỉ có sốt nhẹ hoặc thoáng qua, ban thưa và viêm long nhẹ đường hô hấp trên. Những dấu hiệu này dễ bị nhầm với cảm cúm hoặc viêm họng thông thường.

Nhóm trẻ dễ mắc thể không điển hình gồm:

• Trẻ dưới 1 tuổi chưa được tiêm vắc xin.
• Trẻ trên 1 tuổi nhưng mới tiêm 1 mũi vắc xin sởi.
• Trẻ đang sống hoặc tiếp xúc trong vùng có dịch sởi.

Dấu hiệu cảnh báo cần đưa trẻ đi khám ngay

Cha mẹ nên đưa trẻ đến cơ sở y tế khi có một hoặc nhiều dấu hiệu sau:

• Sốt cao.
• Khó thở, thở khò khè.
• Đau đầu dữ dội, kéo dài.
• Sợ ánh sáng, chảy nước mắt khi tiếp xúc với ánh sáng mạnh.
• Lừ đừ, buồn ngủ nhiều, hôn mê hoặc giảm đáp ứng.

Việc phát hiện sớm và điều trị đúng cách giúp hạn chế biến chứng nặng và ngăn ngừa lây lan trong cộng đồng.

Cách phòng tránh bệnh sởi cho trẻ

Để phòng tránh bệnh sởi một cách hiệu quả, cha mẹ cần áp dụng đồng thời nhiều biện pháp giúp ngăn ngừa sự lây lan của virus và tăng cường sức đề kháng cho trẻ. Dưới đây là những phương pháp phổ biến và quan trọng nhất:

Tiêm vắc xin phòng sởi

Tiêm chủng vắc xin sởi là biện pháp hiệu quả và bền vững nhất trong việc phòng ngừa bệnh sởi. Trẻ thường được tiêm mũi đầu tiên khi 9 tháng tuổi và mũi nhắc lại lúc 18 tháng tuổi. Việc tiêm đủ liều giúp trẻ hình thành miễn dịch chủ động, đồng thời góp phần tạo nên miễn dịch cộng đồng, hạn chế sự bùng phát dịch.

Giữ gìn vệ sinh cá nhân

Vệ sinh cá nhân tốt giúp giảm nguy cơ lây nhiễm virus. Cần rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước sạch, đặc biệt trước khi ăn và sau khi tiếp xúc với người khác. Khi ho hoặc hắt hơi, nên che miệng và mũi bằng khăn giấy hoặc khuỷu tay, tránh để dịch tiết phát tán ra môi trường xung quanh.

Hạn chế tiếp xúc với người mắc sởi

Trong thời gian có dịch, nên hạn chế cho trẻ đến nơi đông người như trường học, khu vui chơi hoặc trung tâm thương mại. Nếu trong gia đình hoặc khu vực sinh sống có người mắc sởi, cần giữ khoảng cách an toàn và tránh tiếp xúc trực tiếp. Cho trẻ ở nhà trong giai đoạn bùng phát dịch là cách bảo vệ an toàn và hiệu quả.

Tăng cường sức đề kháng cho trẻ

Một cơ thể khỏe mạnh giúp trẻ chống lại virus tốt hơn. Cha mẹ nên bổ sung dinh dưỡng đầy đủ, cân đối, đặc biệt là các thực phẩm giàu vitamin A, C và kẽm để hỗ trợ hệ miễn dịch. Bên cạnh đó, cần duy trì môi trường sống sạch sẽ, thoáng mát, nhiều ánh sáng tự nhiên để giúp trẻ phát triển toàn diện và phòng ngừa bệnh tật.

Bệnh sởi ở trẻ em là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, có thể gây nhiều biến chứng nếu không được phát hiện và xử trí đúng cách. Việc nhận biết sớm các triệu chứng, hiểu rõ phương pháp phòng ngừa và điều trị đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát bệnh và giúp trẻ mau hồi phục. Đặc biệt, khi trẻ có biểu hiện bất thường trong quá trình mắc bệnh, cha mẹ cần nhanh chóng đưa trẻ đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị kịp thời.